"Rəqəmsal bacarıqlar" yeni nəsli ən müasir texnologiyalar dövrünə hazırlayır

İnformasiya cəmiyyətinin və rəqabətədavamlı yüksək texnologiyalı milli iqtisadiyyatın yaradılması bir sıra ölkələrin dövlət siyasətinin əsas istiqamətinə çevrilib. Artıq informasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sahəsi inkişafın ən önəmli amili kimi çıxış etməkdədir. Bunu nəzərə alaraq, son illər ölkəmizdə digər sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsinin də informasiyalaşdırılması sürətli inkişaf dövrünü yaşayır. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı "Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər" sənədində əsas istiqamətlərdən biri də məhz dünyada artan rəqabətə hazır olmaq üçün yüksək rəqabətli insan kapitalının formalaşdırılmasıdır. Bunun üçün isə XXI əsrin tələblərinə uyğun müasir təhsil və innovasiyaları təşviq edən münbit şərait əsas cəhətlərdir. Təhsil sistemində gənc nəsli gələcək rəqəmsal texnologiyalar dövrünə hazırlamaq üçün onlara məktəb yaşından rəqəmsal səriştələrin aşılanmasına diqqət yetirilməlidir. Qeyd olunanları rəhbər tutaraq, "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi çərçivəsində uşaqların məktəb yaşlarından alqoritmik düşüncə, məntiqi təfəkkür, layihə qurmaq bacarıqlarını inkişaf etdirməyə, eləcə də onlara proqramlaşdırma əsaslarını aşılamağa çalışılır.

"Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsinin əsas məqsədi şagirdlərin rəqəmsal sahədə bilik və bacarıqlarını inkişaf etdirmək, rəqəmsal savadlılığı artırmaq, orta məktəb şagirdlərinin bu sahədə peşəkar inkişafı üçün şərait yaratmaq, həmçinin müəllimlərin təcrübə mübadiləsi və yeni biliklərin əldə edilməsi üçün platforma vasitəsilə bacarıqlarını təkmilləşdirməkdir. Azərbaycanda təhsilin inkişafı üzrə dövlət strategiyasının mərkəzində təhsildə bərabər imkanların yaradılması dayanır. Ölkədə şəhər və rayonlar arasında rəqəmsal istiqamətdə bərabərsizlik olduğu üçün şagirdlər arasında rəqəmsal bilik səviyyəsinin artırılması xüsusi diqqət yetirilir. Bu səbəbdən də layihənin getdikcə daha çox şəhər və rayonu əhatə etməsi qərara alındı. Hazırda layihənin genişləndirilməsi istiqamətində planlaşdırma işləri aparılır, strateji məsələlər müzakirə olunur və hədəflər müəyyən edilir.

Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin Keyfiyyətə nəzarət və monitorinq sektorunun müdiri Fidan Nəcəfovanın sözlərinə görə, "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi Elm və Təhsil Nazirliyinin "Alqoritmika" beynəlxalq proqramlaşdırma məktəbi ilə əməkdaşlığı çərçivəsində 2017-2018-ci tədris ilindən etibarən tətbiq edilir. Əsas məqsədimiz təhsilalanların İKT bacarıqlarına dərindən yiyələnmələri, onların informasiya məkanında sərbəst və məqsədyönlü fəaliyyətinə nail olunması, rəqabətqabiliyyətli, məntiqi və qeyri-standart düşüncə tərzinə malik şəxslər kimi formalaşmalarını təmin etməkdir. Bununla yanaşı, layihədə iştirak edən şagirdlərə alqoritmik və məntiqi təfəkkür, layihə hazırlama bacarıqları, həmçinin proqramlaşdırmanın əsaslarını öyrətməyi hədəfləyir. 2024-2025-ci tədris ilində "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi 510000 nəfərədək şagird və 6000-dən çox müəllimi əhatə edir. Cari tədris ilində layihəyə yeni 100000-ə yaxın məktəbli cəlb olunub. "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi işğaldan azad olunmuş əraziləri də əhatə etməklə ölkə üzrə 57 regionda, 762 məktəbdə həyata keçirilir. Bundan başqa, "Rəqəmsal bacarıqlar" təmayül siniflərində ümumilikdə 10 və 11-ci siniflər üzrə 1266 şagird təhsil alır. Layihə, demək olar ki, ölkənin bütün regionlarında uğurla tətbiq edilir. Nəzəri biliklərlə yanaşı, praktiki bacarıqların da öyrədilməsi şagirdləri daha da ruhlandırır. Bu, təbii ki, layihənin uğurunun əsas göstəricilərindən biridir. Layihə çərçivəsində 2018-ci ildən etibarən "Kod saatı: rəqəmsal gələcəyə addım" adlı qlobal hərəkat ölkəmizin müxtəlif regionlarında həyata keçirilir və bu təşəbbüs də böyük maraqla qarşılanır. Ötən tədris ilində Quba, Şəmkir və Füzuli rayonlarında təşkil olunan "Açıq qapı" günləri buna bariz nümunədir. Həmin günlərdə ümumilikdə 1500-ə yaxın şagird iştirak edərək layihə haqqında daha ətraflı məlumat əldə edib və təşkil olunan maarifləndirici və əyləncəli fəaliyyətlərdə fəal iştirak edib. Bu göstəricilər ölkənin regionlarında rəqəmsal bacarıqların inkişafına olan marağın və ehtiyacın yüksək olduğunu nümayiş etdirir: "Elm və Təhsil Nazirliyi "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi çərçivəsində "Alqoritmika" beynəlxalq proqlamlaşdırma məktəbi ilə birlikdə 2021-ci ildən etibarən "İnformasiya texnologiyaları" ixtisasına yiyələnmək istəyən 10-11-ci sinif şagirdləri üçün proqram həyata keçirir. "Rəqəmsal bacarıqlar" təmayül siniflərdə təhsil alan şagirdlərə informatika fənni həftədə 5 dəfə tədris edilir. Bununla onlar XXI əsr bacarıqları hesab edilən məntiq, alqoritmik düşünmə və digər yumşaq bacarıqlarını (soft skills) inkişaf etdirmək imkanı qazanırlar. Şagirdlər nəzəri biliklərini artırmaqla yanaşı, onları təcrübədə tətbiq edir, informasiya texnologiyaları üzrə layihələr həyata keçirir və daha geniş təcrübəyə sahib olurlar. Şagirdlər mobil və masaüstü tətbiqləri, saytları, oyunları, 3D modelləri və digər multimedia məhsullarını tərtib etməyi öyrənirlər. Layihə çərçivəsində "Rəqəmsal bacarıqlar" təmayül 10-cu siniflərdə təhsil almaq istəyən 9-cu sinif şagirdləri üçün qəbul imtahanı təşkil olunur. İmtahanda uğur qazana bilməyən şagirdlər üçün intensiv kurslar təşkil edilir və ikinci dəfə imtahan vermək imkanı yaradılır. Cari tədris ilində respublikanın 13 regionu üzrə 39 məktəbində "Rəqəmsal bacarıqlar" təmayül siniflərdə ümumilikdə X-XI siniflərdə 1266 şagird təhsil alır".

O bildirib ki, kursun proqramı informasiya ilə işləmək, layihə fəaliyyəti, eləcə də alqoritmik düşüncənin formalaşdırılması üzrə təlimləri əhatə edir. Bu layihə çərçivəsində məktəb şagirdləri iki proqramlaşdırma dilini öyrənir: ibtidai siniflərdə və V-VI siniflərdə "Scratch", VII-XI siniflərdə isə "Python". Şagirdlər üçün hazırlanan tapşırıqlar praktiki yönümlüdür. Layihə çərçivəsində formalaşan bacarıqları şagirdlər digər fənlərin öyrənilməsi zamanı və gündəlik həyatda tətbiq edə bilərlər. "Rəqəmsal bacarıqlar" layihəsi uşaqlara müasir dünyada həyat üçün vacib olan bacarıqları öyrənmək imkanı yaradır. Layihə təhsilin keyfiyyətini artırmaq məqsədilə müasir texnologiyaların və tədris metodlarının inteqrasiyasını dəstəkləyir. Bu layihə şagirdlərdə əmək bazarının tələblərinə uyğun bacarıqlar formalaşdırır və onları rəqəmsal iqtisadiyyatın çağırışlarına hazırlayır.

"İnformatika" fənninin tədrisinin təkmilləşdirilməsi və fənnin tədrisində yeni yanaşmanın tətbiqi şagirdlərdə analitik düşüncə tərzi, məntiqi təfəkkür, XXI əsr bilik və bacarıqları, kodlaşdırma, təşəbbüs göstərmə, müstəqil və komandada çalışma kimi vərdiş və səriştələrin inkişafına nail olunur. Gələcək nəslin hərtərəfli inkişafı və onların bilik və bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi bu günün təhsilindən asılıdır. Bu illər ərzində müşahidəmizə əsasən deyə bilərik ki, layihədə iştirak edən şagirdlər yüksək texnoloji ixtisaslara daha çox maraq göstərir. Şagirdlər arasında keçirilən sorğuları və müsahibələri təhlil etdikcə, onlar tərəfdən marağın artırılmasında layihənin rolunun böyük əhəmiyyət kəsb edildiyi ortaya çıxır. Layihə təhsilalanlara yeni texnologiya və rəqəmsal bacarıqları təcrübədə öyrənməyə, proqramlaşdırmanın sirlərinə bələd olmağa imkan verir. Onlar təkcə proqramlaşdırmanı deyil, biliyin təcrübədə tətbiqi bacarıqlarını da öyrənirlər. Yeni texnologiyalardan istifadə, rəqəmsal bacarıqların tətbiqi günümüzün reallığıdır. Təbii ki, məktəbdə bu bacarıqların şagirdlərə aşılanması çox vacibdir. Yeni nəsilin bu istiqamətdə kifayət qədər maraqlarının olduğu da nəzərə alınmalıdır. Bu maraq və bacarıqların düzgün şəkildə inkişaf etdirilməsi üçün onları mütləq istiqamətləndirməliyik. Çünki əks təqdirdə bacarıqlarından zərərli yönümdə də istifadə etmələrinə imkan vermiş olarıq. Bu baxımdan da Rəqəmsal bacarıqlar - informatika fənninin fərqli formatda tədrisinin həyata keçirilməsi olduqca faydalı və lazımlıdır. Rəqəmsal bacarıqlar birmənalı şəkildə zamanın tələbidir. Bu istiqamətdə gələcəkdə yeni ixtisaslar da yaranacaq. Bütövlükdə rəqəmsal bacarıqlara malik olmadan yaxşı mütəxəssis olmaq mümkün olmayacaq.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet .- 2025.- 25 yanvar(№14).- S.23.