Azərbaycan-İtaliya strateji tərəfdaşlığı

Azərbaycanın xarici siyasət kursunda Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq, xüsusilə İtaliya ilə strateji tərəfdaşlıq xüsusi yer tutur. İtaliya Prezidentinin 2025-ci ilin sentyabrında Azərbaycana həyata keçirdiyi rəsmi səfər və dövlət başçıları arasında keçirilmiş görüşlər iki ölkə arasında çoxşaxəli münasibətlərin yüksək səviyyəsini bir daha nümayiş etdirdi. Prezident cənab İlham Əliyevin mətbuata verdiyi bəyanatda vurğulandığı kimi, Azərbaycan və İtaliya arasında əlaqələr yalnız siyasi və iqtisadi müstəvidə deyil, eyni zamanda enerji təhlükəsizliyi, elm, təhsil və mədəniyyət sahələrində də uğurla inkişaf edir.

Azərbaycan ilə İtaliya arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasından etibarən ikitərəfli əlaqələr ardıcıl olaraq genişlənmişdir. Xüsusilə 2015-ci ildə imzalanmış Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Birgə Bəyannamə və 2020-ci ildə təsbit olunmuş Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq haqqında sənəd iki ölkənin münasibətlərinə yeni məzmun qazandırmışdır. Bu sənədlər yalnız siyasi iradənin ifadəsi olmaqla kifayətlənməyib, real əməkdaşlıq layihələrinin də əsasını qoymuşdur.

Son yeddi il ərzində dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri və yüksək səviyyəli görüşləri bu münasibətlərin davamlılığını təmin etmişdir. Prezident cənab İlham Əliyevin 2020-ci ildə İtaliyaya dövlət səfəri, eləcə də İtaliya Prezidenti Sercio Mattarellanın Azərbaycana ikinci dəfə rəsmi səfəri strateji tərəfdaşlığın güclü siyasi bazasının olduğunu sübut edir.

Azərbaycan-İtaliya əlaqələrinin əsas dayaqlarından biri enerji sektorudur. İtaliya Azərbaycanın neft və qazının əsas alıcısı kimi çıxış edir. Hazırda Azərbaycan nefti İtaliyanın neft balansında birinci, Azərbaycan qazı isə ikinci yeri tutur.

TAP (Trans-Adriatik Qaz Kəməri) layihəsi bu əməkdaşlığın bariz nümunəsidir. 2020-ci ildən etibarən TAP vasitəsilə Azərbaycan qazı İtaliyaya və Avropanın digər ölkələrinə ixrac olunmaqdadır. Prezident cənab İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu layihənin icrası zamanı İtaliya Prezidenti şəxsən təşəbbüslə çıxış etmiş, mövcud çətinliklərin aradan qaldırılmasına mühüm töhfə vermişdir. Nəticədə, Azərbaycan bu gün 14 ölkəyə təbii qaz ixrac edən etibarlı tərəfdaş kimi tanınır və boru kəmərlərinin coğrafi əhatəsinə görə dünyada birinci yerdədir.

Enerji əməkdaşlığı təkcə qaz və neftlə məhdudlaşmır. Hazırda Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə elektrik enerjisinin ixracı istiqamətində də mühüm təşəbbüslər həyata keçirir. Xəzər dibi ilə çəkiləcək kabel layihəsi gələcəkdə Orta Asiyadan Avropaya enerji transferini təmin edəcək. Bu isə Azərbaycan-İtaliya əməkdaşlığının yeni mərhələyə qədəm qoymasının göstəricisidir.

İki ölkə arasındakı əməkdaşlığın mühüm istiqamətlərindən biri də humanitar sferadır. Prezident Mattarellanın cari səfəri çərçivəsində İtaliya-Azərbaycan Universitetinin açılışı bu əməkdaşlığın ən mühüm nailiyyətlərindən biri oldu.

2020-ci ildə Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə əsası qoyulan bu layihə 2022-ci ildə ADA Universiteti ilə İtaliyanın beş aparıcı ali təhsil müəssisəsi arasında imzalanmış əməkdaşlıq sazişləri əsasında gerçəkləşmişdir. Hazırda universitetdə 8 bakalavr və 2 magistr proqramı üzrə 640-dan çox tələbə təhsil alır. Tədris sahələri mühəndislik, memarlıq, kənd təsərrüfatı texnologiyaları, menecment və dizayn ixtisaslarını əhatə edir.

Universitetin müasir laboratoriyaları, ikili diplom proqramları və beynəlxalq akademik mühit iki ölkənin elmi və mədəni inteqrasiyasına xidmət edir. Burada yetişən tələbələr yalnız peşəkar biliklərə deyil, həm də Azərbaycan-İtaliya dostluğunun daşıyıcılarına çevrilirlər.

Azərbaycan-Avropa İttifaqı münasibətlərində İtaliya hər zaman körpü rolunu oynayıb. İtaliya Azərbaycanın enerji layihələrinin reallaşmasında dəstək göstərməklə yanaşı, Bakı ilə Brüssel arasında dialoqun inkişafında da mühüm vasitəçi kimi çıxış edir. Son illərdə Aİ-Azərbaycan əlaqələrində müşahidə olunan müsbət dinamika məhz İtaliyanın dost mövqeyi və səmərəli təşəbbüsləri ilə də bağlıdır.

Azərbaycan və İtaliya arasındakı strateji tərəfdaşlıq münasibətləri bu gün artıq sadəcə diplomatik və iqtisadi müstəvidə deyil, həm də genişmiqyaslı humanitar və elmi layihələrlə özünü göstərir. Enerji təhlükəsizliyi, yeni nəsil təhsil layihələri və Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq istiqamətlərində əldə olunmuş nailiyyətlər bu münasibətlərin davamlı inkişafını təmin edir.

Prezident cənab İlham Əliyevin də bəyan etdiyi kimi, Azərbaycan-İtaliya tərəfdaşlığı rəsmi sənədlərdə deyil, real həyatda və konkret layihələrdə öz əksini tapır. Bu münasibətlər bir-birindən uzaqda yerləşən ölkələrin necə səmərəli əməkdaşlıq qura biləcəyinin nümunəsi olaraq beynəlxalq münasibətlər sisteminə töhfə verir.

Şəfa Qurbanova

525-ci qəzet.- 2025.-3 oktyabr (№179).- S.7.