Səmimiyyət işığı

TALEH HƏMİDİN YARADICILIĞI HAQQINDA QISA DÜŞÜNCƏLƏR

Səmimiyyət insan xarakterinin bəlkə də ən vacib keyfiyyətlərindən biridir. Özü də bu səmimiyyət təbii olanda zərifləşir, ülviləşir, sahibinə əzəmət və qürur gətirir. Yaradıcı adamın səmimiyyəti isə mütləq onun sənətinə hopur. Bəstəkarın təranələrində, rəssamın rəng harmoniyasında, qələm əhlinin söz düzümündə səmimiyyətin işığı, işığın parlaq nuru apaydın görünür.

Şair-publisist Taleh Həmidin nəinki yaradıcılığında, hətta sənətə və sənətkarlara, dostlara və simsarlara, həyata və həyatdakılara münasibətində qəribə bir səmimiyyət var. Bu səmimiyyət həm kövrəkdir, həm də qətiyyətli; həm zərifdir, həm də mətin; həm görünəndir, həm də hərarətli.
   Talehi tanıdığım 35 ildə bu səmimiyyətin onu tərk etdiyini görməmişəm, duymamışam, eşitməmişəm. Onunla çox-çox səfərlərimiz olub. Bu səfərlərdə dostlar və yoldaşlar, səfərdaşlar Taleh Həmidin diqqətinə, qayğıkeşliyinə, dadlı-dadlı, şirin-şirin söhbətlərinə heyran qalıblar. Onun duzlu-məzəli söhbətlərinin ovsununa düşməmək mümkün deyil.

Bu sadaladıqlarım və sadalamağa ehtiyac duymadığım neçə-neçə mənəvi-əxlaqi dəyərlər, insani keyfiyyətlər Taleh Həmidin şəxsiyyət kamilliyinin əlvan çalarlarıdır. Məni sevindirən odur ki, bütün bunlar Talehin həyat və həyat davranışının kredosu olmaqla yanaşı, onun yaradıcılığının mayasını, cövhərini halallaşdırır. Atalar demişkən, "urvası halallıqla yoğrulanın kündəsi küt getməz". Cəsarətlə deyirəm ki, Taleh Həmidin bədii yaradıcılığı qranit kimi möhkəm və əzəmətlidir. Onun sırf özünəməxsus yaradıcılıq dünyası var. Şair özü bu aləmi belə dəyərləndirir:

... Ya sevincim, ya qəmim,

Məni özgə duyar kim?...

... Ay mənim yazı masam,

Özümün olan dünyam...

Bəli, məhz bu dünya şəriksiz və şübhəsiz Taleh Həmidin dünyasıdır. Qəmi kişi qəmi, kədəri ər kədəri, həzinliyi şair kövrəkliyi, sevinci bayram xonçası olan bir dünya. Həmin dünya həm də ona görə halaldır ki, oradan minlərlə könül dünyasına pay düşür: Şair Taleh Həmidin misralarında, publisist Taleh Həmidin fikir zəncirbəndində, naşir Taleh Həmidin peşəkarlıq səriştəsində.

Peşəkarlıq demişkən, Taleh Həmid bir naşir, bir redaktor kimi də seçiləndi, həm də sözübütövdür. Nəşriyyat və redaksiya işi elədir ki, bəzən özün istəmədən, özündən asılı olmayaraq adamın sözünün yalanı da çıxır. Ya da müəllifi bir növ "başdan eləmək" üçün yalan dada çatır. Ancaq Taleh Həmidi nə "Ulduz" jurnalında əməkdaşlığı dövründə, nə "Yeni fikir"də, nə "Müstəqil qəzet"də redaktorluğu çağında, ümumiyyətlə onu tanıdığım uzun bir zaman kəsiyində sözünə xilaf çıxan görməmişəm. Mənəviyyatı kimi sözü də həmişə kəsərli və bütöv, dəqiq və realdır.

Tanıyan oxucuların bir daha əminliyi və az tanıyan şeirsevənlərin Taleh Həmidi daha dərindən duymaları və səmimiyyətinin işığını görmələri üçün onun dörd cilddə seçilmiş əsərlərini vərəqləmək, vərəqləyibən oxumaq, oxuyuban da dərinliyinə varmaq kifayətdir. Kifayətdir ki, Taleh Həmidin avtobioqrafik ömür kitabını vərəqləyə-vərəqləyə onun xarakterinin incəlikləri bir daha canlılığı və saflığı ilə gözlərimizdə canlansın. Şeir və poemalarını oxumaq kifayətdir ki, Taleh Həmid duyğularının, Taleh Həmid düşüncələrinin ləngəri və dinamikliyi, lirizmi və ülviyyəti duyğularımıza tumar çəksin.

Bu məqamda istəyirəm Taleh Həmidin ayrı-ayrı misralarından seçmələri nümunə kimi göstərim. Soruşa bilərsiniz ki, niyə? Əvvəla ona görə ki, bir qəzet məqaləsində şairin yaradıcılığını geniş təhlil etmək imkan xaricindədir. İkincisi isə oxuculara çatdırmaq istəyirəm ki, Taleh Həmidin misraları dolğundur, sanballıdır, fikir dərinliyindən su içib və nəhayət fəlsəfi siqləti var.

   "Günəşdən gizlənir yay çiçəkləri,

   Bir sərin, bir asta meh gözləyirlər...

   ... Günəşin eşqiylə yaşasalar da,

   Günəşin özündən hayalanırlar."

    "Hər gün bir cür nağıl verir,

    Ağılsız da ağıl verir,

    Dərsimizi paxıl verir,

    Bu dünya başqa dünyadı."

   "Yanımda dolandı, yanımda gəzdi,

   Gedib özgələrdən sordum

   ömrümü."

   "Ürəklər öləndən sonra

   Çiçəklər neyləyə bilər?

   Onlar ölüm qarşısında

   Səndən, məndən acizdirlər."

   "Cavabsız, soraqsız yığılıb qalır,

    Suallar mənimlə, ömür qocalır."

    "Ata var ki, ümid verir övlada,

    Daş üstündə ümidləri göyərə."

Talehin poeziyası ismətli poeziyadır. Şair sözün niqabını çox həssaslıqla və ehtiyatla götürüb fikrini təzə gəlin kimi bizə göstərir. Sanki tez də onun üzünə zərif tül örtür. Bu tül şair misralarının hüsnünü gizlətmir, əksinə, onun lətafətini daha cazibəli, daha füsunkar edir.

Taleh Həmid emosional və həssas insandır. Mənim fikrimcə, şairin romantik duyğuları, həqiqət axtarışları və hisslərinin ülviyyəti üçün emosiya mütləq vacibdir.

Taleh Həmidin hər gün gördüyümüz və hər gün rastlaşdığımız məqamlara, reallıqlara münasibəti bambaşqadır, bizi heyrətləndirir. Məncə, elə poeziyanın gücü də insanları heyrətləndirməsindədir.

Taleh Həmidin, yuxarıda dediyim kimi, sözlərində dərin məna var. Məncə, bu mənaların qəribə fikir çalarları var və həmin çalarlar Talehin daxilini duymaqda oxuculara bələdçilik edir.

Taleh Həmidin poeziyasının bir qatı mərhəmət duyğusu ilə bağlıdır. Məncə, onun mərhəmətinin kökündə insana məhəbbət, insan ləyaqətinə ehtiram, insanlığa rəğbət marağı durur.

Taleh Həmidin tərcümeyi-hal xarakterli publisistikası var. Məncə, onun publisistikasının əsas qayəsi və dəyəri keçmişi aydın, həqiqət işığında dərk edib ləyaqət və ehtiramla gələcəyə çatdırmaqdır. Bu istəyinə də məharətlə nail olub.

Taleh Həmid fikir azadlığını sevən şairdir. Məncə, onun şair azadlığının mayasında dərk edib qavradığı həyat həqiqəti və zərurət durur.

Qeyri-adiliyi ilə heyrət doğuran dahi Holland rəssamı Van Qoq yazır ki, "insanları sevməkdən nəcib heç nə yoxdur". Məncə, Taleh Həmidin ilhamının büllurluğunun və coşqunluğunun kökündə onun insanlara dəruni məhəbbəti durur.

İngilis yazıçısı Uilyam Tekkereyin isə belə bir müdrik fikri var: "Rəftar əkərsən - adət biçərsən, adət əkərsən - xasiyyət biçərsən, xasiyyət əkərsən - tale biçərsən". Məncə, Taleh Həmid xoş rəftarı, səmimi xasiyyəti və Tanrı bəxş etdiyi tale qisməti - şair ömrü ilə özünə kifayət qədər məhəbbət və rəğbət, hörmət və ehtiram qazanıb. Bu cür qazanılanlar isə itib batmır, əksinə zaman keçdikcə, vaxt uzaqlaşdıqca o daha da aydın, daha möhtəşəm görünür.

İlham RƏHİMLİ,

sənətşünaslıq doktoru,

professor

525-ci qəzet.- 2009.- 4 aprel.- S.25.