"Sən əlindən gələni
elə, xeyrini Tanrı verəcək"
Müasir elm
torpağın, suyun yaddaşının olduğunu sübut
etməyə çalışır. Əminəm ki, vaxt gələcək
bu torpaqların, dərələrin, təpələrin
yaddaşındakı tarixi hadisələr öyrəniləcək,
bizə məlum olmayan informasiyalar alınacaq, bir çox sirrlər
açılacaq.
Belə zəngin
informasiyalı, sirrli bölgələrimizdən biri də
Qarabağın, Ağcabədi rayonunun Boyat bölgəsidir. Bu
torpaq Boyat qalalarının sirri, dahi Füzuli haqqında
informasiyaları öz yaddaşına həkk edib.
Bu torpağın
yaxın tarixi də çox zəngindir. Bu torpağın
yetişdirdiyi böyük şəxslərlə fəxr etməyə
haqqı var. Belə, fəxr sayılmalı simalardan biri də
Fəqan Əliyevdir.
Fəqan Əliyev hərtərəfli
istedadını çox erkən büruzə verdi və vəzifə
pillələri ilə sürətlə irəlilədi. O, 29
yaşında Azərbaycan Gənclər Təşkilatının
(komsomolun) ideologiya üzrə katibi kimi yüksək vəzifənin
ağırlığını öz üzərinə
götürmüşdü.
Fəqan Əliyev
bütün varlığı ilə yaradıcı
insandır. O, həyatının məğzini qurub yaratmaqda,
həyatda iz qoymaqda görür.
Onun təhsilə, elmə
həvəsi də çox erkən yaranmışdı. O,
çox qısa müddətdə elmin zirvələrini fəth
etmiş, elmlər doktoru, professor olmuşdu.
Onun təşkilatçılıq
istedadı respublika rəhbərliyinin gözündən
yayınmırdı. Odur ki, onu Elm və Texnika Komitəsinin sədr
müavini vəzifəsinə təyin etmişdilər.
Şəhərimizin
Heydər Əliyev adına İdman-konsert Kompleksi,
Yüngül Atletika Maneji, Velo-trek və s. nəhəng obyektlər
məhz Fəqan Əliyevin rəhbərliyi altında həllini
tapmışdı.
O, öncəni görməyi
bacarır. O, alimlik, mühəndislik intuisiyası ilə hiss
etmişdi ki, dövlətlərin inkişafı Energetika,
Ekologiya, İqtisadiyyat - triadası üzərində
qurulmalıdır. Bu ideyanı həyatı keçirmək
üçün o, Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasını
- elm və təhsil müəssisəsini yaratdı və onun
uğurlu fəaliyyətini təmin etdi.
Fəqan müəllim həm
də geniş dünyagörüşünə, təfəkkürə,
ensiklopedik biliyə malik, intellektuallığı ilə
seçilən maraqlı həmsöhbətdir. Odur ki, onunla
söhbətləşməyi, bəzi məsələlərə
aydınlıq gətirməyi özümə borc bildim.
- Fəqan
müəllim, Sizin həyat yolunuz gənclərimiz
üçün nümunədir. Bir neçə söz
özünüz haqqında.
- Uşaqlıqdan təhsilə
marağım böyük olub. 13 yaşında Politexnikumun tələbəsi
olmuşam. Bakının məşhur 190 saylı orta məktəbini
eksternat yolu ilə bitirib Politexnik institutuna qəbul olmuşam.
İnstitutun dördüncü kursunda oxuyarkən Politexnikumda,
institutda dərs deməyə başlamışam. Sonrakı həyatım
Moskva İnşaat Fizikası institutu ilə bağlı olub. Mən
qısa bir müddətdə burada əvvəlcə elmlər
namizədi, sonra elmlər doktoru elmi dərəcələrini
almışam. Çox gənc ikən mənə məsul vəzifələr
tapşırılmışdı.
- Gənc bir mütəxəssisi belə məsul vəzifələr
qorxutmurdu ki?
- Vəzifə qorxusu
keçirməmişəm, çünki
bacarmadığım işə girişmərəm. Amma məsuliyyət
hissi heç vaxt məni tərk etməyib. Həm məni bu vəzifələrə
təyin edənlər, həm də dost-tanış, el-oba,
valideynlərim, tabeçiliyimdə olanlar qarşısında
öz-özümə hesabat vermişəm. Mən ictimai
qınaqdan qorxuram.
-
Şəhərimizin bir necə gözəgəlimli
binalarının tikintisi Sizin adınızla
bağlıdır. Bu sənət əsərlərindən ən
əzəmətlisi, ən möhtəşəmi Heydər Əliyev
adına İdman-Konsert kompleksidir.
- Şəhərimizin
yaraşığı olan bu nəhəng binanı görəndə
hər dəfə qürur hissi keçirirəm. Bu mürəkkəb
mühəndis kompleksi yüksək elmi yanaşma tələb
edirdi. Mən SSRİ Xalq Təsərrüfatı
Akademiyasında təhsil alarkən (hal-hazırkı baş
nazirimiz Artur Rəsizadə, əfsanəvi neftçi Fərman
Salmanov da o zaman Akademiyada təhsil alırdılar)
İdman-Konsert kompleksi mənim diplom işim idi. Diplom rəhbərim
akademik N.F. Fedorenko olmuşdu. Mən kompleksin fiziki-riyazi
informasiya modelini hazırlamışdım. Əlbəttə,
mərhum prezidentimiz Heydər Əliyevin bilavasitə diqqəti,
köməyi olmasa idi bu kompleksin tikintisi mümkün
olmazdı.
-
Son illər həyatınızı yaratdığınız
Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyası ilə
bağlamısınız. Belə bir Akademiyanın
yaranması zərurəti nədən irəli gəlirdi?
- Həyatda
üçlük - triada fəlsəfəsi var. Bu fəlsəfənin
məğzinin şərhi bir ayrı mövzudur. Bu mövzuya
toxunmadan onu deyə bilərəm ki, müasir dövrdə hər
bir dövlət üçün Energetika, Ekologiya, Ekonomika
(İqtisadiyyat), Energetika Ekologiya, Ekonomiya (Qənaət) -
üç "E" triadaları həlledici amil kimi qəbul
olunur. Bu üçlüyə daxil olan sahələr bir-birinə
bağlıdır. Onların ayrı-ayrılıqda öyrənilməsi,
inkişafı dövlət səviyyəsində ümumi səmərəni
azaldır. Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının
yaradılması zərurəti bu məsələyə
dövlət maraqlarından yanaşma siyasətindən irəli
gəlirdi. Akademiyamızın sonrakı fəaliyyəti yolumuzun
uğurlu, ideyamızın müasir, mütərəqqi
olduğunu sübut etdi. Təəssüf ki, bu uğurları
qazanmaq yolunda yersiz qısqanclıq, süni maneələrlə
qarşılaşmalı oluruq.
-
Akademiyanızın gördüyü işlər haqqında məlumat
maraqlıdır.
- Bu gün sənayemizdə,
məişətdə, xüsusilə, tikintidə enerjiyə
qənaət, enerji effektliyi sahəsində aparılan işlər
çox zəifdir.
Avropa, ABŞ, Yaponiya və
başqa ölkələrdə çox geniş istifadə
olunan Ağıllı Bina (intelligent building)
anlayışı Bakıda tikilən bütün binalar
üçün yaddır. Mərkəzləşdirilmiş
isitmə, kondisioner , isti su, qaz təchizatı sistemlərində
optimallaşma, sistemə nəzarət cihazları olmadan
heç bir enerji qənaətindən danışmaq olmaz. Deməli,
ümumi enerji sistemi, istilik enerji sistemi, qaz təchizatı sahələrində
olan kəmərlər, avadanlıqlar riyazi modellər əsasında
tamamilə proqramlaşdırılmalı, tam sistemləşdirilməli,
bununla da idarəetmə tam kompyüterləşməli və
rabitə sistemi yaradılmalıdır.
Enerjinin itməsinə yol verməyən, enerji effektliyini artıran materiallar mövcuddur. Hətta nana elementlər
artıq belə sistemlərdə yerini tapmaqdadır. Enerji effektliyini
artıran mühüm
enerji qaynağı alternativ enerji növləridir. Respublikamızda Alternativ enerjinin inkişafı barədə
ölkə başçısının
xüsusi sərəncamı
var.
Ətraf mühitin,
Abşeron yarımadasının, Xəzərin ekoloji vəziyyəti
elmi axtarışlar tələb edir. Yuxarıda göstərilən
məsələlərin həlli elmi işlərimizin əsas
prinsipləridir. Hazırladığımız Hidro-Haidro
enerji layihəsi UNİDO-İCHET - beynəlxalq təşkilat
tərəfindən bəyənilib. Layihənin mahiyyəti
enerji effektliyini artırmaqdır.
Türkiyənin Kiska
kompaniyası ilə birgə işlənmiş,
respublikamızın dağ rayonlarında yerləşdirilmiş
"Günəş-Bioqaz" sistemləri də uğurlu
layihələrimizdəndir. Bu sistemlər Lerik, Quba, Astara,
Goranboy rayonlarında quraşdırılıb. Bu sistemin
Xınalıq kəndində quraşdırılmasının
texniki-iqtisadi göstəricilərini işləmişik. Layihəyə
görə əhalini adambaşı 15 m3 qaz, 100 m3 isti su ilə
təmin etmək mümkündür.
Akademiyamızda 4 elmi, elmi-kütləvi jurnallar nəşr olunur. Mütəmadi olaraq Akademiyamızın
profilinə uyğun beynəlxalq seminarlar, konfranslar keçirilir.
İki ildən bir Akademiyamız "Energetika,
Ekologiya, Ekonomiya" Beynəlxalq Konqresini keçirir. Bu il X Konqresi keçirəcəyik.
- Fəqan
müəllim, Akademiyanızın elmi fəaliyyəti
doğrudan da ürəkaçandır. Bəs təhsillə
bağlı hansı işlər görürsünüz?
Axı, Akademiyanız həm də təhsil müəssisədir.
- Düz buyurursunuz,
Akademiyamız həm də təhsil müəssisəsidir və
bu sahədə geniş imkanlara malikdir. Lakin lisenziya verməməklə
əl-qolumuzu bağlayıblar. Lisenziya vermək istəməyəndə
adətən iki bəhanə gətirirlər: maddi-texniki baza
zəifdir, elmi-pedaqoji potensial lazımi səviyyədə
deyil. Əslində isə bunlar yersiz bəhanələrdən
başqa bir şey deyildir. Şübhəsiz, keyfiyyətli təhsil
üçün müvafiq maddi-texniki baza, professor-müəllim
heyəti tələb olunur. Lakin hər bir təhsil müəssisəsinin
özü üçün kampus yaratması, ən müasir
maddi-texniki bazaya malik olması (əlbəttə, bu
arzuolunandır) nə dərəcədə məqsədəuyğundur.
Əgər belə bir şərait haradasa yaradılıbsa və
bu şəraitdən başqalarının da istifadə etməsi
(müvafiq razılaşmalar əsasında)
mümkündürsə, yeni binaların tikilməsinə,
yeni avadanlıqların alınmasına nə ehtiyac var. Əgər
hər hansı bir şəxsin təhsil alması, elmi-tədqiqat
işi aparması imkanı varsa, bu imkanı kimin yaratması
onun üçün önəmli deyil. Milli Elmlər
Akademiyası, bir çox universitetlərimiz zəngin
maddi-texniki bazaya malikdir. Yeni maddi-texniki baza yaratmaqdansa,
mövcud imkanlardan istifadə etmək daha lüzumlu deyilmi? Bu,
həmin imkanların səmərəliyini qat-qat
artırardı. O ki, qaldı professor - müəllim heyətinə,
burada da problem yoxdur. Əgər özəl təhsil müəssisəsi
dövlət təhsil müəssisəsinin müəllimi
üçün hər cür şərait yaradırsa və
həmin müəllim burada həvəslə işləyirsə
bunun nəyi pisdir? Məmurların özəl təhsilə
ögey münasibəti olmasaydı, həmin müəllimlər
bu özəl təhsil müəssisələrinə
keçərdilər. Akademiyamızın imkanı var ki, nəinki
öz respublikamız, xarici ölkələr üçün
də elmi kadrlar hazırlaya. Bunun üçün fəaliyyətimizə
süni məhdudiyyət qoyulmamalıdır. Fəaliyyət
göstərdiyimiz istiqamətlərdə kadr
hazırlığına icazə verilməlidir. Əminəm
ki, onun da vaxtı gəlib çatacaq, könüllərə
insaf gələcək. Dahi Nəsrəddin Tusi deyir ki, alim
bildiklərini başqasına vermirsə, o, bir alim kimi həyatda
müşahidəçidir. Mən həmişə qismətimlə
razılaşmışam, ambisiyaya uymağı zərərli
hesab etmişəm. Çıxartdığım nəticə
odur ki, sən əlindən gələni elə, işlə,
durmadan çalış, xeyrini Tanrı verəcək.
- Təəssüf ki, qəzet
səhifəsi bizə məhdudiyyət yaradır. Odur ki, cavab
almaq istədiyim bəzi sualları Sizə verə bilmədim.
Lakin əminəm ki, o sualları Sizə verənlər
tapılacaq, çünki dünyanı bürümüş
böhranlar dövründə müxtəlif məsul vəzifələrdə
işləmiş, elmin, istehsalın, təhsilin hər
üzünü görmüş, zəngin təcrübəli,
istedadlı təşkilatçı, görkəmli alim Fəqan
Əliyevin məsləhətinə, köməyinə cəmiyyətin,
dövlətin ehtiyacı var.
525-ci qəzet.-2009.- 4 mart.- S.4.