Söz kamandan əyri çıxanda...

Məşhur fransız yazıçı Marqaret Düras Amerikanın mükafatına layiq görüldüyü zaman öz həmyerliləri tərəfindən üzləşdiyi haqsızlıq haqda müsahibələrin birində belə demişdi:

"...Mən nüfuzlu Amerika mükafatına layiq görüldüm... Altı amerikalı mənim lehimə səs verdi. Müsabiqənin müxtəlif mərhələlərində əvvəl yeddi yüz, sonra beş yüz, üç yüz, nəhayət, daha az insan səs verirdi. Axırıncı mərhələdə doqquz nəfər səs verməli idi. Altı amerikalı mənim lehimə, üç fransız isə əleyhimə səs verdi. Halbuki o vaxtadək heç bir fransız Amerika mükafatına layiq görülməmişdi".

Marqaret Dürasın həmin hadisə zamanı keçirdiyi hissləri təsəvvür etmək elə də çətin deyil. Bəli, yaradıcı, istedadlı adam üçün öz xalqının nümayəndələrindən, həmyerlilərindən zərbə almaqdan ağır heç nə yoxdur. Özümüzə qayıdaq...

Novruz bayramı, baharın gəlişi xalqımıza bu dəfə daha bir bayram ovqatı yaşatdı. Söhbət Bakıda keçirilən Beynəlxalq Muğam Festivalından gedir.

İllər sonrası ölkənin birinci xanımı Mehriban xanım Əliyevanın sayəsində ikinci nəfəsini alan Azərbaycan muğamının inkişaf tempi göz qabağındadır. Amma təəssüf ki, bu yazıda xoş deyil, naxoş məqamlara işıq tutmaq zorundayıq. Nədənsə milli musiqimizin bu sahəsi nə zaman müzakirə predmetinə çevrilirsə - müxtəlif muğam müsabiqələri, konsert proqramları və s mütləq kaman ustası Habil Əliyev "şok" açıqlamalarla gündəmdə görünür. Bakıda keçirilən Beynəlxalq Muğam Festivalı da istisna olmadı. Bu möhtəşəm musiqi bayramı başa çatar -çatmaz Habil müəllim yenə danışdı. Maraqlı burasıdır ki, Habil müəllimin bəzən qara eynək arxasından baxmağı xoşladığını bilən bəzi qələm adamları bu dəfə onun dəyirmanına su tökməklə və qondarma "Qarabağ-Şirvan xanəndələri" qarşıdurmasını ortaya atmaqla çox böyük yanlışlığa yol verdilər. Adətən, belə həssas məqamlarda mətbuat və cəmiyyət həmişə iki qütbə ayrılır. Kimin haqlı, kimin haqsız olduğunu isə əlinə qələm alan, yaxud "sənətşünas" adı ilə manipulyasiya edib bu adın kölgəsində yerlibazlıqla məşğul olanlar yox, diqqətli, musiqini duyan və bilən, ən əsası isə ədalət hissindən məhrum olmayan tamaşaçı deyə bilər. Gələk, Habil müəllimin budəfəki "narazılığının" mahiyyətinə. O, festival başa çatan kimi bir qəzetdə muğamımızı yaşadan qarabağlı sənətçiləri asıb-kəsməyə başladı. Habil Əliyev fikirlərində qeyri-obyektiv olmasını yenə də eyni adamları hədəfə almaqla sübuta yetirdi... O yerdə ki, xalq artistləri Arif Babayevin, Mənsum İbrahimovun, onların tələbələrinin adları yaxşıya çəkilir Habil Əliyev mütləq "danışmalıdır!"

Mötəbər tədbirlərdə münsiflər kürsüsü etibar edilməyən Habil Əliyev bu dəfə söhbətə festivalın etibar edildiyi münsiflərdən başlayıb: "Açığı, bunun böyük günahı münsiflər heyətinin üzvlərindədir. Bu böyüklükdə festival onlara tapşırıldı. Özü də kimlər tərəfindən? Yığdılar bir dəstə adamı, onlar da nələr etdi..." Nələr etdilər, Habil müəllim? Bildiyiniz nəsə vardısa, niyə oxu atıb, yayı gizlədirdiniz? "Bir dəstə adam" dediyiniz Arif Babayev, Əlibaba Məmmədov, Ağaxan Abdullayev, Səkinə İsmayılova, Mənsum İbrahimov Azərbaycan mədəniyyətini yaşadan, dünyaya tanıdan və bu gün münsiflər heyəti kürsüsündə əyləşmək haqqı qazanan görkəmli şəxsiyyətlərdir. Siz onları o kürsüyə layiq görənlərdən çoxmu bilirsiniz?! Bəli bu cür məsuliyyət yalnız elə sənətkarlara həvalə oluna bilər. O insanların hər biri özündən sonra məktəb, davamçı qoyub və həmin gənclər artıq mədəniyyətimizə öz töhfələrini verməkdədirlər. Bəs siz neyləmisiniz? Hanı sizin davamçılarınız?

Habil Əliyev söhbəti yenə yerliçilik amilinə gətirib çıxarır. Guya birinci yerin sahibi Təyyar Bayramov qarabağlı olduğu üçün münsiflər onu qalib elan ediblər. Habil Əliyevin nəzərində "yerlibazlıq" anlayışı yalnız qarabağlı olmağı özündə ehtiva edir. Onun Qarabağ adına allergiyası var sanki. Səbəbini hər halda, özü yaxşı bilər. Nədənsə, Habil müəllim başa düşmək istəmir ki, yerlibazlıq önə çəkilsəydi Babək, İlkin, Elnur, Qoçaq və s. də ön sırada olardılar. Axı, nə qədər "kədərli" də olsa onlar da qarabağlıdırlar. Eyni zamanda özbək, iranlı, misirli məgər qarabağlıdır ki, Arif müəllim başqa ölkənin təmsilçilərinin deyil, onların qalib olmasına çalışdı. Deməli, istedad, xüsusən ifaçılıq məharəti yerlibazlıq, regionçuluq sərhədlərini aşıb keçmək qüdrətinə malikdir.

Seçimin guya səhv olduğunu və Təyyarın birinci yerə layiq olmadığını iddia edən Habil Əliyevin gözündə birinci yer Babəkin idi.

Söz yox, Babək də çox istedadlı ifaçıdır. Amma bu dəfə istər daxili müsabiqədə, istərsə də festivalda Babəkin yol verdiyi ciddi qüsurlar nəzərdən qaçmadı. Və Babək öz hazırlıqsızlığı ilə ona bəslənən ümidləri doğrultmadı. Babəkin "Osmani" muğamını çox zəif ifa etməsi münsiflərin nəzərindən qaça bilməzdi. Əgər bu qədər qüsurlardan sonra o, birinciliyə layiq görülsəydi bu zaman məhz münsiflər ədalətsizlik etmiş olardılar. Bəlkə gələcəkdə elə bir müsabiqə oldu ki, Babək daha ciddi hazırlaşıb Təyyardan önə çıxdı. Bəlkə Babəkin gələcəyi digər gənc xanəndələrdən daha parlaq olacaq... Amma indilikdə söhbət bu festivaldan gedir. Və söhbət ondan gedir ki, Təyyar məsələn, Canəli Əkbərovun tələbəsi olsaydı Habil Əliyev onu birinci "görəcəkdimi"? Qəti cavab vermək çətin olsa da tərəddüdlər heç də Habil müəllimin xeyrinə deyil. Bes onda məqsəd Təyyarın müəllimi olan Mənsum İbrahimova qənim kəsilməkdimi? Bunu növbəti açıqlamasında Habil Əliyev özü də təsdiqləyir: "Mənsum İbrahimovun münsiflər heyətində oturub, kiməsə qiymət verməsi Azərbaycan xalqı üçün təhqirdir. Bu, Azərbaycan musiqisi üçün gülüncdür. O, münsiflər heyətində oturmalı deyil. Heyətdə ancaq muğam oxuyanlar təmsil olunmalıdır. Mənsum isə "Məcnun"dur".

Necə yəni, heyətdə muğam oxuyanlar təmsil olunmalıdır? Mənsum İbrahimov məgər kaman ifaçısıdır, yoxsa Habil müəllim, siz muğam ifaçısısınız ki, işiniz-peşəniz xanəndələrə yersiz irad tutmaqdır... İllər uzunu xanəndələr müşayiət etmisiniz. Necə olur ki illər boyu müşayiətçisi olduğunuz Arif Babayev kimi bir sənətkarda indi qüsurlar tutursunuz? Əgər Arif Babayev kimi sənətkarların ifaçılıq sənətinə şübhəniz vardısa, niyə onları kamanda müşayiət edirdiniz?

"Məcnun" rolunu oynamaq hər sənətkara nəsib olmur və hər xanəndənin də bacardığı iş deyil. Mənsum İbrahimov istehza etdiyiniz həmin "Məcnun"la neçə-neçə yad ölkədə Azərbaycan musiqisini tanıdıb, sevdirib. Habil müəllim, siz bu sözlərlə tək Mənsum İbrahimovu yox, indiyə qədər "Məcnun"u oynayan bütün sənətkarları təhqir etmiş oldunuz. 82 il təkcə yaş göstəricisi deyil, həm də kamilliyi, müdrikliyi özündə ehtiva edir. Ümid edirik ki, siz ömrünüzün bu ahıl və təbii ki, bu yaşda olanların hamısı üçün həm də etibarsız çağında sənətdən kənar məsələlərə daha az vaxt ayıracaqsız. İstərdik ki, siz yaddaşlarda və təsəvvürlərdə məhz sənətkar kimi qalasınız.

Xuraman HÜSEYNZADƏ

525-ci qəzet.- 2009.- 11 aprel.- S.22.