Ölümsüzlüyün mübarək!

Mayası halallıqdan yoğrulmuşdu. Şeirimizin, sözümüzün ağır kişilərindən idi Ağa Laçınlı. Ağır oturub, batman gəlməyi sevərdi. Sadəlik, səmimiyyət, sözün həqiqi mənasında təvazökarlıq boyuna biçilmişdi. Sözünün, sovunun yerini bilməyənlərdən, boş dağarcıq kimi şişənlərdən, yersiz, mənasız-mətləbsiz hay-küy qoparanlardan xoşu gəlməzdi.

Doğulub boya-başa çatdığı dağlar kimi vüqarlı, əzəmətli görkəmi vardı. Qayğılı görünər, fikirli gəzərdi. Geniş alnında düyünlənən qırışlar keçdiyi çətinliklərdən, keşməkeşli ömür-gün yolundan xəbər verirdi.

Halallıqla böyütmüşdü övladlarını. Oğlanları qürur mənbəyi idi. Fəxrinin, Oqtayın, Azərin yelinə uçurdu. Təbiətin özü kimi təbii idi. İllərlə yol yoldaşı olmuşduq. Rayonlara gedər, şeir oxuyar, məclislər keçirərdik.

– Ay Musa, rayona, kəndə gələndə özümə dönürəm – deyirdi. – Şəhərdə elə bil adam özü olmur, kimisə yamsılayır, hansısa rolun ifaçısına dönür. Ə, vallah, adam bu qoyunlu-quzulu çöllərdə ölüb qalmaq istəyir.

Bu sözləri elə içdən, elə yanğılı deyirdi ki...

Tanışlığımızın qırx ilə yaxın bir tarixçəsi vardı. Mən Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin axşam şöbəsində ikinci kursda oxuyanda Ağa müəllim də dekanlıqda işə düzəldi.

İlk tanışlığımız dostluğa çevrildi. Mənim şeir yazdığımdan xəbər tutan Ağa Laçınlı (həmin vaxtlar artıq iki-üç kitab müəllifi idi. Şair kimi tanınırdı) bir-iki şeirimi dinləyəndən sonra:

– Ə, sən əməlli-başlı şairsən, darıxma, vaxt gələcək, çap da olunacaqsan, məni öz qardaşın bil. Nə sözün-sovun olsa çəkinmə, əlimdən gələn köməyi səndən əsirgəmərəm – demişdi.

Demişdi və elə həmin vaxtdan da istəyini, məhəbbətini ürəyimə köçürmüşdü. Mən Ağaya arxalanırdım. Ağa çətin günün dostu idi. Mən “Gənclik” nəşriyyatına redaktor düzələndə buna ən çox sevinənlərdən biri də dostum Ağa Laçınlı idi. Mətbuatda çap olunan şeirlərimi diqqətlə oxuyar, həmişə öz fikrini bildirərdi.

Aramızda on ildən artıq yaş fərqi olsa da, məni özünə tay-tuş eləmişdi. Möhkəm zarafatımız vardı... Mən hərdən ona “Ağa müəllim” deyə müraciət edəndə “Ə, müəllim özünsən” deyib onun nəzərində “bu soyuq” rəftara xitam verərdi.

Yaxşı yolluğu vardı. Səfərdə dostlarına xoş ovqat bəxş edərdi. Sadə idi, səmimi idi. Rəsmiyyətdən qətiyyən xoşu gəlməzdi. Bir dəfə, gərək ki, Daşkəsənə getmişdik. Katib bizi hörmət və ehtiramla qarşıladı. Raykomda təşkilat şöbəsinin müdiri işləyən ucaboy, son dərəcə rəsmi görüntülü bir kişini çağırdı və bizi təqdim elədi. “Şairlərin görüşlərini yüksək səviyyədə təşkil edərsən, özlərini də darıxmağa qoymazsan, indi qışdır, dağlarımız qarla örtülüdür, ancaq dağda böyüyən şairlərimiz üçün bunun elə də fərqi yoxdur, daha da xoş olar, uşaqlıq illərini təzədən xatırlayarlar. Həm də görsünlər bu qarda-çovğunda biz nələr çəkirik”.

Ağa müəllim katibin sözlərini zarafatla cavablandırıb aramızda bir səmimiyyət körpüsü saldı.

– Filankəs müəllim – dedi – nə çəkdiyinizdən xəbərdarıq. Əlbəttə, kef çəkirsiniz, halal xoşunuz olsun, bizim kimi dərd çəkəsi deyilsiniz ki... Amma bizi elə adama tapşırın ki, bir az başqa olsun, özümüzü rahat hiss edək.

Katib bu sözdən azca tutulsa da, bir qəhqəhə çəkdi və dedi ki, Ağa müəllim, sizi müşayiət edəcək Lətif müəllim elə siz deyən adamdır, mənim yanımda özünü boğmağına baxmayın. Bilirəm nə deyirsiniz, özünü çəkənlərdən, “oxlovudan”lardan deyil. Əsl həyat adamıdır. Bir də ki, sizi kimə etibar etmək artıq mənim səlahiyyətimdir.

Daşkəsəndə dörd gün maraqlı görüşlərimiz keçdi, hər görüşün sonunda da qonaqlıq, sağlıqlar, zarafatlar... Lətif müəllim bizə elə qaynayıb-qarışmışdı ki... Görüşlərdə oxuduğumuz şeirlərin bir neçəsini də əzbərləmişdi. Ancaq ayrılanda məni kənara çəkib dedi:

– Musa müəllim, deyəsən axı siz öz iş yerlərinizi mənə yanlış dediniz. Ağa müəllim nəşriyyatda işləyir, siz də universitetdə, eləmi?

Mən Ağa müəllimi çağırdım, Azərbaycan Dövlət Universitetinin dünya ədəbiyyatı kafedrasının müəllimi olduğunu sənədiylə təsdiqlədi. Lətif müəllim Ağa müəllimi təzədən bağrına basdı, onun bu qədər sadə, səmimi, öz diliylə desək, “kəndçi” olduğuna heyrət elədiyini bildirdi. Bu dörd gün Ağa müəllimə öz kəndçiliyini, qoyun-quzu otardığı uşaqlıq illərini qaytarmışdı. Ağa müəllim özünə, yaddaşına qovuşmuşdu Daşkəsənin qarlı dağlarında...

Ağa Laçınlı ilə hər görüşümüzdə o günləri xatırlayır, onunla bağlı gülməli xatirələri çözələyirdim. Bir dəfə belə görüşlərin birində o, çox kədərli və tutqun tərzdə dedi:

– Ə, Musa, bunları yaz də, nə vaxt yazacaqsan, mən öləndən sonra?!

Mən onu bu ovqatdan çıxarmaq üçün bir zarafat elədim... Rəfiq Zəkanın Tələt Əyyubova dediyi sözləri təkrarladım: “Ağa, – dedim, – qorxma sən ölən deyilsən, bəlkə o xatirəni də mənim haqqımda özün yazası oldun”. İndi bu gün o görüşü, o anı xatırlayıb peşmançılıqla kövrəlirəm, ürəyimdən qara qanlar axır, doğrudanmı Ağanı itirmişik?!

Niyə mən özü dediyi o günlərdə bu xatirələri dilə gətirmədim? Sağlığında yazsaydım, başqa cür yazacaqdım, dadını-duzunu, sumağını, istiotunu azaltmadan, əskiltmədən... Nə bilim vallah, görünür, çox şey adamın özündən asılı deyil.

...Mən artıq altı-yeddi ilə yaxın idi ki, “Gənclik” nəşriyyatında redaktor işləyirdim. Yaşım otuzu haqlayırdı. Evim yox idi deyə evlənə bilmirdim. Musabəyov qəsəbəsində Qanlıgölün sahilində ev tikib məskunlaşan bir qohumum həyətində mənim üçün də yer ayırmışdı. Bir “gecəqondu” qaralamaq lazım idi. Lakin bu iş olduqca yasaq idi. Milis işçiləri aman vermirdilər. Bu işi görməyi, milislərlə dil tapmağı Ağa müəllim öz boynuna götürdü.

Bir gün birlikdə müdrik ağsaqqalımız, Azərbaycanın xalq yazıçısı Əli Vəliyevin – Əli Qara oğlunun evinə yollandıq. Əli müəllim hər ikimizin dostu idi. Onu da deyim ki, mən sarıdan bu dostluğun təməlini də Ağa müəllim qoymuşdu. Mənim televizorda çıxışımı dinləyən Əli Qara oğlu şeirlərimdən xoşu gəldiyini Ağaya danışır, Ağa da o ki var məni tərifləyir və Əli müəllimə deyir ki, Musa ilə bir gün yanına gələcəyik. Əli müəllimlə dostluğumun təməli, bax, beləcə qoyulmuşdu. Mətləbdən uzaqlaşmayım, Ağa müəllimlə Əli Vəliyevin evinə gəldik. Ağa müəllim orda işləyən (Musabəyov qəsəbəsində) rəis müavininin Qubadlıdan olduğunu və həmin adamın Əli müəllimin sözündən çıxa bilməyəcəyini xatırlatdı. Həmişəki kimi Əli müəllimin söhbəti çox ötkəm və kəsə oldu:

– Ağa Laçınlı, – dedi – bunu mənə deməsən də olardı, elə özün də gedə bilərdin. Hüseyn Kürdoğlunu da götür, get o rəis müavininin yanına, de ki, Musa Ələkbərli evlənməlidi. Yaşı ötür, “Gənclik” nəşriyyatında arvadların-qızların içindədi. Allah eləməmiş, əlindən bir xata çıxar, biabır olarıq.

Mən qıpqırmızı qızardım, pərtlikdən yanaqlarım od tutub yanırdı. Ağa müəllim qəhqəhə çəkib gülür, Əli müəllimlə lap tay-tuşu kimi zarafatlaşırdı.

Səhərisi gün xətrini dünyalarca istədiyimiz Hüseyn Kürdoğlu, Ağa Laçınlı və mən rəis müavininin yanında olduq. Məsələ yoluna qoyuldu. 1978-ci ilin noyabr ayında qohumumun mənə ayırdığı yerdə gecənin birində bir otaq – gecəqondu yapa bildik və bu gecəqondu mənim və şair qardaşlarım Bəhlul Ataxallının, Gəray Göyyurdun gələcək taleyində, demək olar ki, həlledici rol oynadı. Üçümüz də bu balaca evdən pərvazlanıb ev-eşik olduq... Gecəqondunun inşa olunduğu o gecə Ağa müəllimin xahişi ilə filologiya fakültəsinin axşam şöbəsinin altı-yeddi tələbəsi də mənim köməkçim oldu.

Ağa ilə bağlı xatirələrim bitib-tükənməzdir, bir yazıya, beş yazıya sığası deyil. Mən bu yazıya nöqtə qoymaq istəyəndə Ağanın o sözləri yenidən qulaqlarımda səsləndi. O sanki indi deyirdi: “Ə, Musa, yazsan bu xatirələri. Bəs nə vaxt yazacaqsan? Bəlkə mənim dirilib qayıtmağımı gözləyirsən?!”

Mənsə ona xəyalən cavab verirəm: – Sən ölməmisən, Ağa Laçınlı, sən yaşayırsan, şeirlərinlə, o təmiz, büllur şəxsiyyətinlə, sonsuz xeyirxahlığınla, dosta-qohuma yanımcıllığınla, duzlu-məzəli zarafatlarınla, ağır-ciddi görkəminlə, hər məni görəndə “hələ mən kəsə deyirəm”, “sözün qısası” deyə uzatdığın söhbətlərinlə... O söhbət söhbət xatirinə olmurdu, o söhbət cani-dildən gəlirdi, ürəyinin tac damarından süzülürdü. Sən doğmalıq mücəssəməsiydin, Ağa Laçınlı...

Yerin behişt, torpağın qu tükündən yumşaq olsun. Səni torpaq dərdi əritdi. Sən Ağa Laçınlı idin, Laçınsızlığa dözə bilməzdin! Anan haqq dünyasına qovuşanda “Anam anasından ayrı yatır” deyib kövrəlməyin bu gün də gözlərimin qabağındadır. Balalarından nigaran getməyin də məni yaman ağrıtdı. Gərək onların toyunu görəydin, gərək nəvələrin başına toplaşaydı, gərək onların sayını itirəydin... Bu “gərək”lərin hamısını sadalasam “sözün qısası”ndan qisas almalıyam. Hələlik, Ağa Laçınlı! Mənim şair qardaşım, mənim kimi səni yaxından tanıyanlar ölümünə heç vaxt inanmayacaqlar. Sən ölüm körpüsünü keçib ölümsüzlüyə qovuşdun, Ağa Laçınlı! Ölümsüzlüyün mübarək, əbədiyyətin uğurlu olsun!

Musa ƏLƏKBƏRLİ

525-ci qəzet.- 2009.- 26 noyabr.- S.7.