Unutmayaq ki, unudarlar

Akademik İmam Mustafayevin xatirəsinə

(Əvvəli ötən sayımızda)

Sonralar İmam Mustafayev həmin günləri yada salaraq xatirələrində yazırdı:

"Respublikamızın rəhbəri vəzifəsində işləyərkən, o zamankı Sovetlər ölkəsinin başçısı Nikita Xruşşov ərzaq qıtlığı ilə əlaqədar respublikaların rəhbərlərini Moskvaya çağırmışdı. İclasda tamam başqa məsələlər müzakirə edilərkən birdən-birə məni millətçi kimi səciyyələndirdi. Söz alıb sərt etirazımı bildirdim və dedim ki, Sizi düzgün başa salmayıblar, səhv deyirsiniz. Stalinin havası ilə yaşayan və kiçik bir respublikanın rəhbərinin ölkə başçısına belə cəsarətli cavabını gözləməyən Xruşşov təcili Siyasi Büronun iclasını çağırdı və mənə müraciətlə "Əgər sən millətçi deyilsənsə, necə olur ki, SSRİ aclıq çəkdiyi vaxtda Azərbaycan xalqı yaxşı dolanır?" dedi. Cavab verdim ki, "lap ən çətin şəraitdə də Azərbaycan xalqı ac qalmayacaq. Ona görə ki, dünyanın 11 iqlim qurşağının 9-u bu bərəkətli torpaqlardan keçir, biz taxılın ən məhsuldar növlərini əldə etmişik, insanlarımız da çalışqan, zəhmətkeşdir". Sonra Xruşşov məni yenidən qıcıqlandırdı:

- Onu da etiraf et ki, sizin xalq parlaq kommunizm ideallarını qəbul etmir, traktor, kombaynı başa düşmür, at ilə, eşşək ilə işləyir, onlarla yer şumlayır, yol gedir, buna nə deyirsən?

Bu sözlər məni bərk əsəbiləşdirdi, o, uğursuz "at-eşşək" islahatlarından sonra bütün SSRİ-də "eşşək" ləqəbi qazandığı halda, xalqım haqqında dediyi həqarətli sözlərə dözmədim və çox kobud cavab verdim:

- Lakin onu deyim ki, bizdə olan eşşək arabalarını, at faytonlarını sürən ruslardır.

Xruşşov belə cavab gözləmirdi, məsələnin milli məcraya yönəldiyini görüb Siyasi Büroya müraciət etdi:

- Görürsünüz ki, bu adam millətçidir, Sovet beynəlmiləlçiliyini qəbul etmir, böyük rus xalqını təhqir edir?! Görün mən kiminlə işləyirəm?!

Cavab verməli idim:

- Əgər Siz bu gündən mənimlə işləmək istəmirsinizsə, mən lap dünəndən sizinlə işləmək istəmirəm.

Bunu deyəndən sonra zaldan çıxdım".

Bu cəsarətli sözlərdən sonra (o zamanlar dövlətin başçısı çox yüksək səlahiyyətlərə malik idi və onun bir sözünü heç kəs iki edə bilməzdi) onu nələr gözlədiyini aydın təsəvvür etsə də, İmam Mustafayev sözünü demiş, heç nədən çəkinməmişdi. Bu da onun əsl Azərbaycan kişisinə, türk oğluna xas böyük ürəyinin və mənəviyyatının göstəricisi idi.

Bundan sonra komissiya komissiya dalınca Azərbaycana göndərildi, milli məsələ ilə bağlı qərarların "etimologiyasını" araşdırmaqdan Samur-Abşeron, Yuxarı Şirvan kanalları kimi böyük tikintilərin santimetrlə ölçülməsinə kimi hər şey qərəzçiliklə yoxlanılmağa başladı. Əlləri də vicdanı kimi təmiz olan İmam Mustafayevin əməllərində heç bir qüsur tapmayanda 37-ci ilin mexanizmi işə salındı. Ətrafında olan, onunla birlikdə işləyən həmkarlarından dosyelər alınmağa, onu gah "iş bacarmayan", gah "kobud", gah rəhbər işçi üçün yolverilməz olan "üzüyumşaq", gah həddən artıq "demokrat", gah da "qəddar" kimi damğalamağa çalışdılar. Vərəqlədiyim arxiv materialları arasında bir neçə "maraqlı", həm də ürək ağrıdan məlumatlara rast gəldim. Belə ki, indiyədək onun kabinetinə əyilə-əyilə girən, bütün sözlərinin qarşısında "baş üstdə"dən başqa bir söz deməyənlər vəziyyətin dəyişdiyini görüb Moskvanın havası ilə oynamağa başlamışdılar. 1959-cu il iyunun 30-da, iyulun 1-də və iyulun 6-da üç dəfə iclas keçirilmiş, İmam Mustafayevin beş illik fəaliyyəti təftiş edilmişdir. Qaydalara görə, iclaslara özü sədrlik etmiş, Moskvadan gələn emissarlar da daxil olmaqla heç kəsin qarşısında bir addım da geri çəkilməmiş, vəziyyətin mürəkkəbliyini bildiyi halda son dəqiqəyədək kişi kimi mübarizə aparmışdır.

Hətta iş o yerə gəlib çatmışdı ki, onun təhriki ilə iyunun 30-da keçirilən iclasın qərarı ləğv edilmiş, qərara alınmışdı ki, Sov. İKP Katibliyi Azərbaycanda işlərin vəziyyəti məsələsinə baxsın və təkliflərini MK-nın Rəyasət Heyətinə versin. İmam Mustafayev bu müzakirələrdə deyilən iradlara qətiyyətlə cavab verir və bu səbəbdən də Katibliyin iclası çox gərgin keçir. Moskvada keçirilən həm Rəyasət Heyətinin, həm də Katibliyin iclaslarında bütün respublikaların birinci və ikinci katibləri, Nazirlər Sovetinin sədrləri iştirak edirdilər. Baxmayaraq ki, iştirak edənlər "ağır" siyasi fiqurlar idi, çıxış edənlər Azərbaycanda işlərin yarıtmaz olduğunu, ideoloji işin başlı-başına buraxıldığını, millətçiliyin baş alıb getdiyini bildirirdilər, məsələnin necə bitəcəyi də məlum idi, ancaq İmam Mustafayev asanlıqla təslim olmamış, təkcə yoxlama komissiyası üzvlərinin deyil, Sov. İKP MK Rəyasət Heyətinin üzvləri və üzvlüyə namizədləri tərəfindən ona qarşı irəli sürülən bütün iddiaları cavablandırmış və məsələlərə qiymət verilməsində onların obyektiv olmadığını əsaslandırmağa çalışmışdı.

Azərbaycan KP MK-nın iclasda iştirak edən büro üzvləri - İlyas Abdullayev, Abdulla Bayramov, ikinci katib Dmitriy Yakovlev və başqaları isə özlərini qorumağın hayında idilər. Hətta onlardan biri çıxışında Xruşşova xoş gəlmək üçün Azərbaycan rəhbərinin respublika partiya təşkilatına "şəxsi mülkü" kimi baxdığını, Sov. İKP MK-nın onun "əyalət knyazlığına" müdaxilə etməsindən narazı olduğunu demişdi. Nəhayət, İmam Mustafayev Moskvanın təzyiqi ilə, millətçilikdə ittiham olunaraq, 1959-cu il iyulun 6-da Azərbaycan KP MK-nın plenumunda birinci katib vəzifəsindən azad edilmişdir.

İmam Mustafayevi Azərbaycanın siyasi xadimlərindən, o cümlədən digər rəhbər işçilərdən fərqləndirən bir xüsusiyyəti də qeyd etmək istəyirəm, bu da onun vəzifədən uzaqlaşdırılqdan sonra 40 ilə yaxın yaşaması, həm də məhsuldar fəaliyyət göstərməsidir. O, bu cəhətinə görə hətta dünya liderlərindən də fərqlənir, adətən, insanlar yetkin yaşlarında vəzifəyə gəlirlər və vəzifədən çıxanda 70-80 yaşları olur. İmam Mustafayev isə yüksək təşkilatçılıq bacarığı, nümunəvi bioqrafiyası, qətiyyəti və nüfuzu ilə respublikanın rəhbər heyətində fərqləndiyinə görə artıq 44 yaşında dövlət başçısı idi. Dünya tarixində çox nadir siyasi xadim tapmaq olar ki, rəhbər vəzifədən sonra 38 il yaşamış olsun, həm də bu müddəti sadəcə bağında oturub nəvələri ilə keçirməsin, aktiv həyat sürsün. O, ölkənin birinci şəxsi vəzifəsindən kənarlaşdırıldıqdan sonra, 1959-cu ildən 1970-ci ilədək AMEA-nın Genetika və Seleksiya İnstitutunda şöbə müdiri, 1970-74-cü illərdə isə həmin institutun direktoru işləmişdir.

Fikrimcə, onun vəzifədən ayrıldıqdan sonra uzun illər yaşamasının əsas səbəblərindən biri vəzifədən "beş əlli" tutmaması, şöhrətin, hakimiyyətin fövqündə dayanmağı bacarmasıdır. Doğrudur, bu yazıda da qeyd edildiyi kimi, İmam Mustafayev taleyi həll edildiyi son iclaslarda da axıra kimi mübarizə aparmış, heç kəsin qarşısında ağ bayraq qaldırmamış, sözünü deməyi bacarmışdır. Ancaq bu mübarizə vəzifəyə görə yox, ləyaqətə, mənliyə görə olmuşdur. Ədalətlə, vicdanla işləyən, bütün varlığı ilə xalq üçün, vətən üçün çalışan bu kişi böhtanları, qarayaxmaları qəbul etmədiyinə, həm də aydan arı, sudan duru olmasına əmin olduğuna görə təslim olmamışdır. Vəzifə ilə isə həmişə "dünəndən vidalaşmağa" hazır olmuş, Birinci katib olduğu dövrdə belə Akademiyadakı işindən ayrılmamış, tədqiqatlarını davam etdirmişdir. Rəhbər vəzifədən çıxan günün sabahı elmi-tədqiqat institutunda araşdırmalar aparmağa başlamışdır...

Qarabağ münaqişəsi başlayan ilk gündən xalqın taleyində ziyalı, ağsaqqal sözünün rolunu və məsuliyyətini dərindən anlayan, respublikamızı hansı sınaqlar və bəlalar gözlədiyini həssaslıqla duyan akademik İmam Mustafayev bütün bilik-bacarığını, nüfuzunu səfərbər etmiş, müxtəlif məclislərdə və həlledici məqamlarda aydın və kəskin sözünü demiş, qəti mövqeyini bildirmişdi. Respublika rəhbərliyinin gözləmə mövqeyi tutmasından, xalqın iradəsinə zidd addımlar atmasından narazı qalan İmam Mustafayev Sovet rəhbərliyinin törətdiyi 20 Yanvar hadisəsinin və bunun ardınca baş verən faciələrin başlıca səbəblərini respublika rəhbərlərinin qorxaqlığında, kölə xislətində görürdü və həm onlara, həm də Moskvanın riyakar emissarlarına kəskin etirazını bildirirdi. O, belə bir mürəkkəb şəraitdə, xalqın sağlam düşüncəli xadimlərindən biri olaraq, Heydər Əliyev kimi zəkalı və qüdrətli bir rəhbərə ehtiyac duyulduğunu qəti yəqin etmişdi.

1993-cü ilin yayında Gəncədə vətəndaş qarşıdurması yarananda, təcrübəsiz və iddialı AXC-Müsavat hakimiyyəti bais olduğu siyasi böhranın girovuna çevriləndə, xalq ayağa qalxıb Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışını tələb edəndə İmam Mustafayev ön sıralarda idi. İmam Mustafayevin rəhbərliyi ilə ziyalılardan və deputatlardan ibarət mötəbər heyət Gəncəyə göndərildi, xalq onlardan obyektiv məlumat gözləyəndə bu komissiyanın ağsaqqalının müdrikliyi, qətiyyəti bir daha özünü göstərdi. Akademik, el ağsaqqalı İmam Mustafayev ölkə parlamenti vasitəsilə xalqa verdiyi məlumatda mövcud iqtidarın cinayətkar hərəkətlərini cəsarətlə açıb göstərdi və belə adamların çətin bir vaxtda respublikaya rəhbərlik etməyə mənəvi haqları olmadığını bəyan etdi.

Akademik Fəraməz Maqsudov danışırdı ki, 1993-cü ilin iyunun 5-də Ulu öndər hələ Naxçıvanda Ali Sovetin sədri olarkən Gəncə hadisələri haqqında eşidib çox məyus olmuşdu və narahatlıqla Bakıya, YAP-ın Mərkəzi qərargahına zəng etmişdi ki, qiyamın qarşısı alınmasa, bu müstəqillik, bu dövlət, bu millət yox olmaq təhlükəsi ilə üzbəüz qalacaq. Tapşırıq vermişdi ki, İmam Mustafayevi tapın, o başda olmaqla respublikanın məşhur, şöhrətli ağsaqqallarını toplayın, gedin prezident Əbülfəz Elçibəyin yanına, vəziyyətin mürəkkəbliyini başa salın. Deyin ki, Gəncə qiyamının qarşısını almaq üçün ondan istifadə etsin, əminəm ki, Mustafayev ora getsə, bu məsələ müsbət həll olunar.

Bir dəstə ziyalı İmam Mustafayevlə birgə getdik prezident Əbülfəz Elçibəyin yanına, gəlişimizin məqsədini dedik. Təklif etdik ki, gəlin Surət Hüseynovla telefonla danışaq. Dedi ki, o ipə-sapa yatmır, heç kəsə, heç mənə də qulaq asmır, telefonla danışmaqdan ağlım bir şey kəsmir, telefonu götürməyəcək. Hökumət telefonu ilə Gəncəni qoşub Surətə İmam Mustafayevin danışmaq istədiyini dedilər. Dəlisov, çılğın Surət Hüseynov bu adı eşidən kimi yumşaldı, İmam Mustafayevlə böyük hörmətlə danışdı və ona dedi ki, əgər Gəncəyə Siz gəlirsinizsə, gözüm üstə yeriniz var.

Beləliklə, Əbülfəz Elçibəy xüsusi sərəncam imzaladı, İmam Mustafayevin sədrliyi ilə komissiya yaradıldı və komissiya Gəncəyə yola düşdü.

Sonralar, 1993-cü il iyunun 24-də Azərbaycan parlamentində Gəncə hadisələri müzakirə edilərkən İmam Mustafayev çıxış edərkən demişdi:

- Mən xəstə idim, yanıma gələn ziyalıların və ağsaqqalların xahişini yerinə yetirmək imkanım yox idi, hətta səsim də batmışdı, ancaq vəziyyətin mürəkkəb olduğunu görüb birtəhər ayağa qalxdım və onlarla birlikdə Elçibəyin yanına getdim... Surət Hüseynova zəng etmək məsələsinə Əbülfəz bəy qəti etiraz etdi, onunla danışmaq mümkün deyil, dedi. Bir saata yaxın söhbətdən sonra axır ki, Gəncəyə zəng etdik, Surət Elçibəylə danışmaq istəmədi, ona nə isə kobud sözlər dedi. Mən telefonu alıb özümü təqdim etdim, Surət çox ehtiramla danışdı, məni Gəncəyə dəvət etdi... Mən bir neçə nəfərlə Gəncəyə yola düşdüm, orada baş verən qardaş qırğınını gözlərimlə gördüm, buna görə ölkə başçısını, Parlament sədrini və Baş naziri sərt tənqid etdim...

Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, iyunun 24-də keçirilən həmin iclas televiziya vasitəsi ilə canlı yayımlandığı üçün həmin çıxışa maraqla baxdığım bu günə kimi yaxşı yadımdadır. Ancaq bu yaxınlarda sosial şəbəkələrdə həmin iclasın gedişinə bir neçə dəfə diqqətlə baxmaq imkanım olub və müşahidə etdim ki, o zaman parlamentin sədri olan Heydər Əliyev çox böyük ehtiramla İmam Mustafayevi tribunaya dəvət etmiş, onu "respublikamızın ağsaqqalı" adlandırmışdı. İmam Mustafayev də, özünün dediyi kimi, xəstə olmasına, Gəncədən yorğun qayıtmasına və 83 yaşlı ahıl bir insan olmasına baxmayaraq, bir saata yaxın heç bir kağıza baxmadan məntiqlə, ardıcıllıqla, böyük təmkinlə və ali natiqlik bacarığı ilə çox yüksək səviyyəli bir çıxış etmiş, yol verilən səhvləri dəqiqliklə göstərmiş, mövcud iqtidarı cəsarətlə tənqid etmiş, çıxış yolları barədə konkret və müdrik təkliflər vermişdir. Həmin çıxışa baxarkən bu insanın nə qədər yetkin, yüksək intellektli, analitik düşüncəli bir şəxsiyyət olduğuna heyran qalmamaq olmur

Belə xatirələr bir daha təsdiq edir ki, İmam Mustafayev sözübütövlüyünə, qətiyyətinə, zəkasına, müdrikliyinə görə hər zaman cəmiyyətdə böyük nüfuz sahibi olmuşdur. Məlum olduğu kimi, həmin komissiyanın Gəncəyə səfərindən sonra İmam Mustafayev Ali Sovetin (Milli Məclisin) iclasında bir vətəndaş çıxışı etdi:

- Şəhərin içərisində bu cür hərbi əməliyyat aparmaq göstərişini kim vermişdir? Kim ixtiyar vermişdir ki, belə bir hərəkətə əl atılsın, bu nə deməkdir? Bu, ancaq və ancaq ermənilərə kömək etmək üçün edilən bir hərəkətdir. Buna başqa ad vermək olmaz. Bu addımı atanlar istəmişlər ki, respublikanın daxilində çaxnaşma salsınlar. Buna yol vermək olmaz. Bütün xalqımız çalışmalıdır ki, Azərbaycan torpaqları düşməndən tamamilə təmizlənsin. Axı, bu nə deməkdir? Bu gün Gəncədə, sabah Lənkəranda, o biri gün Qubada belə iğtişaşlar baş verərsə, demək, bunu edənlər ölkəmizi dağıtmaq, parçalamaq, birliyimizi əlimizdən almaq istəyirlər.

Yeri gəlmişkən, Ümummilli liderin İmam Mustafayevə hər zaman hörmətlə yanaşdığını, bununla da onun xalqa xidmətlərinə yüksək dəyər verdiyini xüsusi vurğulamaq istəyirəm. Hələ hakimiyyətə yenicə gəldiyi 1970-ci ildə Ulu öndərin təşəbbüsü ilə İmam Mustafayevin 60 illik yubileyi təntənə ilə qeyd edilmiş, akademik çalışdığı instituta direktor təyin olunmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyevlə akademik İmam Mustafayev arasında hörmət, isti münasibətlər həmişə yüksək səviyyədə olmuşdur. Heydər Əliyev çətin şəraitdə, Moskvanın göz açmağa imkan vermədiyi illərdə belə xalqı üçün böyük işlər görən İmam Mustafayevin fəaliyyətində öz dəsti-xəttini görürdü, İmam müəllim isə vaxtilə respublika rəhbəri olarkən həyata keçirə bilmədiyi bir sıra məsələləri Heydər Əliyevin daha tədbirlə reallaşdırdığını görüb buna sevinirdi.

Ulu öndər xalqın tələbi ilə ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra da İmam Mustafayevə ehtiramını qoruyub saxlamışdır. 1993-cü ildə onu Respublika Ağsaqqallar Şurasının sədri vəzifəsinə təqdim etmiş, 1995-ci ildə onun 85 illik yubileyinin təntənəli surətdə qeyd edilməsi ilə bağlı sərəncam imzalamış, onu "Şöhrət" ordeni ilə təltif etmişdir. Həmçinin, yubileyin keçirildiyi tədbirə təbrik ünvanlamış, akademiki "fəaliyyətini Vətəninə, xalqına xidmətə həsr etmiş böyük vətəndaş" adlandırmışdır. Həmin təbrik məktubunda yazılırdı: "Azərbaycan xalqı Sizi həyatını kənd təsərrüfatının müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsinə sərf etmiş görkəmli alim, tanınmış ictimai xadim, fəaliyyətini Vətəninə, xalqına xidmətə həsr etmiş böyük vətəndaş kimi tanıyır. Siz 65 illik yorulmaz, məhsuldar fəaliyyətiniz sayəsində geniş xalq kütlələrinin məhəbbət və ehtiramını qazanmışsınız". 1997-ci ildə vəfat edən İmam Mustafayevin Birinci Fəxri xiyabanda böyük ehtiramla dəfn edilməsi, irsinin öyrənilməsi, AMEA-nın Genetik Ehtiyatlar İnstitutunda iş otağının, kitablarının və bütün şəxsi əşyalarının qorunub saxlanılması da bilavasitə Ulu öndərin adı ilə, Heydər Əliyevin bu böyük şəxsiyyətə rəğbəti ilə bağlıdır.

Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, 2010-cu il fevralın 22-də Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev İmam Mustafayevin anadan olmasının 100 illiyinin dövlət səviyyəsində keçirilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. Yubileylə əlaqədar onun həyat və fəaliyyətinə həsr edilmiş "Akademik İmam Mustafayev" adlı qısametrajlı sənədli film çəkilib, Qaxın mərkəzi küçələrindən birinə akademikin adı verilmişdr.

Həm insan, həm ictimai xadim, həm də alim kimi bütöv şəxsiyyət olan İmam Mustafayevin elmi tədqiqatları yerli buğda, arpa, çovdar və digər dənli bitkilərin toplanması və öyrənilməsinə, yeni məhsuldar sortların yaradılmasına, Azərbaycanın müxtəlif torpaq-iqlim şəraitində buğdalarda forma və növlərin əmələgəlmə prosesinin tədqiqinə həsr edilmişdir. Onun rəhbərlik etdiyi ekspedisiyalar müxtəlif illərdə Qafqaz ərazisində 2000-dən çox arpa, çovdar, vələmir və 10 mindən çox buğda və başqa dənli bitkilərin nümunəsini toplamış, mədəni və yabanı taxıl bitkilərinin qiymətli aborigen kolleksiyalarını formalaşdırmışdır. Bunlar təxminən dünyadakı bütün yabanı və mədəni dənli bitki növlərini və formalarını təmsil edir.

Akademik ilk dəfə egilopsların çovdarla çarpazlaşdırılması nəticəsində cinslərarası fertil hibridlər yetişdirmişdir. Onun rəhbərliyi altında buğda və arpanın seleksiyasının genetik əsaslarının işlənib hazırlanması kəmiyyət əlamətləri genetikası haqqında biliklər əsasında seleksiya proqramlarının geniş miqyasda həyata keçirilməsi üçün bünövrə yaratmağa imkan vermişdir. Alimin bilavasitə rəhbərliyi ilə "Sevinc", "Cəfəri", "Zoğal buğda", "Kəhrəba", "Arzu", "Bol buğda", "Zərdabi", "Orekum 75/50" "Gurgənə-1", "Turanikum-186", "Qızıl buğda", "Turgidum-7" və digər buğda sortları, arpa, çaytikanı və pambıq sortları yetişdirilmişdir

İmam Mustafayev bir neçə elmi monoqrafiyaların, bitkiçilik, seleksiya və genetikaya dair 330-dan çox məqalənin müəllifidir. Nəzəri və tətbiqi tədqiqatlarının nəticələri respublikamızda və xaricdə nəşr olunmuşdur. ABŞ, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, İran, Bolqarıstan və digər ölkələrdə keçirilən forumlarda Azərbaycan elminin uğurları barədə məruzələrlə çıxış etmişdir. Bütün həyatı respublikamızda biologiya, xüsusən də genetika-seleksiya elminin inkişafı ilə sıx bağlı olan alimin rəhbərliyi ilə 4 doktorluq, 75 namizədlik dissertasiyası müdafiə olunmuşdur. Azərbaycanda elmi-tədqiqat Əkinçilik, Genetika və seleksiya, Tərəvəzçilik institutlarının yaradılmasında onun böyük xidmətləri vardır.

İmam Mustafayev SSRİ Ali Sovetinin (3-5-ci çağırış), Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (4-5-ci çağırış) deputatı, Azərbaycan Elmlər Akademiyası Rəyasət heyətinin, ilk Azərbaycan Ensiklopediyasının (ASE) Baş redaksiya heyətinin, Avropa Seleksiyaçıları Elmi Assosiasiyasının üzvü, keçmiş SSRİ-də üç ittifaq elmi probleminin rəhbəri və əlaqələndiricisi, Taxılları Beynəlxalq Yaxşılaşdırma Mərkəzi proqramının qrup rəhbəri, Azərbaycanda bir sıra elmi şuraların sədri, 1963-cü ildən SSRİ Elmlər Akademiyasının Əlaqələndirmə Şurasının üzvü, genetika və seleksiya problemlərinə dair Elmi Şuranın sədri olmuş, 1973-cü ildə Amerikanın Berkli şəhərində Genetiklərin XIII Beynəlxalq konqresində iştirak etmişdir.

O, "Xalqlar dostluğu", "Qırmızı Əmək Bayrağı", "Şərəf nişanı" ordenləri, müstəqil Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeni, müxtəlif medallarla təltif edilmiş, N.Vavilov adına qızıl medala, SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin 3 böyük qızıl medalına, Əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür.

Böyük vətəndaş, xalqına və ölkəsinə səmimiyyətlə bağlı olan görkəmli siyasi xadim, həyatının mənasını millətinə xidmətdə görən vətənpərvər şəxsiyyət, bütün ömrünü, bilik və bacarığını ictimai maraqlara həsr edən akademik İmam Mustafayev XX əsrdə xalqımızın yetişdirdiyi nadir insanlar sırasında xüsusi yer tutur.

Düşünürəm ki, belə şəxsiyyətləri unutmaq olmaz, onları unutsaq, bizi də unudarlar.

Misir MƏRDANOV

AMEA Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun direktoru, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor

525-ci qəzet .-2025.- 5 sentyabr (№159).- S.12-13.