Naxçıvan-mənim doğma diyarım

O, BU GÜN DƏ MİLLİ DÖVLƏT QURUCULUĞU PROSESİNİN FƏAL İŞTİRAKÇISIDIR

Naxçıvan bəşər sivilizasiyasının ilkin mədəniyyət ocaqlarından biri sayılır. Bu əsasən regionun relyefi, yerüstü təbii sərvətləri, coğrafi mövqeyi olub. Tədqiqatçıların fikrincə, Arazboyu və dağətəyi zonada əkinçiliyin və sənətkarlığın, dağlıq ərazidə heyvandarlığın inkişafı üçün yaranmış əlverişli şərait, mövcud 11 iqlim qurşağından 9-nun Naxçıvanda olması daş dövründən başlayaraq insanların burada məskunlaşması ilə nəticələnmişdir. Eradan əvvəl 4-cü minilliyə aid Kültəpə, Qazma, Kilid, Oğlanqala, Govurqala, Daşqala mağara-yaşayış yerləri Naxçıvanın qədim sivilizasiyanın əhəmiyyətli mərkəzlərindən biri kimi formalaşmasının canlı nümunəsidir. Burada aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində aşkarlanmış daş və metal dövrünün abidələri, Nuh peyğəmbərlə bağlı olan Gəmiqaya təsvirləri, mükəmməl sənətkarlıq nümunələri kimi diqqəti cəlb edən boyalı qablar texnologiyası, xalq sənətkarlıığının inkişaf etmiş və dövrümüzə qədər gəlib çatmış digər sahələri Naxçıvanın ilkin şəhər mədəniyyətindən xəbər verir.

Öz muxtariyyət statusunun 85 illik yubileyini böyük təntənə ilə qeyd etməyə hazırlaşan Naxçıvan torpağı tarixinin heç bir vədəsində indiki qədər sürətlə inkişaf etməyib. Bunu heç də gəlişi xoş sözlər kimi demirəm. Mənim fikrimcə, bu inkişafı tam duymaq və qiymətləndirmək üçün ilk növbədə bir qədər ətraflı məlumata və geniş düşüncəyə qabil olmaq gərəkdir. Doğma Naxçıvanı, heç olmasa, qonşu İranın, eləcə də Türkiyənin yaxın vilayətlərinin mərkəzləri və oradakı müasir inkişaf ilə müqayisə etmək yerinə düşər. Onda məmləkətimizin bu gün hansı iqtisadi gücə və qüdrətə malik olmasını da aydın duyarıq. Görərik ki, ölkəmizdə regionların sosial-iqtisadi inkişafının Dövlət Proqramı çərçivəsində inşa olunan obyektlər heç də müasir dünya standartlarından geri qalmır. Muxtar respublikada da bir çox geniş infrastruktur tədbirləri həyata keçirilib. Bu dediklərimə misal olaraq Naxçıvan Müalicə-Diaqnostika Mərkəzini, Duzdağ Fizioterapiya Mərkəzini, Şərur və Culfa rayonlarında mərkəzi xəstəxana komplekslərini, Naxçıvan Dövlət Universiteti üçün inşa olunan tədris korpuslarını, orta təhsil ocaqlarını, sənaye müəssisələrini və sairəni misal göstərmək olar. Prezident İlham Əliyev muxtar respublikaya səfəri çərçivəsində burada görülən işləri, həyata keçirilən tədbirləri yüksək qiymətləndirib. Şərur rayon mərkəzi xəstəxanasının açılış mərasimində "belə gözəl xəstəxanalar dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin iri şəhərlərində də tikilmir", - söyləyən dövlətimizin başçısı Naxçıvan Dövlət Universitetinin yeni tədris korpusu barədə isə fikrini konkret olaraq belə açıqlayıb: "Bu gün açılışına toplaşdığımız yeni konservatoriya binası, deyə bilərəm ki, dünyanın ən yüksək standartlarına cavab verir".

Təməli Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan, Naxçıvanın xilasına və inkişafına istiqamətlənən yeni həyat quruculuğu xətti 1995-ci il 12 noyabr tarixindən - "Heydər Əliyev Konstitusiyası" adlandırılan ilk müstəqil Konstitusiyamızın qəbulundan sonra dönmədən və ardıcıllıqla həyata keçirilməyə başlanıb. Bu dövr müstəqil dövlətçilik tariximizdə olduğu kimi, Naxçıvanın müasir tarixində də yeni mərhələnin başlanğıcını qoyub. Həmin ilin 16 dekabr günü qədim diyarın sakinləri üçün həm də onunla əlamətdar və yaddaqalan olub ki, onlar özlərinə yenidən düzgün rəhbər seçimi imkanı əldə ediblər, bu şansdan da doğru istifadə edə biliblər. Məhz bu tarixdən bölgədə yeni həyat quruculuğu xətti böyük istək və məhəbbətlə, coşqun enerji ilə davam etdirilməyə başlanılıb. Son on üç ildə istər sosial, istərsə də iqtisadi inkişaf sahəsində qazanılan uğurlar da ilk növbədə bu amillə bağlı olub.

Muxtar respublika iqtisadiyyatının inkişafı istiqamətində aparılan məqsədyönlü siyasət hər il məhsul istehsalının və əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə gətirib çıxarıb. Son on ilin makroiqtisadi göstəriciləri də deyilənləri sübutlayır. Bunun üçün bir neçə statistik rəqəmə nəzər yetirmək kifayət edər. Bu müddət ərzində iqtisadi inkişafı xarekterizə edən ümumi daxili məhsulun həcmi 11,4 dəfə artıb. 1995-cı ilə nisbətən sənaye məhsulunun artımı 12,7 dəfə, əsas kapitala yönəldilən investisiyaların həcmi isə 64,1 dəfə çoxalıb.

Bu müddət ərzində muxtar respublikanın ictimai-siyasi həyatında qazanılan böyük uğurlardan biri də hüquqpozmalara qarşı mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsi, kriminogen vəziyyətin normallaşması ilə bağlıdır. Araşdırmalar belə bir nəticəni də sübut edib ki, iqtisadi inkişafın yüksək templəri ilə hüquqpozmaların sayı arasında həmişə bir tərs-mütənasiblik hökm sürür. Aparılan məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində baş verən cinayət hadisələrinin sayı xeyli aşağı düşüb. Buna müqayisə üçün konkret bir misal: Əgər 1995-ci ildə regionda 541 fakt üzrə cinayət hadisəsi baş vermirdirsə, ötən il ərzində cəmi 17 hadisə qeydə alınıb. Ondan əvvəlki ildə isə bu rəqəm 60-ı təşkil edib. Muxtar respublikanın cinayətsiz region, Naxçıvan şəhərinin isə təhlükəsiz şəhər olması istiqamətində aparılan tədbirlər öz səmərəsini göstərir.

Cari ilin birinci rübünün yekunları da uğurlu olub. Qış mövsümünün çətinliklərinə baxmayaraq bir çox obyektlərdə tikinti-quruculuq işləri sürətlə davam etdirilib. Üç ay ərzində bölgədə 58,2 milyon manat həcmində investisiyadan, onun da 49,9 milyon manatının tikinti quruculuq işlərində istifadə olunması adi məsələ olmayıb. Əvvəlki ilə müqayisədə bu sahədə 38,6 faiz artım qeydə alınıb. Sonrakı aylarda isə tikinti-quruculuq işlərinin həcmi daha da çoxalıb. O ki qaldı yeni iş yerlərinin yaradılmasına, bu sahədə görülən tədbirlər də üzağardıcıdır. 2003-cü ilin oktyabr ayından başlayaraq 2009-cu ilin mart ayının sonunadək muxtar respublikada 38276 yeni iş yeri açılmışdır ki, onun da 24584-ü daimi iş yerləri olub. Muxtar respublika Dövlət Statistika Komitəsindən aldığımız məlumata görə hazırda 230-dan artıq obyektdə tikinti-quraşdırma işləri aparılır. Muxtar respublikanın paytaxtı olan Naxçıvan şəhərində isə daha böyük infrastruktur tədbirləri həyata keçirilir.

Kiçik bir haşiyə: Naxçıvan əhali sayı baxımından heç də ölkəmizin ən iri şəhərlərindən sayılmır. Bu mənada o heç ilk beşliyə də daxil olmur. Onu nəinki Bakı, Sumqayıt, Gəncə şəhərləri, heç Mingəçevirlə də müqayisə etmək olmaz. Son vaxtlara qədər Şirvan şəhəri də bir qədər irəlidə olub.80 min nəfərə yaxın sakini olan bu şəhər ərazi baxımından isə üçüncü sırada dayanır. O, 3305 hektar sahəni əhatə edir. Son illər həyata keçirilən genişmiqyaslı quruculuq tədbirlərinin müqabilində ölkəmizin ən gözəl şəhərlərindən birinə çevrilib. İndi o, təkcə memarlıq abidələri, inciləri ilə öyünməyir. Son illər tikilib istifadəyə verilən müasir tipli sosial obyektlər, salınan bağlar, parklar da şəhərin görkəminə yeni çalarlar gətirib.

Cari ildə Naxçıvan şəhəri daha böyük quruculuq meydanına çevrilib. Müasir layihə əsasında inşa olunan obyektlərdən biri də Doğum Mərkəzidir. Avropa standartları əsasında tikilən bu mərkəz bölgədə anoloqu olmayan səhiyyə müəssisəsi olacaqdır. Mərkəzdə inşaat işlərinin təməli ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin ötən ilin iyun ayının əvvəllərində Naxçıvana səfəri çərçivəsində qoyulub. Dövlət başçısı təməlatma mərasimində iştirak edərkən inşaat işlərinin yüksək keyfiyyətlə aparılması barədə lazımi tapşırıqlar da vermişdir. İş prosesində verilən tapşırıqlara ciddi əməl olunub. "Gəmiqaya" şirkəti bir il ərzində zirzəmi qatı ilə birlikdə altı mərtəbədən ibarət olan binanı yüksək keyfiyyətlə inşa edib. Artıq obyektin həyətində son tamamlama işləri aparılır.

Obyektin zirzəmi qatı əsasən yardımçı sahələr üçün ayrılıb. Burada kafe, mətbəx, yeməkxana ilə yanaşı camaşırxana da fəaliyyət göstərəcəkdir. 200 nəfərlik iclas salonu da burada yerləşəcək. Mərkəzin birinci, üçüncü mərtəbələri isə izalyator doğuş, hamiləliyin patologiyası, uşaq neonatalogiyası, perinatologiya şöbələri və qadın məsləhətxanası üçün nəzərdə tutulub. Şöbələr üçün hər biri 2 çarpayılıq olan 6 palata da ayrılıb. Qadın məsləhətxanasında çalışanların ixtiyarına isə 4 otaq ayrılacaq. Çirkli-fəsadlı doğuş şöbəsi üçün isə 12 palata nəzərdə tutulub.

Obyektin dördüncü mərtəbəsinin tən yarısı əməliyyat bloku üçün nəzərdə tutulub. Onların ixtiyarına da 12 palata veriləcək. Ginekoloji şöbə də bu mərtəbədə yerləşəcək. Sonuncu-beşinci mərtəbədə isə reanimasiya və intensiv terapiya, anesteziologiya, fizioloji doğuş şöbələri fəaliyyət göstərəcəkdir.

Heydər Əliyev Sarayında aparılan əsaslı təmir və yenidənqurma işləri də cari ilin ən böyük quruculuq tədbirlərindən biri olacaqdır. Həmin obyekt 1984-cü ildə, muxtar respublikanın 60 illik yubiley təntənələrində istifadəyə verilsə də, ötən 25 il ərzində burada əsaslı təmir və yenidənqurma işləri aparılmayıb. Bu mənada bu dəfə 110 metr uzunluğunda, 45 metr enində olan obyektdə görüləsi işlər, həyata keçiriləsi tədbirlər daha çox olub. İlk növbədə isə o müasir layihə əsasında yenidən qurulub. Binanın fasad hissəsinə müasir memarlıq üslubuna uyğun olaraq daş üzlüklər çəkilib. Binanın giriş hissəsinin dairəvi sütunlar üzərində yenidən qurulması da mühüm yeniliklərdən biri olub. 1050 və 340 yerlik iclas-tamaşa zallarının yenidən qurulması da böyük həcmdə maliyyə vəsaitləri tələb edib. Eni 16 metr, dərinliyi 25 metr, hündürlüyü 12 metr olan səhnə müasir texniki avadanlıqlarla yenidən qurulub. Sarayda qonaq otağı ilə birlikdə 50-ə qədər məşq otağı da yaradılıb. Hər bir zal və məşq otağı da dünyanın qabaqcıl ölkələrindən alınmış texnoloji avadanlıqlarla təmin olunub.

Onu da qeyd edək ki, sarayda müxtəlif dövlət tədbirləri həyata keçiriləcək, tanınmış sənət adamlarının qastrol tamaşaları, konsertlər və müsabiqələr təşkil olunacaqdır. Sarayın qarşısında da xeyli həcmdə abadlıq-gülzarlıq işləri aparılıb, fontanlı hovuz yaradılıb. Əsaslı təmir və yenidənqurma işlərindən sonra həmin obyekt Naxçıvan şəhərinin ən gözəl və əzəmətli binalarından birinə çevrilib.

Yaxın günlərdə Naxçıvan şəhərində istifadəyə veriləcək obyektlərdən biri də avtovağzal kompleksi olacaqdır. Bu obyektdə də müasir layihə əsaslı təmir və yenidənqurma işləri aparılır. Yüksək zövqlə həyata keçirilən tədbirlər obyektə yeni görkəm bəxş edib. Bu obyektdə ilk növbədə qonşu xarici ölkələrə, eləcə də ölkəmizin paytaxtı Bakı şəhərinə sərnişinlərin rahat gediş-gəlişləri üçün avtobus marşurutları təşkil olunacaqdır. Sərnişinlərə normal xidmət göstərilməsi üçün lazımi infrastruktur tədbirləri də həyata keçirilib. 2 mərtəbədən ibarət olan avtovağzal binasının birinci mərtəbəsində bilet satışı kassaları ilə bərabər gözləmə salonları da yaradılıb. Burada qəzet-jurnal köşkü və valyuta dəyişmə məntəqəsi də sərnişinlərə xidmət göstərəcəkdir. Obyektin ikinci mərtəbəsində isə ana-uşaq otaqları ilə yanaşı, çayxana və məişət xidmət sahələri də fəaliyyət göstərəcəkdir. Beşmərtəbəli mehmanxanada hər biri iki və üç nəfərlik olan 24 otaq istifadəyə verilib. Mehmanxananın xidmətindən eyni vaxtda 61 nəfər istifadə edə biləcəkdir. Digər ikimərtəbəli korpusda isə ticarət-iaşə obyektləri fəaliyyət göstərəcəkdir. Avtovağzal kompleksində inşa olunan birmərtəbəli obyektdə isə əsasən yerli marşurutların xidmətindən istifadə edənlər üçün nəzərdə tutulub. Burada da bilet kassaları ilə yanaşı, sərnişinlər üçün gözləmə salonu da yaradılıb.

"Gəmiqaya" MMC-nin inşaatçıları bu obyektdə də inşaat-tikinti işlərini yüksək keyfiyyətlə aparıblar. Bina müasir işıqlandırma, istilik sistemi də təmin olunub.

Heydər Əliyev Uşaq-Gənclər Sarayı, Yeni Azərbaycan Partiyası muxtar respublika təşkilatı, "Badamlı" istehsal müəssisəsi, Şahmat Mərkəzi, 8 və 4 nömrəli orta məktəb binaları da yeni üslubda inşa obyektlərdən biridir. 1050 şagird yerlik olan 5 mərtəbəli orta məktəb binası əsaslı təmir və yenidənqurma tədbirlərindən sonra yenidən istifadəyə verilib. O, paytaxt şəhərinin ən gözəl məktəb binalarından birinə çevrilib. Binanın fasad hissəsi tamamilə müxtəlif rəngli aliminium plastik panel kompazisiyalardan işlənib. 4 nömrəli orta məktəb binasında aparılan əsaslı təmir və yenidənqurma işləri də artıq başa çatmaq üzrədir. Bu təhsil ocağı isə yarımzirzəmi qatı ilə birlikdə 4 mərtəbəli məktəb binasına çevrilib. Bu obyektin inşasında da müasir tikinti mədəniyyətinin ən son nailiyyətlərindən istifadə olunub.

Naxçıvan məmləkətimiz üçün həmişə strateyi əhəmiyyətli bir bölgə olub. Dünyanın görkəmli dövlət xadimlərindən biri olan Heydər Əliyevin düşünülmüş və uzaqgörən siyasətində də bu amil həmişə üstün yer tutub. Bəlkə də elə bu mənada müdrik insan, dahi rəhbər siyasi fəaliyyətinin ayrı-ayrı dövrlərində bu diyarın möhkəmlənməsinə və inkişafına xüsusi qayğı və diqqət göstərib.

Prezident İlham Əliyev də bu ənənəni, siyasi xətti çox böyük uğurla davam etdirir. Naxçıvana səfəri çərçivəsində çıxışlarının birində dövlət başçısı bir daha bölgənin möhkəmləndirilməsinin vacibliyindən danışaraq deyib: "Naxçıvana daim xüsusi diqqət göstərilməlidir. Naxçıvan Azərbaycanın qədim diyarıdır, qədim torpağıdır, strateji əhəmiyyətə malikdir... Naxçıvanın tarixinin hələ də tədqiq edilməyə ehtiyacı olan səhifələri açılmalı, bu diyarın tam dolğun, obyektiv tarixi xalqımıza, habelə dünya ictimaiyyətinə olduğu kimi çatdırılmalı, erməni siyasətçilərinin tarixi saxtalaşdırmaq cəhdlərinə tutarlı cavab verilməlidir".

Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi ölkəmizin ictimai-siyasi, iqtisadi-mədəni həyatı ilə həmahəng şəkildə özünün tarixi inkişaf yolunu uğurla davam etdirir.

Muxtar respublika bu gün də milli dövlət quruculuğu prosesinin fəal iştirakçısıdır, ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin artırılmasına və intellektual potensialının gücləndirilməsinə dəyərli töhfələr verir, özünün ən böyük tarixi nailiyyəti olan muxtariyyətinin 85 illik yubileyini layiqli töhfələrlə qarşılayır.

Məmməd MƏMMƏDOV,

Naxçıvan MR Ali Məclisinin deputatı

525-ci qəzet.- 2009.- 12 iyun.- S.4.