Uşaq hüquqları hamı üçündür

Yaşadığımız 2009-cu il Azərbaycanda “Uşaq ili” elan olunub. Bu da Azərbaycan dövlətinin uşaqlara verdiyi, böyük diqqətinin, qayğının təzahürüdür. Bu il çərçivəsində ölkəmizin hər yerində uşaqlarla bağlı ardıcıl olaraq tədbirlər, layihələr həyata keçirilir. Bu, uşaqların inkişaf etməsinə, yaradıcılığa meyli olan balacaların özlərinə inamına, dövlətin, böyüklərin onların üzərində olan qayğısını hiss etməsinə gətirib çıxarır. Uşaqlar tərtəmiz, saf, ağ kağız kimidirlər. Onların ləkələnməməsi üçün hər zaman diqqətə ehtiyacları var.

Çox təəssüf ki, bu gün dünyada aparılan müharibələr, terrorlar nəticəsində milyonlarla uşaq bu qayğıdan, diqqətdən uzaq olub acınacaqlı ömür sürməyə məhkumdur. Hələ körpə olan zamandan böyüklərin siyasətinin qurbanına çevrilən, müharibənin dəhşətlərini yaşayan, ac-susuz, ayaqyalın, başıaçıq qışın soyuğunda, yayın qızmarında çadırlarda yaşayan, səfil həyatı sürən, bacardığından qat-qat böyük, ağır işlərlə məşğul olan uşaqların günahı nədir?

Nə üçün balaca fidanların haqqı olan saf təbəssümlərini onlara çox görürlər?

Bu suallar bu gün bütün böyükləri düşündürməlidir. Dünyanın bütün ölkələrindəki uşaqların hüquqları eyni dərəcədə qorunmalıdır. Bilirik ki, 18 yaşına çatmamış şəxs uşaq sayılır. Bütün uşaqlar bərabər hüquqa malikdirlər. Nə valideynlər, nə onları əvəz edən qəyyumlar heç bir halda onların hüquqlarını məhdudlaşdırmamalıdır.

Bütün uşaqlara normal şəraitdə yaşamaq, təhsil almaq, sağlam mühitdə yaşamaq hüququ verilməlidir. Bunun üçün uşağın normal ailəsinin olması əsas şərtlərdəndir. Ailədə övladın yaxşı tərbiyəsi isə valideynlərin ümdə vəzifələrindən olmalıdır. Onlar cəmyyət üçün yararlı, sağlam düşüncəli, sağlam əqidəli, bəşəri dəyərlər əsasında tərbiyə olunan övladlar yetişdirməlidirlər. Bu haqda “Uşaq hüquqları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu” nda yazılır ki, uşaqların vurduğu maddi ziyana görə onun valideynləri, övladlığa götürənlər, qəyyumlar, himayəçilər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar.

Deməli, uşağın pis tərbiyə olunması, ziyanverici vərdişlərə yiyələnməsi, təhlükəli vəziyyətlər yaratması yenə ilk növbədə valideynin özünə zərbə vurur. Odur ki, hər bir valideyn əvvəl öz hüquqlarını və uşağının hüquqlarını bilməli, onu lazımi səviyyədə, tələb olunan qanunlar əsasında tərbiyə etməlidir. Eləcə də uşaqlar öz hüquqlarını tanımalı, heç kimin onları təsir altına salmasına, istismar etməsinə imkan verməməlidir. Bəzən yollarda maşın şüşəsi təmizləyən, ayaqqabı silən, dəsmal satan, ağır yük qaldıran, dilənçiliklə məşğul olan uşaqları görmək çox acınacaqlıdır. Heç bir valideynin uşağı belə istismar etməyə, təhsildən ayırıb məcburən bu işlərə vadar etməyə haqqı yoxdur. Ailədə maddi vəziyyət aşağı olduqda belə, böyüklər uşağını bu cür işlərdən uzaq saxlamalıdırlar.

Uşaqların azad fikir, azad söz, təhsil hüquqlarından bəhs olunarkən bir məsələyə toxunmaq istərdim ki, bəzən valideynlər uşağın rəyini soruşmadan onu istədikləri məktəbə göndərir, gələcəkdə hansı peşəni seçmək istədiyini dinləmədən bu seçimi də özləri müəyyənləşdirirlər. Axı əgər bu uşağın içində jurnalist, həkim, aktyor,auditor olmaq və ya digər sənəti seçmək arzusu varsa, özünü bu sahədə tapacağına inanırsa, nə üçün başqasının istəyinə tabe olmalıdır? Onun marağı olmayan bir sahəyə yönəldilməsi axı çox vaxt yaxşı nəticə vermir. O, öz azrularını valideynlərinin iddiasına qurban verərək onların arzularını həyata keçirir. Nəticədə öz işini sevməyən, sevmədiyinə görə də ürəksiz, həvəssiz işləyən birisinə çevrilir. O, cəmiyyətdə yer tuta, özünü təstiqləyə bilmir. Bəzən belə təkidlər uşağın ümumiyyətlə oxumamasına, hər şeyə marağının ölməsinə gətirib çıxarır. Və ya bu təzyiqlər onun psixoloji durumunun gərginləşməsinə, özünə qapanmasına şərait yaradır. Mənim ən yaxın rəfiqələrimdən birini misal çəkə bilərəm ki, o, jurnalist olmaq arzusu ilə çox böyük həvəslə oxuyur, öz gələcək arzularını reallaşdırmaq üçün qurduğu xəyalları bizimlə də bölüşürdü. Lakin, son zamanlarda valideynləri onun mütləq həkim olmasını, yalnız bu sahəyə getməsini tələb etdilər. Rəfiqəm çox çalışsa da onları öz fikirlərindən döndərə bilmədi. İndi o, dərslərindən tamamilə soyuyub, həvəsdən düşüb. Onun uşaqlıq arzuları puç olub. Bəli, bütün hallarda uşaqların haqqı tapdanmamalıdır.

Uşaqlar nə dini, nə etnik nə irqi, nə cinsi ayrı-seçkiliyə məruz qalmamalıdır. Bütün uşaqlar saf və gözəldirlər. Bütün uşaqlar yaxşı yaşamağa, sağlam həyat sürməyə, şənlənməyə layiqdirlər.

Uşaqların bütün hüquqlarının qorunması BMT-nin 1924-cü il tarixli Cenevrə Bəyannaməsində və 1959-cu il noyabrın 20-də Baş Məclis tərəfindən qəbul edilmiş, uşaq hüquqları bəyannaməsində çox geniş qeyd olunub.

BMT-nın Uşaq Hüquqları Konvensiyası dünyadakı bütün uşaqların qorunması, uşaqların inkişafı və rifahı, şəxsiyyətinin tam və ahəngdar inkişafı üçün onun ailə mühitində, xoşbəxtlik, məhəbbət və anlaşma mühitində böyüməsini, cəmiyyətdə müstəqil həyata tamamilə hazırlanmasını, sülh, ləyaqət, dözümlülük, azadlıq, bərabərlik və həmrəylik ruhunda tərbiyə edilməsini nəzərdə tutur.

Azərbaycan 1992-ci ildə bu Konvensiyaya, 2002- ci ildə həmin Konvensiyanın 2 əlavə protokoluna qoşulub. 1999 –cu ildə isə “Uşaq Hüquqları” haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olunub.

Bu gün Azərbaycanda 1 milyondan çox uşaq var. Onların 20 mindən coxu valideyn himayəsindən məhrumdur. Bu uşaqların 3144 nəfər əlildir. Lakin dövlətimiz bu uşaqların hər birinə böyük qayğı göstərir. Valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqların himayəyə götürülməsi, uşaq evlərində yerləşdirilməsi, hər cür qayğıyla əhatələnməsi, şəraitlə təmin olunması göz önündədir. Bu uşaq evlərinin əsaslı təmir olunmasında, yeni binaların tikilməsində, istedadlı uşaqların üzə çıxarılıb, qiymətləndirilməsində Heydər Əliyev fondunun xidmətləri də əvəzsizdir. Əlil uşaqların, diabetli,hepatitli, talassemiyalı uşaqların müayinə və müalicə olunması, onların normal həyata qaytarılması üçün bu fondun gördüyü işlər yüzlərlə ailəyə şadlıq, sevinc gətirib. Son vaxtlar Azərbaycandakı dovşandodaq və canavarağız uşaqların əməliyyat olunması üçün Heydər Əliyev fondunun təşəbbüsü ilə xaricdən həkimlər dəvət olunmuş bu uşaqlar gələcəkdə komplekslərlə yaşamaqdan azad edilib. Həmin uşaqların valideynlərinin necə xoşbəxt göründüklərini teleekrandan izləmək bir uşaq olaraq məni də sevindirirdi. Məhz uşaq hüquqları sahəsində gördüyü bu işlərin qarşılığında Heydər Əliyev fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva 13 may 2009-cu il tarixdə “Gənc lider” Uşaq Təşkilatı tərəfindən “Uşaqların dostu” milli mükafatına layiq görülüb.

Bundan əlavə Ailə, Qadın və Uşaq problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və digər aidiyyəti üzrə qurumlar da dövlətimizin uşaqlarla bağlı yeritdiyi siyasətə dəstək olaraq bir çox tədqirəlayiq lahiyələr həyata keçirirlər.

Bu il BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyasının qəbul olunmasının 20 illiyi qeyd olunacaq. Xoş təsadüfdür ki, məhz bu il həm də Azərbaycanda “Uşaq ili” elan olunub.

Bütün uşaqlara azad, firavan, xoşbəxt, saf, təmiz həyat arzulayıram. Qoy gülüş onların üzündən əksik olmasın

Məmmədəli Gülayə Qalib qızı

M.F.Axundov adına 3 saylı orta məktəb liseyi

525-ci qəzet.- 2009.- 17 noyabr.- S.6.