Azərbaycan və Ermənistan arasında "Sülh Körpüsü"

Bu günlərdə Ermənistan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin Azərbaycana səfəri oldu. İki gün davam edən səfərdə Ermənistan tərəfindən Arek Koçinyan, Boris Novasardyan, Naira Sultanyan, Narek Minasyan və Samvel Meliksetyan iştirak edib.

Qeyd edək ki, bundan əvvəl ilk dəfə oktyabrın 21-22-də İrəvanda Ermənistan və Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin iştirakı ilə görüş keçirilib. Görüş zamanı avqustun 8-də Vaşinqtonda baş tutmuş görüşdən sonra formalaşan sülh gündəliyinin icrası, iki ölkə cəmiyyətləri arasında qarşılıqlı etimadın möhkəmləndirilməsi istiqamətində atılacaq addımlar, eləcə də Cənubi Qafqazda dayanıqlı iqtisadi əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi imkanları müzakirə olunub. Tərəflər, həmçinin, Azərbaycan və Ermənistan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri arasında birbaşa və uzunmüddətli əlaqələrin qurulması perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparıblar.

Bakı görüşündə bu təşəbbüsün konkret bundan sonra öz adı ilə fəaliyyət göstərməsi barədə qərar verilib. Bu, "Sülh Körpüsü" təşəbbüsü adlanmağa başlayıb. Bundan başqa, görüş zamanı Azərbaycan və Ermənistan arasında ümumiyyətlə normallaşma, sülh prosesi barədə fikir mübadiləsi aparılıb, mövcud vəziyyətlə bağlı müzakirələr olub. Eyni zamanda Azərbaycan və Ermənistan vətəndaş cəmiyyətlərinin dialoqun bərpasında rolu, yaxın gələcəkdə məhz bu rolun həyata keçirilməsi, yəni icra olunacaq birgə fəaliyyətlər diqqətdə olub.

Həmçinin yaxın 6 ay ərzində ekspertlərin əməkdaşlığı, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin məlumatlandırılması istiqamətində fəaliyyət və birgə media sahəsində əməkdaşlıq müzakirə edilib.

"Sülh körpüsü" Təşəbbüsü üzvləri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevlə görüşüb. "Prezidentin köməkçisi qrup üzvləri ilə səmimi şəraitdə bir görüş keçirdi, fikir mübadiləsi apardı. Vaşinqton görüşündən sonra Azərbaycan və Ermənistan tərəfindən sülh gündəliyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində addımlar müzakirə olundu, həmçinin sualları da cavablandırdı. Bu, proqramın rəsmi tərəfi idi", - "Sülh Körpüsü" Təşəbbüsünün üzvü Ramil İskəndərli mətbuata açıqlamasında deyib.

Yeri gəlmişkən, erməni politoloq, Təhlükəsizlik Siyasəti Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, "Sülh Körpüsü" təşəbbüsünün üzvü Areq Koçinyan yerli mediaya açıqlamasında bildirib ki, səfər konstruktiv, işgüzar mühitdə keçdi, heç bir problem və ya mənfi insident yaşanmadı. Həm İrəvan, həm də Bakı görüşləri xoş niyyət və yüksək effektivliklə fərqlənirdi. O bildirib ki, İrəvanda başladığımız hər şeyi - həm layihələr üzərində işi, həm də müzakirələri Bakıda ardıcıllıqla davam etdirdik: "Texniki irəliləyiş də var: İrəvan görüşü ilk belə format idi, bir çox şey ilk dəfə edilirdi, biz bu formatda işləməyi sözün əsl mənasında öyrənirdik. Buna görə həm prosesual, həm də texniki baxımdan irəliləyiş aydındır. Düşünürəm ki, proses davam etdikcə hər iki istiqamətdə inkişaf baş verəcək".

Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesinin irəli aparılması istiqamətində praktiki addımların atılması davam edir. 8 avqust Vaşinqton görüşü regionda sülhün qurulmasında yeni bir səhifə açıb. Təbii ki, bu prosesdə vətəndaş cəmiyyətlərinin də özünəməxsus rolu var. Sülhün uğurla olması üçün cəmiyyətlərin barışığı vacibdir.

Politoloq İlqar Vəlizadə mövzu ilə bağlı "525"ə deyib ki, indiki mərhələdə Azərbaycan və Ermənistan vətəndaş cəmiyyətləri nümayəndələrinin görüşü vacibdir: "Çünki birbaşa təmaslar qurulur, müxtəlif sahələrin nümayəndələri, xüsusən də media təmsilçiləri arasında ünsiyyət önəm kəsb edir. Bu təmaslar hər iki ölkədə baş verən prosesləri olduğu kimi qəbul etmək, yaxud da onu anlamaq baxımından da zəruridir. Digər tərəfdən müxtəlif sahələri təmsil edən şəxslərin, xüsusilə də ekoloqların görüşünə ehtiyac var. Hazırda ekoloqlar arasında heç bir təmas yoxdur, amma ümid etmək olar ki, gələcəkdə bu təmaslar da olacaq. Eyni zamanda, cəmiyyətin digər nümayəndələrinin bir-birilə görüşməsi hər iki ölkənin həqiqətlərini bir-birinə çatdırması baxımından da çox vacibdir".

Politoloq deyib ki, uzun illər ərzində Ermənistan cəmiyyətində Azərbaycana Türkiyəyə qarşı müəyyən xoflar, fobiyalar olub, bunlar da köhnə iqtidarlar tərəfindən formalaşdırılırdı: "Ona görə ki, cəmiyyəti idarə etmək, müharibəyə kökləmək üçün bu, zəruri bir vasitə sayılırdı. Lakin bu yanaşma öz mənfi nəticələrini verib. Ermənistan cəmiyyəti bunu görməyə bilməz. Mövcud vəziyyəti olduğu kimi çatdırmaq, sülh gündəliyinin onlara nə verəcəyini başa salmaq üçün bu cür görüşlər çox vacibdir".

Bəs Ermənistan cəmiyyəti sülhə nə qədər hazırdır, Azərbaycanla sülh istəyir?

Politoloq bildirib ki, biz mütləq şəkildə müəyyən sərhədlər qoymalıyıq: "Yəni sülh istəmək niyyəti heç də o demək deyil ki, biz, yaxud başqa kimsə sadəlövh olmalıdır, nəyəsə aldanmalıdır, nəyisə yaddan çıxarmalıdır. Sülh istəyi o deməkdir ki, müharibə olmasın və yaxud da müəyyən dərəcədə dayanıqlı inkişaf həm region, həm cəmiyyət üçün təmin olunsun ki, bu da normal qloballaşan dünyada inkişafın vacib bir elementidir. Sülh ona görə lazımdır. Bu o demək deyil ki, bizə qarşı məsələn, kimsə islamofobiya, türkofobiya aparsa, yaxud digər əleyhimizə olan prosesləri görsək, buna göz yummalıyıq, deməliyik ki, biz sülhün tərəfdarıyıq. Mən kor-koranə sülhün tərəfdarı olmağın qəti əleyhinəyəm. Ermənistan cəmiyyətində də bu proseslər var, revanşist qruplar mövcuddur. Bizdə hərdən belə bir səhv təsəvvür yaranır ki, sülh istəyi o deməkdir ki, bu məsələləri görməzdən gəlməliyik. Yaxud Azərbaycana, cəmiyyətimizə qarşı başqa ölkələrdən, erməni diasporundan gələn bu təhdidlərə göz yummalıyıq, heç bir reaksiya verməməliyik. Bu, əlbəttə ki, belə deyil. Digər tərəfdən bizim başqa strateji məqsədimiz var ki, bu da ondan ibarətdir ki, qərbi azərbaycanlılar nə vaxtsa Ermənistana qayıtmalıdırlar. Qayıdış əlbəttə ki, sabah baş verməyəcək. Çünki təhlükəsizlik şəraiti təmin olunmadığı halda insanların ora qayıdışı ağlasığmazdır. Amma hansısa bir perspektivdə həm hüquqi siyasi baxımdan, həm mənəvi baxımdan müəyyən zəminlər yaradılsa, əlbəttə ki, bu prosesi aparmaq lazımdır, çünki bu, tarixi ədalətin bərpası deməkdir. Biz bunu hansı şəraitdə edə bilərik? Yalnız sülh şəraitində, yəni zorla, bunu etmək istəmirik. Bizim sülh mesajlarımız da bundan ibarətdir. Onlar görməlidirlər ki, biz vəhşi xalq deyilik, gəlib kiminsə başını kəsmək və s. məşğul olmayacağıq. Bu strateji düşüncə bizdə olmalıdır. Onu göstərməliyik ki, doğrudan da sülh istəyirk. Yenə deyirəm bu o demək deyil ki, hansısa təhdidlərə qarşı göz yummalıyıq, yaxud reaksiya verməməliyik".

Ermənistandakı əhval ruhiyyəyə gəlincə, İ.Vəlizadə söyləyib ki, təkcə işğal müddətində deyil, ondan daha çox əvvəl belə xoflar, fobiyalar yaranıb: "Erməni kilsəsinin, diaspora təşkilatlarının, müxtəlif siyasi qrupların burda rolu var idi. Hələ sovet dönəmində, ondan əvvəl burda daşnaklar fəaliyyət göstərirdilər. Onların bu cür reaksiyaları ona görə baş verir ki, regionda real transformasiyanı istəmirlər. Xüsusilə də azərbaycanlıların Ermənistana qayıtmasının əleyhinədirlər. Bu, bir xəstəlikdir, onu davam etdirmək istəyirlər ki, erməni cəmiyyəti proseslərə imkan verməsin. Bizim ali siyasi məqsədimiz bu xəstə cəmiyyəti sağaltmaqdır. O baxımdan sülh təmasları, bu cür addımlar vacibdir".

Pərvanə

525-ci qəzet .- 2025.- 27 noyabr (№216).- S.5.