"Yada düşdü" hər
zaman yada düşəcək
Nahid ərəbcə ulduz adıdır. Bu ulduzun bir
adı da Zöhrədir. Deməli, Zöhrə də Nahiddir. Bir adı da Venera planetidir. Deməli, Venera da Nahiddir. Bu
ulduzun türkcə adı - Seviddir (Sevid - sevgi sözündəndir).
Deməli, Sevid də
Nahiddir. El içində bu ulduza Dan ulduzu deyirlər. Məcazi
mənası da var - Eşq ilahəsi! Bütün bu məlumatları
lüğətlərdən götürmüşəm. Burda cəm olan adlara
baxıb gördüm
ki, hamısı Nahidə yaraşır.
Hətta, eşq ilahəsi də! Bu kitab eşqsiz
yazılmazdı.
"Yada
düşdü" kitabı bayaq dediyim lüğətlər
kimi bir kitabdır. Xatirələr lüğəti! Burda nə
yoxdur ki? Burda kim yoxdur ki?!
Nazim Hikmət,
Bülbül, Əli Vəliyev, Rəsul Rza, İlyas Əfəndiyev,
Mir Cəlal, Mirzə İbrahimov, Ənvər Məmmədxanlı,
Seyfəddin Dağlı, Elçin, Şahmar Əkbərzadə
haqqında xatirələr, Qabil, Əliağa
Kürçaylı, Qəzənfər Paşayev, Əlibala
Hacızadə, Musa Yaqub, İlyas Tapdıq haqqında məqalələr
də birər-birər ulduzlardır, səpələnib
"Yada düşdü" adlı bu kitab- asimana. İndi-indi
yaşı 70-i haqlamış, dünyanı
görüb-götürmüş bu adam,
görüb-götürdüklərini ulduz-ulduz, yan-yana
düzüb bu xatirələr kəhkəşanına. Özü
də necə!
Adam var ki, Səməd
Vurğunu görməyib, amma xatirə yazır. Və guya Səməd
Vurğun ona deyib ki, "sən istedadsan!". Bəlkə
doğrudan da istedaddır. Görmədiyini gördüyü
kimi qələmə verir. Amma Nahid başqa! O, adını
çəkdiyi yazıçıların hamısı ilə
təmasda olub, onları yaxşıca tanıyıb. Onlar da
onu yaxşıca tanıyıblar. Nahid "getdim,
gördüm" xatirələr yazmayıb. Bunların hər
biri ustad qələmindən çıxmış bədii əsərlərdir.
Nahaq yerə şair Bəxtiyar Vahabzadə ona şair deməyib
ki! Deyib ki, yazdıqların mənsur şeirlərdir. Elə
bu xatirələr də sənədli, mənsur şeirlərdir.
Nahidin yaddaşı elə kompüter yaddaşı imiş.
Kompüterə də beyin deyirlər, düz imiş bu
söz! Nahidin yaddaşı kamil yaddaşdır. Bu mərtəbə
mükəmməl xatirələr yalnız kamil yaddaşdan
süzülüb gəlir.
Nahidin yaddaşı - Gədəbəyin
dağından, daşından, gül-çiçəyindən,
qarından-yağışından, alçasından,
almasından, İlyas Tapdığın məşhur
şeirində sadaladığı bütün nemətlərdən
nəşvü-nüma tapıb. Nahidin yaddaşı elmi
yaddaşdır. Bu elə-belə, parakəndə, rabitəsiz,
adda-budda yaddaş deyil. Nahidin yaddaşı tarixi
yaddaşdır, bəlkə də yaddaşın tarixidir. Bir
adətimiz var: keçmişi unuduruq. Bir dəfə
başımıza gələn bir daha başımıza gəlir.
Unutqan olmasaydıq, ayıq olardıq! Tarixi
doğru-dürüst, aydın, mübaliğəsiz,
olduğu kimi yazmaq gərəkdir. Necə ki, Nahid yazdı. Onun
ömür yolu televiziyadan və Ensiklopediyadan keçib gəlib,
hər iki iş yeri möhtəşəm və mötəbər
təcrübə məktəbləri idi. İndi bu kitab da bir
təcrübə məktəbi olacaq. Əlinə qələm
götürüb xatirə yazmaq istəyən, oxusun, öyrənsin.
Mən xatirələri ayrı-ayrı təhlil eləmədim.
Bu, tənqidçilərin işidir (əgər tək-tük
tənqidçi varsa). Mən Nahidin ecazkar qələmini mədh
edirəm. Bu yazılar yuxusuz gecələrin, ağır fəhlə
zəhmətinin bəhrəsidir. El içində bu cür fəhləyə
qara fəhlə deyirlər. Di, gəl bu qara fəhlənin
gördüyü iş onun üzünü ağ elədi. Biz
də bu kitabı gördük, oxuduq, gözümüzə
işıq, ürəyimizə təpər gəldi. Bilmədiklərimizi
öyrəndik, eşitmədiklərimizi eşitdik. Bu son illərdə
dünyada ən çox oxunan elə memuar ədəbiyyatıdır!
Bunun da biliciləri az-çox var indi aramızda. Amma Nahidin
"Yada düşdü"süylə yüksək mərtəbəyə
qalxdı bu janr. İndən belə xatirələrdən
söz düşəndə "Yada düşdü" yada
düşəcək! O adam xoşbəxtdir ki, özündən
sonra bir iz qoyur. Amma bu kitab iz deyil, cığır da deyil, bu,
yoldur. Fərhad Bisütunu yarıb qayadan yol
açırdı, su axtarırdı. Nahid ağ vərəqlər
üzərində iti qələmlə şırımlar
açıb, yol salıb. Dünəndən bu günə, keçmişdən
sabaha gedən yol! Həm xatirələrini
danışdığı adamların, görkəmli
yazıçıların, ziyalıların adlarını bir
daha əbədiləşdirdi, həm də öz
adını aləmə tanıtdı. Qərb, ya dünya
öz xatirə yazanlarıyla öyünməsin. Bizim də
dünyaya çıxacaq xatirə yazanımız var. Fəxr
edirik ki, Nahid bizim millətin övladıdır. Qələm
dostumuzun uğurundan bizə də pay düşür. Mən
kitab təqdimatını qəbul etməyənlərdən
biriyəm, çoxu kitabını yox, özünü təriflətmək
üçün təqdimat keçirir. Amma bu təqdimatı
qəbul eləyirəm. İki əlimi də göyə
qaldırıb, sevincdən bağırmaq istəyirəm. Nahidi
bağrıma basıb, "sağ ol" deyirəm. Bununla da
Azərbaycan kitab xəzinəsi çox nadir bir kitabla zənginləşdi!
Daha bir qüdrətli sənətkar da Azərbaycan ədəbiyyatında
öz layiqli yerini tutdu.
Sadıq Fikrət
525-ci qəzet.- 2009.- 2 aprel.- S.7.