Köhnə Azərbaycanda köhnə azərbaycanlının “Vaxt”ı

Şənbə günü “Divani-Hikmət“ mədəni məclisində yazıçı, ssenarist, rejissor Orxan Fikrətoğlunun hekayə, povest və kinossenarilərdən ibarət “Vaxt” kitabının təqdimetmə mərasimi keçirildi.

İlk öncə insanda tədbirin keçirildiyi məkan maraq doğururdu. “Divani-Hikmət” mədəni məclisinin bir neçə müddətdir fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, onun haqqında ilk dəfə eşidirdim. Çərşənbə günü Rəşad Məcid deyəndə ki, ayın 7-si bu məclisdə iştirak etməliyəm, öncə məkan haqqında heç nə düşünmədim. Sonra nədənsə ad məni özünə cəlb etdi. Əvvəl heç ada da o qədər böyük əhəmiyyət verməmişdim. Çünki Şuşa, Qızlar bulağı, Cıdır düzü kimi məkanlarımız düşmən tapdağı altında olsa da, bu gün Bakıda və onun ətrafında bu adda neçə-neçə restoran, kafe, şadlıq sarayı fəaliyyət göstərir. Etiraf edim ki, öncə bu məkana da belə bir adın məhz diqqəti cəlb etmək üçün verildiyini düşündüm. Amma nə yaxşı ki, yanılmışdım. Səhv etməyi sevmədiyim halda, bu səhvi etdiyim üçün sevinirdim. Bakını kənardan seyr edəndə çox vaxt Azərbaycanda olduğunu unudursan. Düzdür, indi-indi binalara milli ornamentli naxışlar vururlur. Amma sürətlə inkişaf edən Bakını hansısa bir Avropa şəhərindən fərqləndirmək hərdən o qədər də asan olmur. Xalça döşənmiş kiçik pillələrlə yuxarı qalxdım. Qarşımda bambaşqa bir mənzərə vardı. MƏN AZƏRBAYCANDA İDİM – KÖHNƏ AZƏRBAYCANLILARIN TOPLAŞDIĞI KÖHNƏ AZƏRBAYCANDA. Uzun müddət məclisdə kimlərin olduğuna fikir vermədim. Divarlardakı naxışlardan tutmuş masaların üstünə salınmış süfrələrin ilmələrinə qədər hər yerdən millilik yağırdı. Məkanın işıqlandırma və havalandırma sistemi çox müasir idi. Amma bu müasirlik də tarixin, milliliyin arxasında gizlənmişdi. Dərhal təzəcə təmirdən, daha doğrusu, restavrasiyadan çıxmış Şirvanşahlar sarayı yadıma düşdü – getdikcə müasirləşən və öz qədimliyini, milliliyini itirən Şirvanşahlar sarayı. Dərhal bu məkana dizayn verən zövqlü, milli kökə bağlı insanın kim ola biləcəyi barəsində özlüyümdə fikir yürütməyə başladım. Elə bu marağın ardınca da ilk həmsöhbətim “Divani-Hikmət” mədəni məclisinin rəhbəri, iş adamı Telman Vəliyev oldu. Telman müəllim deyəndə ki, məkanın araya-ərsəyə gəlməsində xaricdə təhsil alan oğlunun böyük əməyi olub, bir az təəccübləndim. Eyni zamanda qəlbimi hədsiz sevinc və fərəh hissi bürüdü. Təəccübləndim, ona görə ki, müasir zamanda xaricdə təhsil alıb ölkəyə qayıdan gənclərin bir çoxu qınını bəyənməyən varlıqlar kimi buraların hər daşına lağ etdiyinin dəfələrlə şahidi olmuşdum. Amma millətin belə gənclərin olduğunu görəndə fərəh hissi keçirməyə bilmirəm.

Ətrafda ideologiyalar mübarizəsinin getdiyi bir zamanda milli kökə qayıdışın zərurətindən danışan Telman müəllim belə bir məkanı yaratmağının əsas səbəbi kimi insanların səmimi ünsiyyətə olan ehtiyacını göstərdi. Hətta məni bu məkan yaradılarkən qarşıya qoyulan planla da tanış etdi. Mədəni məclis yaradılarkən üç məqsədə xidmət etməyi qarşısına vəzifə qoyub: ”Mən həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən azərbaycanlıyam” (H.Əliyev); Rahatlıq; Sadəlik.

Və bu gün insanı mənən, ruhən saflaşdıran bu məkanda köhnə azərbaycanlı, heç kimə bənzəməyən, özünün dəst-xətti olan Orxan Fikrətoğlunun, belə desək, fikir dostları bir araya gəlmişdilər.

Ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndələri çoxdur. Amma hər bir kəsin sevə-sevə, dönə-dönə oxuduğu müəyyən nasirlər, ədiblər var. Bir ədəbiyyatsevər kimi hər zaman mənəvi zövq alaraq oxuduğum iki şəxsiyyət: Cəlil Məmmədquluzadə və Hüseyn Cavid. Nədənsə mənim aləmimdə Orxan Fikrətoğlu bu iki şəxsiyyəti özündə birləşdirir. Birincisi ona görə ki, onun yazdıqlarını oxuyanda Mirzə Cəlil ruhu dərhal hiss olunur. Amma sadə və rahat bir dildə yazmasına baxmayaraq, zənnimcə, Orxan Fikrətoğlunu çoxu özü dərk etdiyi kimi qavrayır, olduğu kimi yox. Çünki hamı onun demək istədiyi, çatdırmağa çalışdığı fikri qəbul edəcək, anlayacaq gücə, ağıla, bəlkə də istedada malik deyil. Əgər hamı onu olduğu kimi dərk etsəydi, yəqin ki, bu gün Orxan Fikrətoğlunun yazdıqlarına heç ehtiyac da olmazdı. Öz böyük sələfi kimi, O.Fikrətoğlunun da əsərlərinin mövzusu, bu əsərlərdə ortaya qoyulan problemlər hər dövr üçün, hər vaxt üçün aktualdır. Elə “Vaxt”da bu aktuallıqdan yaranıb. Özündə bütün dövrlər üçün aktual olan bir çox problemləri birləşdirən bu kitabın təqdimatı köhnə azərbaycanlılar arasında keçirilsə də, müasir və gələcək nəsil üçün qiymətli bir xəzinədir. Amma nədənsə düşünürəm ki, Orxan Fikrətoğlu özünün şah əsərini hələ də yazmayıb.

Hər bir tədbirdə ilk öncə səbəbkar haqqında məlumat verilir. Bu gecədə də birinci növbədə, Orxan Fikrətoğludan bəhs edən qısa videoçarx məclis əhlinə təqdim olundu. “Vaxt”ın müəllifi haqqında ilk olaraq danışmaq üçün söz yazıçı Aqil Abbasa verildi. Sonra növbə ilə Türkiyə səfirliyinin elçisi Melda Aras, xalq artisti Yaşar Nuri, şairlər, tədqiqatçılar Nizami Muradoğlu, Allahverdi Məmmədli, Şəmistan Əlizamanlı, Nəsibə İsrafilqızı və başqaları da O.Fikrətoğlu haqqında fikirlərini paylaşdılar. “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid ilk öncə ədəbiyyatımızın gələcəyinə müstəsna təsir göstərəcək bu məkanı yaradanlara təşəkkür etdi. Sonra hələ cavanlığından pərəstiş etdiyi Fikrət Sadıq haqqında bir neçə kəlmə danışdı. Digərlərindən fərqli olaraq, Rəşad Məcid Orxan Fikrətoğlu yaradıcılığına bir ədəbiyyatçı kimi öz münasibətini bildirdi, onun nəsrini soyuq, publisistikasını isə həyəcanlandırıcı adlandırdı.

Gecədə Orxan Fikrətoğlunun “Ərazi” filmindən parçalar nümayiş olundu, eyni zamanda film disk şəklində gecənin bütün iştirakçılarına hədiyyə edildi.

Qeyd edim ki, “Divani-Hikmət” mədəni məclisinin bir özəlliyi də təşkil olunan gecələrin səbəbkarlarının həmin gündən xatirə olaraq ağac əkmələridir. Hər bir çıxışında, müsahibəsində atasına olan dərin sevgi və ehtiramından danışan Orxan Fikrətoğlu bu dəfə də ənənəsinə sadiq qaldı və ağac əkmək kimi ehtirama layiq işi atasının ixtiyarına buraxdı.

Tədbir boyu ozan Fəxrəddin Salim, Musiqili Komediya Teatrının solisti Ülviyyə Novruzova və gənc ifaçı Cəmil Dadaşovun ifasında səslənən bir-birindən gözəl, canlı ifalar gecəyə xüsusi ovqat gətirdi.

Ülkər İLQARQIZI

525-ci qəzet.- 2009.- 10 noyabr.- S.7.