Paradokslar dostu dahi
..."Yuğ"
teatrının gümbəzli salonuna daxil oluram. Hər dəfə
olduğu kimi özümə də qəribə gələn
ehtiyatla ətrafıma göz gəzdirirəm: məkanın
düz ortasında bir qurğu var, peşə vərdişimin
sövqü ilə tez bir zamanda onun "simvolik mənalar"ını
deşifrə edib hər ehtimala qarşı yaddaşıma həkk
edirəm. Bu qurğu mənə görə ZAMANIN MODULUDUR:
çünki şəffaf pərdələri saxlayan metaldan
düzəldilmiş ox əqrəbi olmayan saatın
yaşıl döşəmədəki təsvirinin
ortasına bərkidilmişdir. Saatı həmən andaca
tanıdım, çünki onun təsviri tamaşanın
afişasında və banerində də təkrarlanır. Ötən
əsrin dünyada tanınmış "Pavel Bure" saat
markası və qurğunun başındakı qədimi fənər
həməncə məni Çexov dünyasına yönəltdi.
Teatrın baş rəssamı Rəşid Şerifin
üslubudur: tamaşa başlamamış səni mövzuya
kökləyir, özünəməxsus zərifliklə sənə
"məna mesajları"nı göndərir. Hiss elədim
ki, rəssamın bu günkü "işarələr"i
məndən ötrü çox gərəklidir,
çünki baxacağım tamaşa A.P.Çexovun
"Albalı bağı" komediyası əsasında
yorulmaz novator Vaqif İbrahimoğlunun "Birinci akt"
adı ilə quraşdırdığı iki hissəli
futuroloji aksiyadır. Milli teatrımızdan ötrü,
yumşaq desək, gözlənilməz olan bu sayaq janr təyinini
afişada oxuyan kimi yenə də peşəkar vərdişim
işə düşdü və onu da açıqladım:
futurologiya-gələcək haqqında təlim, aksiya isə tədbir
anlamına gəlir. Deməli, teatr məni (bizi)
tamaşaçı deyil, aksiyanın
iştirakçısı olmağa dəvət edir. Nə
olar, dəvəti qəbul edirik, çünki
"Yuğ"da çox sürprizlərə artıq
öyrəncəliyik...
Yerimi tutmağa macal
tapmamış bir də görürəm ki, yuğçu
Ruslan Şöhrətoğlu saplamı, ipləmi, zəncirləmi,
qərəz, gözəgörünməz nə iləsə
şəffaf, polietilen pərdələri salona axışan
tamaşaçıları vecinə almadan ciddi-cəhdlə
bir-birinə bənd edir.
Deyəsən, aksiya
başlandı axı...
Anton Pavloviç
Çexov - dahidir. Bunu
lap erkən yaşlarımda özümdən ötrü qət
etmişəm. Düzdür, Çexovun dahi olmasını
orta məktəbdəki müəllimlərim də deyirdi və
mən təbii ki, bununla razılaşırdım. Amma məhz
özüm, özü də məhz müstəqil və tam
düşünüşlü şəkildə bu qənaətə
Çexovun dramaturgiyası ilə təmasdan sonra gəldim.
Hekayələri, kiçik həcmli vodevilləri və
"zarafatları" mənə zövq verirdi. Bu, öz
yerində. Onun zəngin epistolyar irsindən - məktublarından
yetərincə faydalanmışdım, lakin Çexovun
sözün əsl mənasında dahi - düha olmasını
onun beş iri həcmli pyeslərindən açıq
gördüm, duydum, anladım. Məndən ötrü
Çexovun dramaturji əsərləri xronoloji qaydada
sıralanmayıb. Öncə "İvanov", "Vanya
dayı", "Üç bacı" dramları, sonra isə
"Qağayı" və "Albalı bağı"
komediyaları düzülüb. Bu sıralanmanın daxili məntiqini
açıqlaya bilərdim, amma qorxuram çox yer tuta, ona
görə qısa, bəlkə də qeyri-elmi səslənən
bir izahatla kifayətlənim: mənim təxəyyülümdə
yepyekə bir malikanə var. Həmin qosqocaman,
yüz yaşlı malikanədə rus ziyalısı
İvanov yaşayır, hərdən bir Vanya dayı ilə
görüşür, üç bacı ilə dərdləşir,
malikanənin yaxınlığında axan çayın
sahilindən qağayıları görür və sonra
albalı bağına girərək əsl yaponlar kimi
sakuranın - albalı ağacının təzəcə
çırtlamış çiçəklərinin seyrinə
dalır. Bir mətləbi də açıqlamasam, məsələ
açılmaz. Söylədiyim bu obraz məndə
o vaxtlar Azdramanın 4-cü mərtəbəsində yerləşən
"Yuğ"un səhnəsində gördüyüm
"Sentimental vals" (1995, quruluşçu rəssam Rəşid
Şerif) tamaşasından sonra yarandı. Bu tamaşada səhnələşdirmənin
müəllifi və quruluşçu rejissoru Vaqif
İbrahimoğlu Çexovun bütün
personajlarını bir araya gətirərək, üstəlik ədibin
cib dəftərçəsindən və məktublarından
parçaları da səsləndirdi.
Rəşid Şerifin o
vaxt təqdim etdiyi modul çox sadə, amma dolğun bir
atribut - obrazda gerçəkləşdirilmişdi: personajlar
taxta hasarın arasından oyun meydançasına daxil olur,
dediklərini deyir və yenə də hasarın
taxtalarını aralayıb yox olurdular; yekə darvaza cəmi
bir dəfə açılırdı və arxasındakı
boşluq adamı əməlli-başlı silkələyirdi.
Taxta hasardan gələn küknar ağacının qoxusu indi
də burnuma dəyir...
"Sentimental vals"
tamaşasına baxa-baxa Çexov haqqında
düşünürdüm və beynimdə digər bir rus
dahisi A.S.Puşkinin misraları dolaşırdı. Bu misralar
bir zamanlar Moskvadan yayımlanan və çox populyar olan,
Kapitsanın apardığı "Oçevidnoe-neveroətnoe"
(mən belə tərcümə edirəm: "Adi və əcaib")
televiziya verilişinin epiqrafı olduğuna görə hafizəmə
rusca həkk olunub:
- O,
skolğko nam otkrıtiy çudnıx
Qotovit
prosvehenğə dux,
İ
opıt, druq oşibok trudnıx,
İ
qeniy, paradoksov druq!
Bilmirəm, nədənsə,
tənbəllikdənmi ya nədəndir, bu misraların dilimizə
tərcüməsini axtarmadım. Mədəniyyət və
İncəsənət Universitetində dərs zamanı yeri
düşəndə isə elə rusca səsləndirib tələbələrimə
mənasını açıqlayırdım. Qeyri-poetik sətri
tərcüməm isə belədir: şair deyir ki, bəs
maarifçiliyin "ruh"u (həvəsi, ab-havası), bir də
çətin səhvlərlə "dost" olan təcrübələr
(sınaqlar, eksperimentlər) və bir də ki,
"paradoksların dostu olan" dahi, düha bizə
çoxlu heyrətamiz kəşflər
"hazıramaqda", vəd etməkdədirlər.
Puşkinin qələmə
aldığı üç şərt - maarif, təcrübə
və dahilik məndən ötrü Çexovun şəxsiyyətiində
özünü parlaq şəkildə biruzə verən səciyyələrdir.
Birinci və ikinci səciyyəni
açıqlamağa ehtiyac yoxdur, odur ki,
üçüncünün üstündə dayanmaq daha
faydalı olar.
Mənə görə
Çexovun dramaturgiyası - yuxarıda
sıraladığım beş pyesi paradoks üzərində
qurulub, paradoksla yoğrulub və buna görə həm də
paradokslarla açıqlana bilər. Bu əməliyyatı
aparmaq üçün "paradoks"
söz-anlayışının lüğəti mənasını
xatırlayaq: ilk baxışdan anlaşılmaz, uyğunsuz
olan, daha sonra isə dərin mənalarını
açıqlayan fikir, mülahizə, hal-hadisə.
Birinci paradoks. Rus
adamının xarakterini, rus düşüncəsinin dərin
özəlliklərini, rus ictimai şüurunun səciyyələrini
və rus ziyalısının konkret tarixi zamanda
düşüncələrini, xəyallarını -
xülyalarını, səhv və günahlarını
özünəməxsus həkim dəqiqliyilə müəyyənləşdirərək
rus dilində qələmə alan Çexovun dramaturji əsərləri
bu gün dünyanın bütün xalqlarına, millətlərinə
doğmadır, tam anlaşılandır və aktualdır. Bu bir sirri-müəmma kimi qəbul oluna bilər,
çünki heç də bütün böyük rus
dramaturqlarının əsərləri (misal
üçün, N.V.Qoqol, A.N.Ostrovski) dünya teatrlarına
yol tapa bilmədi. Çexovun dramaturgiyası ilk yanaşmadan
yalnız sırf rus düşüncəsinin məhsulu kimi qəbul
olunur, daha sonra isə ümumbəşəri problemlərə
işıq salır. Məhz bu səbəbdən istənilən
milli mədəniyyət Çexovun dram əsərlərini u
n i v e r s a l m ə t n l ə r kimi qavrayaraq onları
asanlıqla özününkü edə bilir.
İkinci paradoks. Çexovun
beş pyesinin beşində də səhnə
üçün olduqca "əlverişli" olan hadisələr,
bir qayda olaraq, səhnə arxasında baş verir və bir
növ antik səhnə əsərlərini xatırladır.
Bildiyimiz kimi, Esxilin, Sofoklun, Evripidin, Aristofanın faciə və
komediyalarında hadisələr hardasa uzaqda cərəyan edir.
Onların haqqında "məlumatı"
tamaşaçılara personajlar xəbər verir. Belə olan
halda çağdaş tamaşaçı üçün
Çexovun pyesləri maraqsız və
darıxdırıcı olmalıdır, amma tam əksinə
olur. Bu ona görə baş verir ki, dünya
teatrı Çexovun dramaturji üslubunu u n i v e r s a l d i l
kimi qavrayaraq bu dili həm ümumbəşəri, həm də
mənsub olduğu milli "mədəniyyətin dili"nə
çevirməyə müvəffəq olur.
Üçüncü paradoks. Təyininə
görə Çexovun mənəviyyat sistemi xristian dininin mənəvi
dəyərləri üzərində bərqərar olur. Bu öz yerində. Amma beş pyesinin, özəlliklə
də "Albalı bağı"nın paradiqmasına - məna-məzmun
qatına xüsusi diqqət yetirəndə aydın olur ki, bu,
sözün əsl mənasında ziyalı-aydın öz fərdi
mənəviyyat sistemini əslində, beş dünya dinlərinin
- iudaizm, xristianlıq, islam, buddizm və daosizmin mənəvi-etik
dəyərlərinin üzərində quraşdıraraq u n
i v e r s a l m ə n ə v i y y a t sistemini dramaturji formada əks
etdirməyə müvəffəq olub.
Təbii ki, Çexovun
paradoksallığı göstərilən üç
paradoksla məhdudlaşmır: onun yaradıcı metodunu
müəyyənləşdirən bir sıra səciyyələr
də paradokslar üzərində qurulub. Milli mədəniyyətimizin
baxım bucağından nəzər salanda isə məndən
ötrü ən böyük paradoks Çexov dramaturgiyasının
Azərbaycan milli teatr düşüncəsi kontekstinə və
teatr praktikasına ötən əsrdə yol
tapmamasıdır. Görünür ki, bu mənfi halın
arxasında daha dərin səbəblər gizlənir və
onları bir məqalədə axtarıb tapmaq
imkansızdır. Konstatasiya üçün isə qeyd edim
ki, Azərbaycan milli teatr prosesinin çağdaş mərhələsində
hələ ki, yalnız "Yuğ" teatrı Çexova
müraciət edir və etməkdədir. Əlamətdar hadisə
kimi onu da göstərə bilərik ki, Azərbaycan Teatr
Xadimləri İttifaqının 2000-ci ildə keçirtdiyi
"Üfüq-XXI" teatr festivalında məhz
"Yuğ"un gənc və istedadlı rejissoru Gümrah
Ömərin Çexovun "Qağayı"
komediyasından bir parça üzərində
hazırladığı "Formalar" monotamaşası
(ifaçı Sənubər İsgəndərli) "ən
yaxşı ədəbi material" və "ən
yaxşı rejissor işi" mükafatlarına layiq bilindi...
...Tamaşaçıların
nəhayət ki, yerbəyer olmasını görən Ruslan
qurğunu saat əqrəbinin tərs istiqamətinə
fırlatmağa başlayır. Üzümə xoş bir yel
dəyir. Bu yel sanki işıqları da söndürür. Zil
qaranlıqda P.İ.Çaykovskinin "İlin
çağları" fortepiano silsiləsindən may
ayına aid parça səslənir. Rejissorun eyhamını
tuturam: "Albalı bağı" komediyasının birinci
aktının hadisələri may ayında baş verir. Qapılar
taybatay açılır, salona üzləri güclə sezilən,
bu günün geyimlərində insanlar - "Yuğ"un
aktyorları daxil olur. Hamını yaxşı
tanıyıram. Hamını uzun illərdir "Yuğ"un
səhnəsində izləmişəm və hamını bir
insan və sənətçi kimi sevməkdəyəm. Bunlar
Sonaxanım Mikayılova, Natəvan Qeybani, Vidadi Həsənov,
Məmməd Səfa, Kamran Yunis, Qasım Nağı, Oqtay
Mehdi, Fərhad İsrafilov, Yaqut Paşazadədir. Onlar mənə
(bizə) nə isə çox vacib mətləblər
açıqlamağa cəhd edir, hamı bir yerdə
danışır və mənə (bizə) boğuq səs-küyün
içindən yalnız adda-budda cümlələr
çatır. Ruslan qurğunu durdurur və Anton Pavloviç
Çexovun "Albalı bağı" komediyasını
"oynamağı" təklif edir. Ani tərəddüddən
sonra yuğçular razılaşır və pərdələrin
üzərinə sancılmış, üstündə
rolların adları yazılmış vizit kartlarını
sinələrinə taxıb OYUNa başlayırlar. Bəri
başdan deyim ki, bu oyun adi olduğu qədər sadə, əcaib
olduğu qədər də qəraib oyun oldu. Aktyorlar pyesin
remarkalarını səsləndirərək realist-psixoloji
üslubda "yaddaqalan" obrazlar yaradacaq, zaman-zaman
aktyorluğu kənara qoyub mənimlə (bizimlə) nə isə
məhrəm ünsiyyət cəhdində bulunacaq, zaman-zaman mənim
kimi (bizim kimi) hadisələrin seyrçilərinə
çevriləcək, gülüb-güldürəcək,
ağlayıb-ağladacaq,
düşünüb-düşündürəcək. Və
bu minvalla da "Albalı bağı" komediyasının
birinci aktındakı hadisələr kaleydoskop kimi mənim
(bizim) gözümün önündən keçəcək.
Fasilədə isə
buxarlanan, kömür tüstüsünün ətrini
gümbəzli foyeyə yayan samovardan bir stəkan çay
içə-içə düşündüm:
...Mənim (bizim)
haqqımdadır "Birinci akt"...
...Mənim (bizim) xəyallarım,
xülyalarım, ümidlərim, yanlışlıqlarım,
iddialarım və ideallarım haqqındadır birinci akt...
...Həsrətində
olduğum Şuşamdakı (Şuşamızdakı!) tut
bağının acı nisgili haqqındadır birinci akt...
..."Yeni və
köhnə azərbaycanlı"lar haqqındadır
"Birinci akt!!"
Görək,
tamaşanın ikinci, üçüncü və
dördüncü aktı nələri mənə (bizə) andıracaq?!
Dahi rejissor və səhnə
reformatoru K.S.Stanislavskinin dünya teatr düşüncəsini
tam yeni səmtə yönəldən yaradıcı fəaliyyəti
Çexovun "Qağayı" komediyasından təkan
alıb. Onun quruluşunda "Albalı bağı"
komediyası isə realist-psixoloji teatrın bəlkə də
ən yüksək zirvəsi kimi dünya teatr tarixində qeydə
alınıb. Di gəl ki, Anton Pavloviçi razı sala bilməyib:
rejissorla müəllifin "toqquşduğu" nöqtə
hər iki əsərin janr təyini olub. Belə ki,
A.P.Çexov məhz "komediya" yazdığını
iddia edirdi, K.S.Stanislavski isə bu iki pyesin də yerdə qalan
üçü kimi "dram" olmasının üstündə
dayanırdı. Bu da
olsun Çexovla bağlı növbəti paradoks...
İkinci akt müəmmalı
başladı: Qayevi oynayan Vidadi salonun işıqlarını
söndürtdü, Semionov-Pişşiki oynayan Məmməd Səfa
isə nədənsə hirslənib işığı
yandırtdı, Ranevskaya - Sona xanım işığı
yenidən söndürtdü, qızı Anyanı oynayan Mətanət
isə onu təzədən yandırtdı. İşıqlar
yanar-yanmaz gənc lakey Yaşanı oynayan Ruslan meydana
çıxdı və əcaib bir "ehtiyat"la adi bir
skamyanı özünə bəlli olan bir "müstəvi"də
yerləşdirdi. Sonra isə Yepixodovu oynayan Kamran ona
qoşuldu və rejissor Vaqif İbrahimoğlunun "rəhbərliyi
ilə" şəffaf pərdələri (zamanımı?
divarlarımı? havanımı?) bir-birinə bənd etdilər.
Yaqut - Dunyaşa onlara kömək edir və aktyorlar əcaib,
hardasa yöndəmsiz, amma öz-özlüyündə təsirli
bir modul quraşdıraraq "Albalı bağı"nın
ikinci aktını oynamağa başlayırlar.
Çexovun təklif
etdiyi paradoksal situasiyaya təzəcə aludə olmağa
başlayırdım ki, Kamran Yepixodovu oynamaqdan imtina etdi! "Yuğ"un
bu cür sürprizlərinə çoxdandır hazır
olmağıma (olmağımıza) baxmayaraq, növbəti dəfə
teatrın - Vaqif İbrahimoğlunun "duzaq"ına
düşdüm və yenə də uşaq kimi aldandım: nə
biləydim ki, sevimli aktyorlarım bir-bir meydana çıxacaq
və II, III, IV aktda personajlarının başına gələcək
hadisələri... pyes və müəllif haqqındakı
düşüncələrini mənə (bizə)
danışacaq!
Tamaşaçılarla
aktyorların dialoqunu tamamlayan Sona xanım "sevin və
sevilin!.. sevilin və sevin!.." deyib oyun meydanını tərk
edəndə yenə aldandım: əl çalaraq mənə
zövq verən aktyorları alqışladım...
...Peşə vərdişim
bu yerdə də məni dinc qoymadı. İki daşın
arasında fikrimi formalaşdırmağa başladım:
...tamaşanın
adı ona görə "Birinci akt"dır ki, mənə
(bizə) "Albalı bağı"nın bu gün 1-ci aktı
kifayətdir - informativliyi ilə, emosionallığı ilə,
günümüzlə şəffaf paralelləri ilə...
...milli
teatrımızın Çexovla ümidvarıq ki, gələcək
münasibətlərinin birinci aktıdır bu tamaşa...
... "Birinci akt" -
birinci aksiya öz növbəsində məndən (bizdən)
ikinci, üçüncü, dördüncü aksiyanı tələb
etməkdədir...
"Birinci akt" sayca
birinci olmasa da, mahiyyətinə və iddiasına görə
Çexovu mənimsəməkdə birinci yaradıcı
aktdır...
Birinci olduğuna görə
isə çox şeyi güzəştə getmək olar,
halbuki sözügedən tamaşa ilə bağlılıqda
buna əsla heç bir ehtiyac yoxdur...
Bu andaca səhnəyə
qayıdan Sona xanım - Ranevskaya sehrli bir aksiyaya başladı
və rejissorun janr təyini mənim üçün tam
açıldı: sən demə, bu, həm personajların, həm
mənim, həm bizim gələcəyimiz haqqında heyrətamiz
bir öngörü - proqnoz imiş. Aktyorlar bir-bir öz
futuroloji gümanlarını söylədi və salona
çökmüş sehrli-sirli halın içində
özüm haqqında düşünməyə
başlamışdım ki, onlar albalı ağaclarını
qıran balta səsini - tuk! tuk-tuk-tuk! tuk-tuk! tuk! - təqlid edərək
məni (bizi) sentimental... nisgilli... kədərli ovqatdan
ayırdı. Hardasa utanc hissinə bənzəyən bir
duyğu keçdi ürəyimdən və mən
Çexovun ruhuna rəhmət söylədim. Nə
yaxşı ki, Çexovun nikbinliyi var, nə yaxşı ki,
o, göz yaşları içindən mənə (bizə) və
- ən ümdəsi! - özünə ironiya ilə baxa bilir.
Yoxsa obyektiv və subyektiv səbəblərdən doğan bədbinliyin
içində tamam-kamal batıb qalacaqdıq.
Və nə
yaxşı ki, Çexova necə var, adekvat yanaşıb,
onun ruhu ilə dialoqa girməyi bacaran "Yuğ" teatrımız
var.
K.S.Stanislavskinin
silahdaşı V.İ.Nemiroviç-Dançenkonun çox
xoşladığı və dönə-dönə təkrar
etdiyi bir fikir var idi. Vladimir İvanoviç tez-tez deyirdi:
"möhtəşəm binası, zəngin
avadanlığı, zər-zibalı pərdəsi olan bir
teatr t e a t r olmaya bilər və əksinə, iki istedadlı
aktyor meydançada həsir sərərək üstünə
çıxıb əsl yaradıcılığa başlayan
andaca t e a t r yarana bilər". "Yuğ"un
"Albalı bağı"na baxa-baxa böyük sənətkarın
fikrinin nə dərəcədə doğru olmasını bir
daha özüm üçün təsdiqlədim.
Faciəvi dramatik
temperamentini gözlənilməz komik ünsürlərlə
çuğlayan Sona xanım (Ranevskaya), məlahətli zərifliyinə
çılğın boyaları qatmaqdan çəkinməyən
Mətanət (Anya), çexovsayağı rentgen dəqiqliyini
səmimi etiraflara "bürüyən" Natəvan (Varya),
alicənablıqdan "bambılı"lığa,
"bambılı"lıqdan lirik ovqata, ordan isə
çox asanlıqla publisistik açıqlamalara keçən
Vidadi (Qayev), öz faciəvi-mistik təbiətini
gülünc görünən formada təqdim etməkdən
çəkinməyən Məmməd Səfa
(Semionov-Pişşik), romantik başlanğıca köklənmiş
istedadının klounada vasitələrilə əcaib sintezini
yaratmağı bacaran Kamran (Yepixodov), bənzərsiz,
sayrışan, ilk baxışdan "ələ keçməyən",
sonra isə uzun müddət yaddaşdan silinməyən səhnə
varlığına malik olan Qasım (Trofimov), realist-psixoloji
oyun üslubunu sirli məqamlarla "rövnəqləndirən"
Oqtay (Lopaxin), personajını öz içində əridərək
onu özünəməxsus biçimdə təqdim edib
personajla şəxsiyyətin arasındakı sərhəddi
silməyi bacaran Fərhad (Firs), aşıb-daşan
yaradıcı enerjisini istədiyi anda cilovlayıb içinin
içindən tamaşaçıya baxmağı bacaran Yaqut
(Dunyaşa), hər mənanın arxasında bir neçə
başqa mənanı sezdirmək bacarığına malik olan
Ruslan (Yaşa) mükəmməl aktyor ansamblını
yaratmağa müvəffəq oldular. Bu ansambla özəl
intonasiya qatan S.Vurğun adına Rus Dram Teatrının
aktrisası Nelli Sadovskaya öncə bizi
çaşdırdı: tamaşa başlanandan
"tamaşaçı sifətində" aramızda oturan
o, qəfildən səhnədə baş verən hadisələrə
"müdaxilə" edərək həm Çexovun
orijinal dilini rusca bizə çatdırdı, həm əsərin
çox önəmli ideya məqamlarını səsləndirdi,
həm də rus teatr məktəbinin parlaq örnəyini
nümayiş etdirdi.
Çexovun aktyorlara
yaratdığı çox geniş əsaslardan faydalanan sənətçilər
Vaqif İbrahimoğlunun teatr konsepsiyasının və
metodikasının imkanlarından faydalanaraq tamaşanın içində
adi, eyni zamanda, əcaib bir ikinci tamaşa yaradıblar. "Yuğ"
üslubunun bu səciyyəsini iki-üç cümlə ilə
açmaq mümkün deyil, onu dilə gətirməmək isə
insafsızlıq olardı. Özümə (və
oxucularıma...) söz verirəm ki, bu haqda ayrıca və
müfəssəl bir yazı yazım. Burada isə son qənaət
olaraq tam məsuliyyətlə söyləyə bilərəm
ki, "Yuğ"un sənətçiləri özlərinə,
rejissorlarına , mənə (bizə) teatrın yubileyi
qabağı çox dəyərli bir hədiyyə bəxş
etmiş oldular!
Deyirəm, Çexovun
Azərbaycan teatr məkanına gəlişi çoxdan
baş versəydi, teatrımız nə qədər zəngin
ola bilərdi. Amma yenə də görünür, hər
şeyin öz zamanı var, zamansızlıqdan Allah qorusun məni
(bizi).
Məryəm ƏLİZADƏ