"Pəncərə"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Həqiqət Həmzədir. Onunla Xalq rəssamı Tağı Tağıyevin "Pəncərə" əsərindən danışmışıq.

Xalq rəssamı Tağı Tağıyev 7 noyabr 1917-ci ildə Bakıda anadan olub. Milli təsviri sənətimizin önəmli nümayəndələrindən olan rəssam gənc yaşlarından bu sənətə maraq göstərib, Bakı Rəssamlıq Texnikumunda və Moskva Rəssamlıq İnstitutunda təhsil alıb. 1954-cü ildə Afrika səyahətinə çıxan rəssam oradakı insanların həyatını və duyğularını öz əsərlərində əks etdirib. "Afrikalı qız" və "Salam, yeni dünya" əsərləri bu dövrün nümunələridir.

İkinci Dünya müharibəsi illərində tarixi şəxsiyyətlərin portretlərini çəkən Tağıyev, sonralar mədəniyyət xadimlərinin təsvirinə üstünlük verib. Xüsusilə, "Bəhruz Kəngərlinin portreti" və "Səttar Bəhlulzadənin portreti" kimi əsərləri onun ustalığını nümayiş etdirir.

Tağıyev həmçinin interyer təsvirlərinə xüsusi diqqət yetirərək, əşyaların və qəhrəmanlarının xarakterini həssaslıqla əks etdirib.

Rəssamın əsərləri Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi və bir çox beynəlxalq muzeylərdə nümayiş olunub. Tağı Tağıyev 27 iyun 1993-cü ildə Bakıda vəfat edib. Onun əsərləri milli sənətimizin dəyərli nümunələrindəndir.

- Həqiqət xanım, Tağı Tağıyev yaradıcılığına xas spesifik cəhətlər bu əsərdə özünü necə göstərir?

- Tablo 1958-1959-cu illərə aiddir. Bu əsər rəssamın yaradıcılığındakı dərin mənaları və simvolikaları əks etdirən diqqətəlayiq işlərdən biridir. Tablo yalnız fiziki bir obyekt olan pəncərənin təsvirindən ibarət deyil, həm də insanların daxili dünyasına, mənəvi durumu və cəmiyyətlə əlaqələrinə dair geniş bir mülahizə təqdim edir. Rəssamın istedadı və dünyagörüşü burada tam olaraq özünü göstərir.

Tağıyev öz əsərlərində insanın daxili aləmini açmağa çalışan yanaşma nümayiş etdirib. O, insanın xarici görünüşünü deyil, daxili aləmindəki mürəkkəb hissləri, düşüncələri və ruh halını işıqlandırmağa çalışıb. "Pəncərə" də bu yanaşmanın təzahürüdür.

Əsər rənglərin və kompozisiyanın incə balansını, rəssamın texnikasını və sənətinə olan münasibətini nümayiş etdirir. Portretlərində və digər nümunələrdə olduğu kimi, bu əsərdə də rənglərin və formaların ahənginin insan psixologiyasını əks etdirməsi önəmli məqamdır.

Bu əsər Tağıyevin sənətindəki sosial və mənəvi məsuliyyətin onun insan ruhunun dərinliklərini anlamağa çalışmasının əksidir. "Pəncərə" rəssamın bədii formaya olan münasibətini və insan həyatına dair düşüncələrini ən yüksək səviyyədə əks etdirən işlərdən biridir.

- Əsərin kompozisiyası necədir?

- "Pəncərə" impressionizm üslubunda işlənmiş peyzaj və natürmort kompozisiyasıdır. Rəsmi bir neçə aspektdən təhlil etmək olar: Əsərdə açıq pəncərə mənzərəni çərçivələyir və tamaşaçını daxili məkanla xarici məkan arasında əlaqə qurmağa yönləndirir. Pəncərənin kənarında yerləşdirilmiş çiçəkli vaza isə daxili mühitin estetik və romantik atmosferini vurğulayır. Xaricdəki şəhər mənzərəsi dərinlik hissi yaradır və tabloya perspektiv qatır.

- Bəs əsərin rəng həlli haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Sərin tonlar (mavi, göy) fon mənzərəsində dominantdır və sakitlik hissi yaradır. Vaza və çiçəklər üçün istifadə edilən isti rənglər (qırmızı, sarı, çəhrayı) diqqəti daxili mühitə yönəldir və rəng kontrastı yaradır. Rəssamın geniş və sərbəst fırça toxunuşları impressionist yanaşmanı göstərir. Bu texnika detal əvəzinə işıq və rəng dinamikasına diqqət çəkir. Şəhərin və çiçəklərin təfsilatları bir qədər bulanıqdır, bu da əsərin hiss və atmosfer yaratmasına yönəldiyini göstərir. İşıq əsasən mavi tonlarla ifadə olunur və ay işığını xatırladır. Şəhərin işıqları isə kiçik, parlaq nöqtələr kimi təsvir edilib və əsərə axşam atmosferi qatır. Pərdə küləkdə hərəkət edir, bu isə əsərdə dinamizm yaradır. Xarici və daxili məkanın birləşməsində bu hərəkət əsas rol oynayır. Çiçəkli vaza həyatın gözəlliyini və daxili harmoniya axtarışını simvolizə edir. Xarici mənzərə isə şəhər həyatının sakit və uzaq bir tərəfini göstərir, bu isə daxili və xarici dünyanın qarşıdurması kimi təhlil edilə bilər. Bu əsər hər iki mühit arasında balans yaradan bir pəncərə metaforasıdır.

- "Pəncərə" rəssamın digər işlərindən hansı xüsusiyyətləri görə fərqlənir?

- Tağı Tağıyevin digər təbiət təsvirləri kimi, "Pəncərə" də təbiət gözəlliyini özünəməxsus şəkildə əks etdirir. Pəncərə mənzərəsi şəhər mənzərəsi ilə birləşsə də, digər məsələn, "Quba", "Bakı", "Bakı səhəri", "Dənizdən açılan mənzərə", "Bakı sahili" adlı əsərləri tamamilə təbiət elementlərini vurğulayır. Rəssamın digər əsərlərində də rənglər ön plandadır və duyğu yaratma vasitəsi kimi istifadə edilir. "Pəncərə" impressionizm üslubuna daha yaxın olsa da, Tağı Tağıyevin digər əsərlərində sərbəst fırça vuruşları və hissləri əks etdirməyə yönəlmiş üslub müşahidə olunur. Burada görünən mənzərədə daxili mühitlə xarici şəhər mənzərəsi arasında əlaqə qurulub. Digər əsərlərdə bu əlaqə birbaşa qurulur, yəni rəssam burada konkret detala fokuslanıb və insan elementləri yoxdur. "Pəncərə"də rənglər daha təbii və real təsvir üçün istifadə olunub, digər əsərlərdə isə rənglər simvolik, ifadəli və bir qədər mücərrəd ola bilir. "Pəncərə" əsərində perspektiv pəncərə çərçivəsi ilə müəyyən olunur və diqqət bir neçə element arasında bölünür. Digər əsərlərdə mənzərənin genişliyi əsərin əsas struktur elementləridir. Həmçinin başqa tablolarda daha statik, güclü və möhtəşəm mənzərə görürüksə, "Pəncərə" mənzərəsində hərəkətli pərdə və işıqlar dinamiklik hissi yaradır.

- Tablo hazırda harada qorunur?

- Əsər Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində saxlanılır.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- "Pəncərə"nin əsas simvolizmi həyatın dəyişkənliyini və keçici təbiətini əks etdirir. Tağıyevin başqa əsərlərində olduğu kimi, burada da zamanın və məkanın mücərrəd təmsilindən istifadə olunur. Tablo tamaşaçını həm daxili, həm də xarici dünyanın gözəlliklərini görməyə çağırır.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025.- 15 yanvar(№7).- S.11.