Azərbaycanda muğam təntənəsi
- dünyanın musiqi bayramı
Azərbaycan
martın 18-dən 25-dək möhtəşəm bir sənət
bayramına - Beynəlxalq Muğam Festivalına ev sahibliyi etdi.
İslam mədəniyyətinin paytaxtı Bakı bir həftə
ərzində dünya mədəniyyətinin şah əsəri
adlandırılan muğamın məkanına çevrildi,
Şərq dünyasının ən qiymətli incisi
sayılan muğam dünya ictimaiyyətinin nəzərlərinin
bir daha Azərbaycana yönəldi. Festival çərçivəsində
muğama həsr olunan müzakirələr, klassik və
simfonik muğamların gözəl ifaları, beynəlxalq
muğam müsabiqəsi qaliblərinin unudulmaz
çıxışları, məşhur musiqiçilərin
konsertləri qədim və həmişəyaşar muğam
sənətinin bütün zənginliyini nümayiş
etdirdi, festival proqramı həm rəngarəng, həm də
yaddaqalan oldu. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü,
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin, Bəstəkarlar
İttifaqının təşkilatçılığı
ilə baş tutan bu irimiqyaslı tədbir Bakının bu il
İslam ölkələrinin paytaxtı elan olunmasının
heç də təsadüfi olmadığını göstərdi.
Muğamla bağlı möhtəşəm tədbirin
keçirilməsi muğam sənətinin tarixində yeni bir
mərhələnin başlanmasına rəvac verdi. Eyni zamanda
muğam sənətinə həsr olunmuş və belə
yüksək səviyyədə keçirilən beynəlxalq
simpozium muğamın təkcə Azərbaycanın mədəniyyəti
və elmi üçün yox, bütün dünya musiqi
ictimaiyyəti üçün nə qədər dəyərli,
nə qədər maraqlı olduğunun göstərdi. Qərblə
Şərq arasında, Böyük İpək yolu
üstündə yerləşən Azərbaycan
sivilizasiyaların qovuşduğu bir məkanda "Muğam aləmi"
Beynəlxalq Muğam Festivalının keçirilməsi bir
daha sübut etdi ki, xalqımızın əsrlər boyu
qoruyub saxladığı, daha da təkmilləşdirdiyi
muğam sənəti dünyanın mədəni irs
siyahısına daxil olan ən layiqli nümunələrindəndir.
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı, başda qurumun sədri
xalq artisti, professor Firəngiz Əlizadə olmaqla festivalın
təşkilində, keçirilməsində yaxından
iştirak etdi. Festivalın bədii tərtibatı məhz Firəgiz
xanımın əməyinin məhsulu idi. Bəstəkarlar
İttifaqının üzvləri "Muğam aləmi"
Beynəlxalq Muğam Festivalının ilk günündən fəal
şəkildə çalışdılar.
Festivalda iştirak edən
47 ölkənin nümayəndələri ölkəmizə
təşrif buyurmuşdular. Martın 18-də AMEA-nın Milli
Azərbaycan Tarixi Muzeyində "Muğam aləmi" Beynəlxalq
festivalı çərçivəsində beynəlxalq elmi
simpoziumun açılışı oldu. Simpoziumun
açılış mərasimində çıxış
edən YUNESKO-nun nümayəndəsi, Paris Milli Elmi
Araşdırmalar Mərkəzinin professoru Jan Dürinq
Bakıda belə bir beynəlxalq festivalın keçirilməsini
yüksək qiymətləndirdi. O dedi ki, Fransa muğamla ilk
tanışlıqdan bu musiqiyə valeh olub. Ənənəvi
Musiqi üzrə Beynəlxalq Şuranın vitse-prezidenti Vim
Van Zanten muğamın incəliklərindən, bu sahədə
aparılan tədqiqatlardan danışdı. Qonaq dedi ki, musiqi
festivalının və simpoziumun keçirilməsinin səbəbi
odur ki, Azərbaycanın ən böyük dəyərlərindən
biri olan muğam bəşəriyyətin qeyri-maddi irsinin inciləri
siyahısına düşüb. İnanırıq ki, Azərbaycan
musiqisi, mədəniyyəti bundan sonra digər xalqlar tərəfindən
daha da yaxından öyrənilərək seviləcək.
Martın 20-dək davam edən simpoziumun iclaslarında Almaniya,
Çin, Özbəkistan, Kanada və Tacikistandan olan
tanınmış alimlər ilə yanaşı Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqının üzvlərinin də məruzələri
dinlənildi. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən
ənənəvi Şərq musiqisini tədqiq edən 30-dək
alimin, musiqi xadiminin iştirak etdiyi beynəlxalq simpozium xalqlar
arasında mədəni əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə,
inkişafına təkan verdi. Simpoziumun materialları müxtəlif
dillərə tərcümə edilərək çap olunub.
Martın 20-də
AMEA-nın Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində muğam üzrə
beynəlxalq elmi simpoziumun yekunlarına həsr olunmuş
"dəyirmi masa" keçirildi. Professor Firəngiz Əlizadə
bütün iştirakçıları salamladı və
bölmə iclaslarında dinlənilən məruzələri
yüksək qiymətləndirdi. F.Əlizadə bildirdi ki,
muğamla bağlı keçirilən simpoziumlar, festivallar mədəniyyət
sahəsində dünya alimlərinin gözəl işbirliyinə
bariz nümunədir: "Biz "Muğam aləmi" beynəlxalq
festivalı çərçivəsində muğamı təbliğ
etməklə yanaşı, həm də bu musiqinin nəyə
qadir olduğunu, hansı kökə, tarixə məxsusluğunu
göstərəcəyik. Festival iştirakçıları
bir daha Azərbaycan muğamlarının və
bütövlükdə musiqimizin özəlliklərini,
orijinallığını dərk edəcək və bu tədbirlərdən
xüsusi zövq alacaqlar. Simpozium bu istiqamətdə yeni beynəlxalq
tədbirlərə yol açdı".
Təklif edildi ki,
növbəti simpoziumlarda, beynəlxalq festivallarda müəllif
musiqisi və muğam sənəti, müxtəlif xalqların
ənənəvi musiqisində muğamın rolu, onun mənbəyi
və digər bu kimi mövzulara daha geniş yer
ayrılsın.
"Muğam aləmi"
festivalı çərçivəsində keçirilən
beynəlxalq elmi simpoziumda 20-dək ölkəni təmsil edən
alimlərin 80-ə yaxın məruzəsi dinlənildi. Tədbirdə Almaniyadan,
Rusiyadan, Niderlanddan, Fransadan, Tunisdən gələn nümayəndələr,
mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva,
AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun
direktoru, akademik Zemfira Səfərova, akademik Bəkir Nəbiyev,
akademik Vasim Məmmədəliyev və başqaları
çıxış etdilər. Birmənalı olaraq
vurğulandı ki, simpozium çərçivəsində
dinlənilən məruzələr muğamın öyrənilməsi,
tədqiqi baxımından olduqca vacibdir.
Martın 20-də Muğam
Mərkəzində "Muğam aləmi" I Beynəlxalq
Muğam Festivalının rəsmi açılış mərasimi
keçirildi. Tədbirdə
nitq söyləyən Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə
keçirilən birinci Beynəlxalq Muğam Festivalını
yüksək qiymətləndirərək dedi: "Bu hadisə
bizim üçün çox önəmlidir. Muğam Azərbaycanın
milli sərvətidir. Azərbaycan xalqı əsrlər boyu bu
gözəl sənəti öz həyatında uca
tutmuşdur, öz qəlbində saxlamışdır. Nəsildən-nəslə
keçən muğam sənəti bu gün də Azərbaycanda
yaşayır, qorunur, inkişaf edir. Bizim görkəmli
muğam ustalarımız öz məharətini, öz biliklərini
gənc nəslə ötürürlər. Azərbaycanda ənənəvi
olaraq keçirilən muğam müsabiqələri də bu
işdə çox mühüm rol oynayır. Azərbaycanı
muğamsız və muğamı Azərbaycansız təsəvvür
etmək mümkün deyildir. Təsadüfi deyil ki, birinci Beynəlxalq
muğam festivalı məhz Azərbaycanda, bu gözəl
Muğam Mərkəzində keçirilir".
Sonra mərasim
iştirakçıları xalq artisti Firəngiz Əlizadənin
quruluşunda hazırlanan ədəbi-bədii muğam
kompozisyasını izlədilər. İlk olaraq elektronik musiqinin
müşayiətilə səhnədə kainatın vizual
görüntüsü əks olundu və bu sözlər səsləndirildi:
"1977-ci ildə "Voyajer" ABŞ kosmik raketi fəzada
yeni sivilizasiyalar axtarışı üçün səyahətə
çıxdı. Bəşəriyyət tarixini əks etdirən
ən mühüm materiallar qızıl disklərə
yazılaraq raketdə yerləşdirildi. Bu məlumatlar
toplusunda Azərbaycan muğamının kodu vardı".
Konsert zamanı xanəndələrimiz
7 əsas muğamımızı oxudular və böyük
şair Bəxtiyar Vahabzadənin "Muğam"
poemasından müvafiq parçaları Bakı Bələdiyyə
Teatrının aktyoru, tanınmış qiraət ustası, əməkdar
artist Azad Şükürov səsləndirdi. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan
professional musiqisinin banisi Üzeyir bəy Hacıbəylinin
simvolizə etdiyi kimi, "Rast" muğamı oxunarkən səhnədə
kainatın cisimləri ağ fonda Venera, "Şur"
oxunanda mavi fonda Yer, "Segah"da yaşıl fonda Ay,
"Çahargah"da qırmızı fonda Mars,
"Bayatı-Şiraz"da qızılı fonda Günəş,
"Şüştər"də bənövşəyi
fonda Pluton, "Humayun"da qara fonda Saturn planeti əks
olunurdu. Muğamları I Respublika Muğam Müsabiqəsinin
laureatları Təyyar Bayramov, Babək Niftəliyev, Vəfa
Orucova, Arzu Əliyeva, həmçinin istedadlı gənc xanəndələr
İlkin Əhmədov, Güllü Muradova və Elməddin
İbrahimov təqdim etdi.
Martın 22-də Azərbaycan
Dövlət Muğam Teatrında "Muğam aləmi"
Beynəlxalq festivalı çərçivəsində Azərbaycan
muğamının dostları ilə görüş
keçirildi. Professor
Firəngiz Əlizadə iştirakçıları
salamlayaraq bildirdi ki, bu müsabiqə bir çox ölkənin
sənətçilərinə özlərini tanıtmaq, nəyə
qadir olduqlarını sübut etmək imkanı yaradıb:
"İnanıram ki, beynəlxalq simpoziumda olduğu kimi bu dəfə
də iştirakçılar bir-birindən maraqlı
görüşlərin, ifaların, musiqilərin şahidi
olacaqlar".
Tədbirdə çıxış
üçün söz alan Çin-Sinjan muğam
ansamblının bədii rəhbəri Dolqun Səpar Azərbaycana
ilk dəfə gəlməsindən və burada gördüklərindən
məmnun qaldığını söylədi: "İlk dəfədir
ki, Azərbaycana gəlirəm. Altı gün ərzində
burada gördüklərim məni olduqca valeh etdi. Azərbaycan
həqiqətən da çox gözəl bir ölkədir".
Dolqun Səpar bildirdi ki,
Bakıda keçirilən beynəlxalq muğam festivalı xalqlar
arasında mədəni əlaqələrin yaranmasına
yaxşı imkanlar açacaq. O dedi ki, Azərbaycan və
uyğur muğamları arasında çox yaxın əlaqələr
mövcuddur.
Daha sonra
Tacikistanın xalq artisti Afzalşo Şodiyev, həmçinin
Azərbaycanın əməkdar artisti Gülüstan Əliyevanın
çıxışları dinlənildi. Azərbaycan xalqının "yeznəsi
olmaqdan" həmişə fəxrlə danışan
ABŞ vətəndaşı musiqiçi Cefri Verbokh tar,
kamança və udda Azərbaycan muğamlarını
böyük ustalıqla ifa etdi. Tədbirin sonunda Firəngiz Əlizadənin
təklifi ilə müxtəlif ölkələrin xanəndələri
birlikdə bəzi zərb muğamlarından hissələr
oxudular. Həmin gün Azərbaycan Dövlət Kukla
Teatrında beynəlxalq muğam müsabiqəsinin
açılışı oldu. Müsabiqəyə İran,
Suriya, İraq, Mərakeş, Özbəkistan, Tacikistan,
Qazaxıstan, Misir, Türkiyə və Almaniyadan 20
iştirakçı qatılmışdı. Azərbaycanı
yarışmada beş ifaçı - Təyyar Bayramov, Vəfa
Orucova, Babək Niftəliyev, Arzu Əliyeva və Səbuhi
İbayev təmsil edirdi. Bakıda keçirilən
"Muğam aləmi" Beynəlxalq festival çərçivəsində
muğam müsabiqəsinə martın 24-də yekun vuruldu. Azərbaycan
xanəndəsi Təyyar Bayramov münsiflər heyətinin
yekdil qərarı ilə müsabiqənin baş
mükafatı "Qran-pri"yə layiq görüldü.
Heydər Əliyev Fondunun, Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyinin, Bəstəkarlar İttifaqının təşkilatçılığı,
Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları Fondunun və Təhsil
Nazirliyinin dəstəyi ilə təşkil olunan müsabiqədə
Özbəkistan təmsilçisi Yulduz Turdıyeva birinci,
İran musiqiçisi Məhəmməd Motamedi ikinci, misirli
Mustafa Səid üçüncü yeri tutdu. Müsabiqədə
müxtəlif nominasiyalar üzrə fərqlənmiş
müsiqiçilər də mükafatlandırıldı.
Təhsil Nazirliyinin təsis
etdiyi "Ən yaxşı musiqi ifaçısı"
mükafatını nazir Misir Mərdanov əməkdar artistlər
Elçin Həşimov və Elnur Əhmədova, Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin "Qarabağ şikəstəsi"nin
ən yaxşı ifaçısı nominasiyası üzrə
mükafatını nazir Əbülfəs Qarayev Tacikistan sənətçisi
Xurşed İbrohimova, Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının "Ən gənc ifaçı"
mükafatını isə İttifaqın sədri, xalq artisti
Firəngiz Əlizadə Arzu Əliyevaya təqdim etdi.
Martın 25-də Heydər
Əliyev Sarayında Beynəlxalq Muğam Festivalının təntənəli
bağlanış mərasiminə həsr edilən konsert
oldu. Bağlanış
mərasiminə həsr edilən konserti əməkdar incəsənət
xadimi, dirijor Fəxrəddin Kərimovun idarə etdiyi
Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət
simfonik orkestri Fikrət Əmirovun "Şur" simfonik
muğamı ilə açdı. Xalq artisti Alim Qasımov və
əməkdar artist Fərqanə Mövlamova "Şur"
təsnifini ifa etdilər. Azərbaycan musiqisinin ən gözəl
incilərini dinlənildi. "Muğam aləmi" beynəlxalq
festivalının bağlanış mərasiminə həsr
edilən konsert proqramı zənginliyi ilə fərqlənirdi.
Hər bir ifa sürəkli alqışlarla
qarşılandı. Xalq artisti Firəngiz Əlizadənin bədii
quruluş verdiyi konsertdə Azərbaycan musiqisinin əzəməti
səhnədə əks olunan vizual görüntülərlə
təmasa girərək möcüzəvi muğam
dünyası barədə real təəssürat yaratdı.
Bu zaman səhnədə Avropa üslublu Azərbaycan musiqisi ilə
milli musiqi harmonik kadensiyalarla bir-birinə
ötürülürdü. Namiq Mənanın milli musiqi alətimiz
sazın müşayiəti altında iştirakçıları
meyxana ilə səhnəyə dəvət etməsi
böyük tarixə malik Azərbaycan folklorunun, mədəniyyətinin
göstəricisi kimi daha orijinal alındı. Gənc opera sənətçilərimizin
ifasında milli operalarımızdan "Leyli və Məcnun",
"Aşıq Qərib" və "Şah
İsmayıl"dan göstərilən səhnəciklər
konsertə əlavə gözəllik verdi.
Bütövlükdə
"Muğam aləmi" Beynəlxalq Festivalı mədəniyyətin,
incəsənətin, musiqinin, ən əsası
muğamın bayramına çevrildi, ayrı-ayrı
xalqların nümayəndələrini bir araya gətirmək
baxımından özünü misilsiz bir tədbir kimi təsdiq
etdi, xalqların daha da yaxınlaşmasına mühüm bir
töhfə oldu. "Muğam
aləmi" Beynəlxalq Muğam Festivalı indiyədək
bu istiqamətdə mühüm tədbirlər həyata
keçirən Heydər Əliyev Fondunun muğamın qorunub
saxlanması, gələcək nəsillərə
çatdırılması sahəsində atdığı
daha böyük bir addımdır. Bu festival bütün
türk dünyasına xas olan muğamın tacının da
Azərbaycanda olduğunu sübut etdi. Bir həftəlik
möhtəşəm muğam bayramından sonra
çoxsaylı qonaqlar islam mədəniyyətinin paytaxtı
olan, Şərq və Qərb mədəniyyətini
özündə sintez edən gözəl Bakıdan
festivalın bir daha təkrarlanacağı arzusu ilə
ayrıldılar.
İltifat HACIXANOĞLU,
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının mətbuat katibi
525-ci qəzet.- 2009.- 3 aprel.- S.5.