"Hidrotexniki qurğular" kitabı nəşr olunub

Bugünlərdə Memarlıq və İnşaat Universitetinin alimləri Zakir Musayev, Kamran Məmmədov, Tofiq Mahmudov, Fail İsmayılov və Mansur Zərbəliyevin müəllifi olduqları 10 fəsildən ibarət "Hidrotexniki qurğular" dərsliyi işıq üzü görüb. Dərslik universitetin tələbələri, o cümlədən bu yöndə tədqiqat və layihə institutlarının əməkdaşları üçün nəzərdə tutulub. Dərslikdə hidrotexniki qurğulara təsir edən qüvvələr və qurğunun əsasından suyun sızması, sızmaya qarşı yaradılan konstruksiyaların hesablanma metodikaları, beton və torpaq bəndlərin konstruksiyaları, onların dayanıqlığı, suqəbuledici, sutullayan hidrotexniki qurğular, kanal üzərindəki qurğuların konstruksiyası və onların hesablanması, durulducuların konstruksiyası və hesablanma metodikası barədə geniş məlumat verilib.

Dərsliyin müqəddiməsində hidrotexniki qurğular kursunun mühəndis-inşaatçı mütəxəssislərin hazırlanmasında rolu, hidrotexnika və hidromeliorasiya sistemlərinin layihələndirilməsində tətbiqinin əsaslandırılmış izahı verilib. Kursun öyrənilməsi üçün Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunmuş proqramda isə nəzərdə tutulmuş mövzuların qısaca xülasəsi, onların öyrənilmə ardıcıllıqları və istifadə olunacaq ədəbiyyatlar öz əksini tapıb. Dərslikdə həmçinin qeyd olunur ki, hidrotexniki tikinti təcrübəsində çaylardakı sulardan müxtəlif məqsədlərdən ötrü kompleks şəkildə istifadə etmək üçün çay məcrasında su anbarının layihələndirilməsi tələb olunur. Su anbarını yaratmaq üçün səviyyə qaldıran hidrotexniki qurğulardan beton və torpaq bəndləri göstərmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, bu hidrotexniki qurğulardan torpaq materiallarından layihələndirilmiş və inşa edilmiş bəndlər respublikamızda geniş yayılıb. Belə konstruksiyalı səviyyə qaldıran bəndlər sadə olmaqla onun tikintisi ucuz başa gəlir. Torpaq bəndlərin tikintisində istifadə edilən materialların bazası respublikamızda çoxdur və onun tikintisi istənilən iqlim şəraitində aparıla bilər.

Dərslikdə o da vurğulanır ki, səviyyə qaldıran hidrotexniki qurğularla müqayisədə torpaq bəndlər seysmik qüvvələrə daha çox müqavimət göstərmək gücündədir. Belə ki, bəndlərin tikintisi texnoloji baxımdan aparılan işlərin hamısını mexanikləşdirmək mümkündür. Torpaq bəndlər məsaməli mühitə malik olması və onun qarşısında yaradılmış basqının təsirindən su anbarında toplanan su ehtiyatlarının bir hissəsi bəndin gövdəsindən sızma nəticəsində azalır. Nəticədə bəndin bünövrə və gövdə qruntunun fiziki-mexaniki xassələri pisləşir və bəndin ümumi dayanıqlığına mənfi təsir göstərir. Bununla bağlı, bəndin gövdə və bünövrəsində baş verən sızma prosesini nizamlamaq, depressiya səthinin səviyyəsini aşağı salmaq, mexaniki suffoziya proseslərinin inkişafını azaltmaq məqsədilə sızmaya qarşı qrunt materiallarından bəndlərdə xüsusi konstruksiyaya malik olan quruluşlar (ekranlar, ponurlar, özəklər, sərt dəmir-beton diafraqmalar, şpunt sipərləri, sement divarlar, dişlər və sair) tətbiq olunur.

Kamil HƏMZƏOĞLU

525-ci qəzet.- 2009.- 9 iyun.- S.6.