"Növbəti stansiya - Ağdam"

Esse

"Növbəti stansiya - Ağdam..."

Yəqin belə bir səs eşitdilər 32 il sonra Bakı-Ağdam qatarı ilə yola düşən ağdamlılar... Görən, hansı duyğunu yaşadılar o yollara baxanda, hansı yaşlarına getdilər, görən?..

..."Taqq-taqqataq-taqq..."

Qulağımda bu interşum, gözlərim önündə sürətlə dəyişən təsvirlər: evlər, düzənliklər, tarlalar, bağçalar... Burnumu şüşəyə dirəyib heç nəyi gözdən qaçırmaq istəmirəm. Tanımaq istəyirəm bu yolu, izi... İçimdəki səsin diktəsi var axı:

"Sən yolu tanı. Yol səni aparacaq".

- Ay bala, yat. Day göz-gözü görmür. Sabah duranda baxarsan. Bilmirəm, nə tapıb bu qız yollarda...

Anamın yorğun səsi gəlir. Sonra kupenin zəif işığında nəfəsimdən buxarlanmış şüşəyə adımı həkk edirəm:

"GünelFüzuli

1988"

O vaxtlar başı bantlı qızam. Köynəyimin yaxasında balaca Vladimirin şəkli həkk edilmiş ulduz var. Onsuz məktəbə ayaq qoymuram. O beşguşəli ulduzu elə əzizləyib silirəm ki, deyəsən, sinifdə ən parlaq ulduz mənimkidir. Hələ Leninin şəninə şeirlər də deyirəm:

"...Çalışırıq, vuruşuruq

Lenin baba yolunda..."

"Yol... Hə, əsas yoldur. Yolumu tapmaqdır, tanımaqdır..."

İçimdəki səslə danışa-danışa xumarlanıram. Qatar mənə yol dilində laylay çalır:

"Taqqa-taqq-taqq"...

Gözlərim qapanır. Yuxuda da yolların üstü ilə qanad açıb uçan kəpənəyə dönürəm. Onda hələ atamın maşını yoxdur. Hər yay rayona qatarla gedirik. Elə bilirəm, bütün qatarlar Qarabağa aparır. Bütün yollar Romaya apardığı kimi... Elə o vaxtdan o taqqıltı sədaları altında yollara baxıb düşünməyi sevirəm. Sonra bir gün getdiyim o yolu itirirəm. Nənəmgilə gedən yol yoxdur, deyirlər. Ev də, rayonlar da, Qarabağ da yoxdur, deyirlər. Ancaq bir yol var. O da Bakıya. Yorğan-döşəklə, xalça-palazla yüklənmiş maşın karvanları son ümidlərinə tutuna-tutuna üzü Bakıya gəlirlər. Daha qatarlar yoxdur mənim üçün. Müharibə başlayalı, bütün qatarlar dayanıb, relslərindən çıxıb, deyəsən. Nə yalan deyim, o vaxtdan bu yana qatara minmirəm. Qatarları sevmirəm daha, döş nişanımdan parlayan Lenini sevmədiyim kimi. Mən qatara minməyəli, mən qatarı sevməyəli çox olub. Müharibənin qanlı üzünü, məcburi köçkün, qaçqın kəlmələrini, atəşkəs sözünü, Qarabağın əvvəllər heç görmədiyim bütün bölgələrini əzbər öyrənmişəm. Qarabağsız və qatarsız çox yollardan ötmüşəm. Çiçəkli, tikanlı, hamar, nahamar, keçilməz, dumanlı yolları adlayıb keçmişəm. Hələ bu yollardan keçə-keçə yolun fəlsəfəsini də kəşf etmişəm: "Balaca, sən düz deyirdin. Əsas yolunu tanımaqdır, düz yolundan sapmamaqdır. Çünki hamımız yolçuyuq, yoldayıq. Və yollar bizi bizə tanıdır. Bir gün ayırdığı kimi, günün birində də xəyal etdiyimiz mənzilə qovuşdurur..."

Qovuşduq... Deyirlər də, xəyallar onlara inanınca gerçəkləşir. Bu illərdə əzbərimdə olan Qarabağın bütün bölgələrinə qovuşduq. Sonra efirlərdən əzmli çağırışlar eşitdik:

"Qarabağda körpülər salınacaq, yepyeni yollar çəkiləcək..."

Hə, əsas yoldur axı. Zəfər varsa, yol da olmalıdır: Zəfər yolu. Sonra elə oldu ki, başı bantlı uşaq vaxtı qatarın qalın şüşələri arxasından göz yaddaşıma həkk etməyə çalışdığım yolları avtomobillərlə tanımaza-bilməzə qayıtdım. Cocuq-Mərcanlı kəndində həsrətlə boylandığım, Qarabağa aparan yol xəritəsindəki xətlər üzrə qayıtdım. Özü də Zəfər yolu ilə qayıtdım Qarabağa. Yolları izləməkdən əl çəkməmişdim hələ də. Gördüm ki, bu yollar yaddaşımın tozanağındakı güllü-çiçəkli, bağlı-bağatlı yollar deyil. Şuşanın ən dik zirvəsindən Xankəndinə gedən yollara boylandım, xəyal etdim:

"Sən yolu tanı. Yol səni aparacaq..."

Sonra yenə yol. Yenə bir qış günündə gözümü dikmişəm tanımadığım yollara. Bu dəfə yol məni Xankəndiyə aparır. Ermənilərin fəxr yeri olan kərpic rəngli heykəllərin qarşısındayam. El arasında ona "Nənə-baba abidəsi" deyirlər. Amma əslində bu abidənin adı da, məramı da çox başqadır. "Biz və bizim dağlar" adlanan abidə Dağlıq Qarabağın erməni icmasının simvolu kimi qəbul edilir. Dahası da var. Belə ki, abidə heç bir dövlət tərəfindən tanınmayan keçmiş Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının rəsmi simvollarından biri idi və Dağlıq Qarabağ Respublikasının gerbində istifadə edilirdi. Heykəllərə baxıram və təbəssüm edirəm. Biz varıq, biz qarabağlılar buradayıq, öz dağlarımızın zirvəsindəyik... Şükür, bu günlərə, bu dağlara, bu zirvəyə min şükür...

Sonra uf da demədən, yolu əlimə alıb pay-piyada gəzirəm çiskinli Xankəndi yollarını. Hər tərəfdən sahibsiz evlər boylanır. Dağınıq, tənha, qarışıq, toz-torpaqlı evlər. İçəri keçirəm. Qaz plitəsinin üstündəki tavada qurumuş yemək var. Yerlə bir olmuş yorğan-döşək. Divardan boylanan insan fotoları. Həyətdə boynunu bükmüş velosiped. Hmm. İçimi sevinc bürüyür, nə deyim axı. Mənə elə gəlir, sevinən mən deyiləm, qəlbimin 40-cı otağındakı başı bantlı balacadır. Qatarın şüşəsindən yolları izləyən həmin o Günel. İçimdəki tikanın necə çıxdığını bütün ruhumla duyuram. Nənəmin də yeməyi qazançada belə qalmışdı, babamın fotoları da divarlarda. Qardaşımın da velosipedi anbarda. Dağılmış evlərin arasında sevincdən qanad açıram. Mən də kiminsə dərdinə sevinərəmmiş, İlahi... Sən nə gözəlsən, ilahi ədalət. Bu nə möhtəşəm bumeranqdır mən yaşadım. Birdən o balaca Günel necəsə gözümə görünür. Mənim düşündüyümün əksinə, kədərlə baxır velosipedə:

"Əsas yoldur. Yolu tanı. O, səni aparacaq.. "

Tozlu bir pəncərədə yazıram:

"Günel

Xankəndi

2024"...

P.S. "Bu gün paytaxtdan yola düşən Bakı-Ağdam-Bakı marşrutu üzrə ilk sərnişin qatarı Ağdama çatıb..."

Feysbukun xəbər lentində ağdamlı qələm əhlinin sevincli paylaşmalarını oxuduqca içim-içimə sığmır. Qəlbimdəki qatar sevdası yavaş-yavaş dərin yuxudan oyanır. Xəyalən o qatardayam. Başı bantlı qız yenə burnunu şüşəyə dirəyib yollara baxır. Birdən qatar bələdçisinin səsi eşidilir:

"Növbəti stansiya - Ağdam..."

Balaca Günel gözünü yollardan çəkib gülümsünür:

"Yolu tanı. Yol səni aparacaq..."

Və qatar xoşbəxtlikdən yırğalanırdı, deyəsən...

(2025, 30 avqust)

Günel MEHRİ

525-ci qəzet .- 2025.- 3 sentyabr (№157).- S.10.