Azərbaycan bəstəkarlar ittifaqının keçdiyi yol

YUBİLEYDƏ BEYNƏLXALQ MUSİQİ BAYRAMI

Bu günlərdə Azərbaycan musiqi mədəniyyəti xadimləri, bəstəkarlar və musiqişünaslar əlamətdar bir tarixi hadisəni qeyd edir: Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının yaranmasının 75 illiyi (1934-2009) tamam olur.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı əsasında bir sıra təntənəli tədbirlərlə qeyd olunan bu yubiley Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının respublikanın musiqi həyatındakı əhəmiyyətli rolunu bir daha təsdiq edir.

Azərbaycan musiqi mədəniyyəti çox böyük tarixə malikdir. Uzun əsrlər boyu şifahi ənənələrə əsaslanaraq peşəkar musiqiçi nəsilləri tərəfindən yaradılan muğam sənəti, aşıq yaradıcılığı irsi xalqımızın musiqi sərvəti, insanların əsas zövq mənbəyi və mədəniyyətimizin bünövrəsi olub. XX əsrdə isə bundan qaynaqlanan bəstəkarlıq sənəti formalaşıb və Azərbaycan musiqi xəzinəsini zənginləşdirən, mədəniyyətimizi rövnəqləndirən güclü bir yaradıcı qüvvəyə çevrilib.

Bu gün də Azərbaycan musiqisinin bu iki qolu – şifahi ənənəli musiqi yaradıcılığı və bəstəkarlıq sənəti qarşılıqlı əlaqə və təsir şəraitində inkişaf edərək, yüksəlir, musiqimizin dünya miqyasında tanıdılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dünyanın bir hissəsi olan Azərbaycan öz musiqi sənəti ilə dünyanı fəth edir və bu prosesdə bəstəkarlarımızın yaradıcılığı da önəmli rol oynayır.

Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının keçdiyi yol Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin, ümumilikdə, Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişaf yolları ilə paralel olmuşdur. Başqa sözlə desək, Bəstəkarlar İttifaqının tarixi elə bəstəkarlıq məktəbinin inkişaf yolu, musiqi mədəniyyətimizin tarixi deməkdir və bu məfhumları bir-birindən ayrı təsəvvür etmək mümkün deyil. Çünki əgər Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin tarixi bir əsrlik dövrü əhatə edirsə, bu yolun 75 ili Bəstəkarlar İttifaqının fəaliyyəti ilə yanaşı olub. Şübhəsiz ki, bugünkü bəstəkar və musiqişünaslar nəslinin formalaşmasında Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının böyük rolu var.

XX əsr Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin hər bir sahəsində olduğu kimi, Bəstəkarlar İttifaqının yaranmasında da Üzeyir Hacıbəylinin mühüm xidmətləri olub. Bu baxımdan, Fikrət Əmirovun aforizmə çevrilmiş: “Biz hamımız Üzeyir məktəbindən çıxmışıq” fikrini xatırlatmaq yerinə düşərdi. XX əsrin birinci yarısını, sözün əsl mənasında, Azərbaycan musiqi tarixinin Üzeyir Hacıbəyli mərhələsi adlandıra bilərik. Eləcə də Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının tarixində Üzeyir Hacıbəyli dövrü olub. Üzeyir bəy neçə-neçə gənc istedadlı bəstəkarların və musiqişünasların sənət yoluna işıq salmış, yaradıcılığı ilə, tövsiyələri ilə örnək olmuşdur.

Bəstəkarlar İttifaqının fəaliyyətinin tənzimlənməsində, musiqi sənətimizin inkişaf etdirilib dünya miqyasında tanıdılmasında xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri qeyd olunmalıdır. Heydər Əliyev respublikamıza rəhbərliyi dövründə Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının və onun üzvlərinin yaradıcılıq fəaliyyəti ilə daim maraqlanmış, onların uğurlarına və nailiyyətlərinə yüksək qiymət verib. Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin nailiyyətləri ölkəmizin öz dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonrakı illərdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin yaradıcı şəxslərə xüsusi dəstəyi, müəlliflərin hüquqlarının qorunmasına, onların yaradıcılığı üçün əlverişli şəraitin yaradılmasına göstərdiyi böyük diqqət və qayğı sayəsində daha da artıb.

Bu gün həmin ənənələr Azərbaycan Respublikasının möhtərəm Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında respublikamızda şərəflə davam etdirilir. İlham Əliyevin müdrik və coşğun fəaliyyəti sayəsində respublikamızda bütün sahələrdə olduğu kimi, musiqi həyatındakı yüksəliş və tərəqqi özünü göstərir. Heydər Əliyev Fondunun və Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları Fondunun Prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun Xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın məqsədyönlü fəaliyyəti də musiqi mədəniyyətimizin inkişafına yönəldilib. Son illərdə Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının iştirakı ilə keçirilən beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirlərin qayəsi də bunun sübutudur.

Bəstəkarlar İttifaqının keçirdiyi tədbirlərdə – plenum, festival, baxış, konfrans və s.- əsas məsələ budur ki, bəstəkar öz yazdığı əsəri eşitmək imkanı qazanır, bəstəkarın əsəri geniş dinləyici kütləsinə təqdim olunur, bəstəkarın əsəri tənqidi nöqteyi-nəzərlə dəyərləndirilir və bütün bunlar onun gələcək yaradıcılığı üçün bir stimula çevrilir. Bir ənənə olaraq, bu tədbirlərdə həm gənc, orta, həm də yaşlı nəslin bəstəkarları öz yeni əsərləri ilə iştirak edirlər.

Bəstəkarlar İttifaqının beynəlxalq əlaqələri də genişdir. Xarici bəstəkarların, dirijorların və musiqi ifaçılarının respublikamıza gəlişi və konsertlər verməsi, öz konsertlərində Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini səsləndirmələri, xarici ölkələrdə bəstəkarlarımızın əsərlərinin ifa olunması Azərbaycan professional musiqisinin müasir dövrdə dünya miqyasında tanınması və təbliği sahəsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Fəaliyyət göstərdiyi böyük hadisələrlə zəngin zaman kəsiyində Azərbaycanın dünya şöhrətli bəstəkarlarını öz sıralarında birləşdirən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı nüfuzlu yaradıcılıq birliyi kimi ölkəmizin mədəni həyatında fəal iştirak edir, yüksək səviyyəli musiqi əsərlərinin yaranmasına hərtərəfli dəstək verir, özünün rəngarəng, əhəmiyyətli tədbirləri ilə musiqi həyatında daim canlanma yaradır.

Bu gün Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sıralarında ən müxtəlif nəsillər təmsil olunub və burada nəsillərin varisliyi diqqəti cəlb edir. Hər yeni gələn nəsil özündən əvvəlki ənənələr üzərində yetişərək, onları yeni səviyyədə özünəməxsus surətdə davam və inkişaf etdirir. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sıraları daim genişlənir, gənc bəstəkar və musiqişünaslar təşkilatın üzvü qəbul olunurlar. İttifaqın İdarə heyəti istedadlı gənc bəstəkar və musiqişünaslarla yaradıcılıq işi aparır, onları istiqamətləndirir.

Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı öz missiyasını bu gün də davam etdirir. Belə ki, bu gün professional musiqiçılərimizin neçə-neçə nəsillərinin formalaşmasında, musiqi xəzinəmizin yeni-yeni əsərlərlə zənginləşməsində, mədəniyyətimizin bütün dünyada təbliğində ayrı-ayrı sənətkarların fərdi istedad və bacarığını qeyd etməklə bərabər, bu insanları doğma, isti bir ocaq kimi öz ətrafında cəmləyən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının müstəsna rolu danılmazdır.

Bəli, bu günlər Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı 75 illik tarixini qeyd edir və bu münasibətlə böyük bir musiqi bayramı hazırlanır.

2009-cu il noyabr ayının 12-dən 17-nə kimi Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının 75 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq musiqi festivalı keçiriləcək.

Həm ölkəmiz üçün, həm xalqımız üçün, həm də bəstəkarlarımız üçün bu festivalın əhəmiyyəti çox böyükdür. Əvvəla ona görə ki, bu tədbir Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin keçdiyi inkişaf yoluna bir daha nəzər salmaq, onu işıqlandırmaq və əldə olunmuş nailiyyətləri xatırlatmaq və bəstəkarlarımızın yeni uğurları ilə geniş ictimaiyyəti tanış etməyə imkan verir. İkincisi, bu, bizim bəstəkarlıq məktəbimizin, musiqi ifaçılıq sənətinin bu günkü səviyyəsinə bir baxışdır. Bu, həm bəstəkarların yeni yazılmış əsərlərinin geniş ictimaiyyətə təqdimatı, həm də bəstəkarın özünün, bir növ, yaradıcılıq hesabatıdır. Üçüncüsü də bu festivalın keçirilməsi Azərbaycan musiqisinin təbliği deməkdir. Xarici qonaqların da dəvət aldığı festival beynəlxalq miqyasda əks-səda yaradaraq, Azərbaycan mədəniyyətinin zənginliyini, özünəməxsusluğunu, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya yaymaq üçün böyük imkanlar vəd edir.

Festivalın proqramı çox dolğun və rəngarəngdir. 6 gün ərzində keçiriləcək tədbirlər proqramında həm müxtəlif məzmunlu konsertlər, həm də elmi konfranslar nəzərdə tutulur.

Festival konsertlərinin proqramları elə tərtib olunub ki, burada Azərbaycan bəstəkarlarının bütün nəsilləri təmsil olunub. Belə ki, Üzeyir Hacıbəylinin “Koroğlu” operasından Uvertüranın, daha sonra Qara Qarayevin “Yeddi gözəl” baletindən “Yürüş”ün səslənməsi ilə start götürəcək festivalda nə qədər yeni əsərlər eşidə biləcəyik. Daha dəqiq desək, burada müxtəlif nəsillərin təmsilçiləri, bəstəkarlıq sənətinin keçdiyi yolun mərhələləri, klassika və müasirlik, yaşlı, orta və cavan bəstəkarların yaradıcılığı bir araya gətirilmiş və ən son nailiyyətlər təqdim olunub. Elə əsərlərin adının qarşısında “ilk ifa” və yaxud “Bakıda ilk ifa” sözlərinin yazılması bunun əyani sübutudur.

Onu da qeyd etmək vacibdir ki, konsertlərin proqramının tərtibində janr bölgüsü nəzərə alınıb ki, bu da vacib cəhətdir, həmin janrların Azərbaycan musiqisində keçdiyi inkişaf yolu və əldə olunan nailiyyət barədə təsəvvür yaradır. Bu baxımdan iki konsert (12 noyabr və 17 noyabr, M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası) simfonik musiqiyə həsr olunmuşdur. Proqramdakı əsərlər bu janrın geniş imkanlarını, növ müxtəlifliyini və çoxçalarlığını canlandırır. Bəstəkarlarımızın geniş təxəyyülünün məhsulu olan əsərlər sırasında həm orijinal bəstələr, həm də klassik əsərlərin müxtəlif tərkibdə işlənilməsi yer almışdır. Bu baxımdan Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan”, “Aşıqsayağı” kimi əsərlərinin yeni təfsiri diqqəti cəlb edir.

Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığının daha bir sahəsi kamera vokal və instrumental əsərlərlə bağlıdır. Bu janrlar bir neçə konsertdə təmsil olunmuşdur.

Kamera musiqisi konsertində (13 noyabr, Bəstəkarlar İttifaqının Ü.Hacıbəyli adına konsert zalı) bəstəkarlarımız kiçik tərkibli ansambllar və ya solo alətlər üçün yazılmış əsərlərini nümayiş etdirəcəklər. Adətən kamera musiqisi bəstəkarın qəlbinin ən dərin hisslərini ifadə edən səslər məkanıdır. Təsadüfi deyil ki, kiçik həcmli əsərdə çox söz demək bacarığı bəstəkar üçün vacibdir. Eyni zamanda, bəstəkarların yaradıcılıq təxəyyülünün genişliyi, dəst-xəttinin yetkinliyi bu əsərlərin timsalında özünü büruzə verir.

Estrada konsertində (16 noyabr, R.Behbudov adına Mahnı teatrı) Azərbaycan bəstəkarlarının mahnı yaradıcılığına həsr olunub. Burada da nəsillərin varisliyi, klassika və çağdaş dövrün musiqi təmayüllərinin yanaşı qoyulması musiqimizin inkişaf yollarının mənzərəsini yaradır.

Afişalarda belə bir konsert başlıqları ilə də qarşılayacaqsınız: “Azərbaycan bəstəkarları – uşaqlara” (15 noyabr), “Gənclər avanqardda: səslər və rənglər aləmində” (16 noyabr). Artıq bu adlar konsertin proqramı haqqında müəyyən təsəvvür yaratsa da, məlumat üçün deyim ki, burada musiqi və təsviri-sənətin uğurlu bir vəhdətinin üzə çıxarılması göz qabağındadır. Hər iki konsertin keçiriləcəyi məkanda (Bəstəkarlar İttifaqının Ü.Hacıbəyli ad. Konsert zalı) təsviri sənət nümunələri nümayiş etdiriləcək ki, bu da gənc rəssamların yaradıcılığı ilə tanışlıq imkanı yaradır.

Əlbəttə ki, bütün bu konsertlərdə əsərləri səslənəcək bəstəkarların hamısının adlarını qeyd etmək imkanımız olmasa da, bu əsərlərin ilk ifadan dinləyici qəlbini fəth edəcəyinə ümidvarıq.

Festival çərçivəsində “Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi: axtarışlar və perspektivlər” beynəlxalq elmi konfransın (13 noyabr) keçirilməsi də önəmlidir. Bu konfrans musiqi yaradıcılığının və musiqi elminin aktual problemlərinin işıqlandırılmasına həsr olunur. Keçirilən tədbirlər sırasında həmçinin, “Musiqi Dünyası” jurnalının 10 illik yubileyinə həsr olunmuş konfrans (14 noyabr) diqqət mərkəzindədir. Jurnalın təsisçilərindən biri olan Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının yubileyi çərçivəsində “Musiqi Dünyası” jurnalının fəaliyyətinin işıqlandırılması əlamətdardır. Belə ki, 1999-cu ildən fəaliyyətə başlayan “Musiqi Dünyası” həqiqətən də musiqişünas və bəstəkarların beynəlxalq tribunasına, yaratdığı veb-saytlarla dünya virtual məkanında Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin ən fəal təbliğatçısına çevrilib.

Festivalın ən maraqlı məqamlarından biri Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının 75 illiyinə həsr olunmuş “Ən yaxşı konsert pyesi” müsabiqəsinin yekun nəticəsinin elan edilməsi və qalib əsərin ifası (17 noyabr, festivalın bağlanışı konsertində) ilə bağlıdır. Bu, yəqin ki, çox həyəcanlandırıcı və festivalın yaddaqalan anlarından biri olacaq.

Azərbaycan musiqisinin inkişafında müstəsna xidmətləri olan Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqını, onun bütün üzvlərini, bütün bəstəkarları, musiqişünasları, musiqi ifaçılarını, musiqisevərləri, musiqi ictimaiyyətini əlamətdar yubiley münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm. Azərbaycan bəstəkarlarına və musiqişünaslarına tükənməz ilham və yaradıcılıq sevincləri, Azərbaycan mədəniyyətinin tərəqqisi naminə yeni uğurlar arzulayıram.

Bütün musiqisevərləri Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının yaranmasının 75 illiyi münasibətilə keçirilən Beynəlxalq Musiqi Festivalının konsertlərini dinləməyə dəvət edirəm. Əminəm ki, bu musiqi bayramından böyük zövq alacaqsınız.

Cəmilə HƏSƏNOVA,

sənətşünaslıq namizədi,

Üzeyir Hacıbəyli adına

Bakı Musiqi Akademiyasının professoru

525-ci qəzet.- 2009.- 11 noyabr.- S.4.