Oxuya bilmədiyim kitab və Sabir Rüstəmxanlı sehri

Adətimdir. Hər axşam bilgisayardan yorulub televizor önünə keçəndə mütləq yanımda bir kitabım da olur. Bir qayda olaraq maraqsız və bəzən də cansıxıcı verilişlər zamanı bunu fürsət bilib yanımda tutduğum kitabı oxuyur, yaxud da sadəcə vərəqləyirəm. Bu, mənim uşaqlıqdan vərdiş elədiyim bir yaşam tərzidir. Düzdür, mən lap balaca olanda evimizdə televizor yox idi. Ancaq o zamanın da başqa məşğuliyyətləri olurdu və həmin məşğuliyyətlərdən sivişib kitab oxumaqdan heç özümü saxlaya bilməzdim. Hətta kəndimizin qapısı qıfıllı, toz basmış kitabxanasının da, demək olar ki, tək bir oxucusu mən olurdum. Üstəlik hər dəfə gedib kitabxanaçı Lətif dayını (Tanrı o dünyasını versin) haylayıb kitabxananı açmasını istədiyimdə səsim bütün məhəlləyə düşərdi. Kəndimizin adamları da bunu bir-birinə söyləyərək bəzən də “oxuyub alim olacaqmış” deyə fikirlər səsləndirərdilər. Əlbəttə ki, illər uzunu həftədə bir neçə dəfə gedib uca səslə hansısa məhəllədə kimisə uzun-uzadı səslərsənsə, olacağı budur. Ancaq sözüm onda deyil. Demək istədiyim odur ki, məni heç bir başqa maraq kitaba olan sevgidən, bağlılıqdan heç bir zaman ayıra bilməyib. Hətta həmin qayğısız uşaqlığımdan on illər keçməsinə, müasir texnologiyaların həyatımıza daxil olmasına, üstəlik mənim də yeni dövrün texnologiyalarına çevik bir şəkildə yiyələnməyimə baxmayaraq, yenə də kitabdan aldığım həzzi heç nədən ala bilmirəm. Hər an arzu edirəm ki, heç olmasa bir az boş vaxtım olsun, oturub hansısa romanı oxuyum, tarix kitablarını vərəqləyim, dinlər haqqında, millətlərarası münasibətlər barədə, miflər, dastanlar, bilməm daha nələr, nələr haqqında nələrisə, özü də yeni şeyləri öyrənim. Hər kitab mənimçün bir tapıntı olur. Və bu tapıntı məni yeni tapıntılara doğru çəkir. Axtarıram. Həvəslə, yılmadan, usanmadan. Lap elə otuz il, otuz beş il öncə olduğu kimi. Axı heç bir şey məni kitaba olan sevgimdən, marağımdan ayıra bilməz. Bilməzdi əslində...

Bu dəfə ayırdı. Hər zamankı kimi kitabımı əlimə alıb divanda yerimi rahatlamışdım. Özü də bu dəfə həmişəkindən bir qədər tez televizor önünə keçmişdim. İnternet xidmətlərindən istifadə etdiyim “Bakinter.net”in adətincə keyfiyyətsiz olan xidməti bu dəfə də mənə xəyanət etmişdi. Bağlantım kəsilmişdi. Heç nədən. Durub durduğum yerdə. Həmişə olduğu kimi, Nizami Telefon Qovşağında telefon zənglərinə cavab verəcək bir nəfər də yox idi. Başqa bir yerə zəng edəndə isə sadəcə səhərin açılmasını gözləməyimi məsləhət bildilər. Həmişəki kimi...

Nə isə. Dediyim kimi, bu dəfə bir məsələ məni sevimli kitabımdan ayıra bildi. Özü də elə bir kitabdan ki, bəlkə də mən onu oxumaq üçün bir neçə günlüyə televizorun, hətta insanların belə olmadığı kimsəsiz səhraya, dağ başına, dərin meşəyə çəkilməyə hazır olardım. Ancaq bunun qarşısını alacaq bir şey də varmış, demək...

İctimai Televiziyada Sabir Rüstəmxanlının yaradıcılıq gecəsi yayımlanırdı. Özü də canlı olaraq. Təkcə bu ad mənim üçün yetərli idi ki, ekrana diqqət kəsilim. Əlimdəki kitabı bir yana qoydum. Gözümü ekrana dikdim. Sabir bəy danışırdı. Elə bil mənim ruhumdan süzülüb gələn dərdləri, ələmləri dilə gətirirdi. Ana dilimiz, Vətən, millət, Türk dünyası, bütöv Azərbaycan, Güney dərdimiz, Şəhriyar, Xəlil Rza, daha nələr, kimlər haqqında danışılmadı bu verilişdə. Özü də mənim ikinci yarısına baxa bildiyim verilişdə. Bir qayda olaraq TV proqramlarını öncədən izləmədiyim üçün bu günə düşmüşdüm. Açığı, bilsəydim, heç bu cür təəssüf doğuracaq durum yaranmazdı.

Sabir bəy danışırdı. Cavad xandan da danışdı. Bir Azərbaycan kişisi, bir millət fədaisi, bir dirəniş simgəsi olan Cavad xandan. Üstəlik onun haqqında çəkilən filmdən də danışıldı. Çox dəyər verdiyim aktyor, Cavad xan rolunun ifaçısı Nurəddin Mehdixanlı da bu verilişin ruhuna ruh qatdı. Aşıq Ədalət Dəlidağlının ifası isə hər nəyə desən dəyərdi...

Verilişə həvəslə baxdım. Bir anlıq özümü xoşbəxt hiss elədim. Elə bil Azərbaycan birləşdi, bütövləşdi. Türk dünyasının umu-küsüləri unuduldu. Altaylardan Balkanlara, Qazandan Təbrizə yollar açıldı. Dilimiz bu coğrafiyada axdı, axdı, insanların ruhuna doldu. Elə bil bizə zorla sırınan rus soyadlarından qurtulduq. Elə bil hələ də uşaqlarını rus məktəblərində oxutmağa üstünlük verən manqurt həmvətənlərimiz özlərinə döndü. Elə bil küçələrdəki yad dillərdə olan reklam lövhələri bir anın içində ana dilimizə tərcümə edildi. Elə bil... elə bil... elə bil hər şey dəyişdi. Qoy elə bir anlığa olsun. Ancaq dəyişdi. Özümü xəyalını qurduğum Azərbaycanda təsəvvür etdim. Bir anlığa da olsun unutdum indiki halımızı, acı gerçəkləri. Ruhum çağladı. Hələ Sovet dönəmində kəndə gəlib rusca, özü də alayarımçıq rusca danışanları rəhmətlik Anamın, böyüklərimizin “gavur” adlandırması yadıma düşdü. Hələ yetmişinci, səksəninci illər olardı. Hələ onda biz milli kimliyimizi heç dərk eləmirdik. Qırmızı rus-sovet imperiyasının manqurt təbəələri idik. Ermənilər əziz, ruslar da böyük qardaşlarımız idi. Yatırdıq, hər şeydən xəbərsiz. Ancaq bəzən böyüklərimizin rusca danışanları “gavur” adlandırması bizi silkələyirdi, çalxalayırdı, titrədib kim olduğumuzu xatırladırdı... Hələ indikindən də təmtəraqlı keçən Novruz bayramlarımızı demirəm. Necə də xoş idi. Necə də bizim idi, özümüzün...

Vur-tut yarısına baxdığım bir verilişdə Sabir Rüstəmxanlı bütün bunları mənə xatırlatdı. Nə desəm, azdır. Yenə də olsun. Sabir bəyə təşəkkür etsəmmi? Heç gərək yox. Çünki o bunu istəməz. Çünki onun kimi adamlar millətə minnətsiz xidmət edərlər. Çünki bu cür adamlar millətin ruhunu yaşatmaq, özündə daşımaq üçün dünyaya gəlirlər. Yaşayırlar, yaradırlar və... ölmürlər! Sabir Rüstəmxanlı kimi adamlar heç zaman ölmürlər! Çünki bu insanlar millətin ruhunun özüdür. Ruhun özü isə heç zaman ölmür!

Hə, oxuya bilmədiyim kitabdan söz etmişdim. Oxuyacam o kitabı. Ancaq gecə yarını ötdükdən sonra. Yazdığım yazının nöqtəsini qoyandan sonra. Özü də bu verilişi bizə bəxş edən İTV-yə və verilişin aparıcısı Yusif Günaydına təşəkkür etdikdən sonra. Bəlkə də bir təşəkkür yaramaz xidmətləri ilə əsəblərimi korlamış “Bakinter.net”ə düşür? Nə bilim? Hər yaramazlıqda da bir xeyir var, deyirlər...

Azər HƏSRƏT

525-ci qəzet.- 2009.- 7 noyabr.- S.22.