Aydın Talıbzadə fəlsəfəsi, Rəşad Məcid sükutu və Gənc Ədiblər Məktəbinin növbəti görüşü barədə

Gənc ədiblərin növbəti görüşü yenə M.F.Axundov adına Milli Kitabxanada oldu. Mən isə səbirsizliklə gözlədiyim bu görüşə ardımca ağladığından tək qoyub çıxa bilmədiyim qızıma və nəqliyyat sisteminin bərbadlığı ucbatından yenə gecikdim. Amma “Heç olmamaqdansa gec olmaq yaxşıdır” deyib qaranəfəs özümü çatdırdım Milli Kitabxanaya. İçəri daxil olanda GƏM-in bu dəfəki qonağı A.Talıbzadənin söhbətinin üstünə çıxdım.

Deməzdim ki, zalda anşlaq vardı, amma hər halda gənc ədiblər (aralarında yaşlılar də gözə dəyirdi) əksər boş stulları tutub A.Talıbzadənin nitqinə diqqət kəsilmişdilər. Tanınmış qonağımız maraqlı mövzulardan danışırdı, maraqlı mətləblərə toxunurdu. Amma görüşümüzdə özünə dediyim kimi mətləblərə sadəcə toxunurdu, dərinliklərinə baş vurmurdu. “Niyə mövzuların üzərindən belə adlayırsınız” sualımızı cavablandıranda resept verməyi xoşlamadığını dedi. Bu, onun fəlsəfəsidir. A.Talıbzadə əsl filosof kimi danışırdı və sualları da filosofanə cavablandırırdı. O, hər şeydən danışırdı, bizə də bu fəlsəfi nitq çox xoş gəlirdi. Lakin nitqin sonunda adama elə gəlirdi ki, sanki o, heç nədən danışmayıb. Bu məqamı gənc ədiblərdən şairə Elnarə Şəms də vurğuladı. Amma məndən fərqli olaraq Elnarə bir qədər karıxan kimi idi. Buna da səbəb şair Balayar Sadiqin “Füzulinin əsərlərində dramatizm, hərəkət varmı?” sualına A.Talıbzadənin cavabı oldu.

A.Talıbzadənin toxunduğu ən maraqlı mövzulardan biri dramaturgiya haqqında oldu. Qonağımız haqlı olaraq bu janrı ədəbiyyatın ən çətin sahəsi adlandırdı: “Baxmayaraq ki, bu gün dramaturgiya ədəbiyyatın digər sahələrinə nisbətən daha qazanclıdır, amma bu sahəyə az müraciət olunur. Çünki dramaturgiya məsuliyyətli və çətin sahədir. Gərək dram əsəri elə olsun ki, tamaşaçını özü ilə çəkib situasiyaların içərisinə apara bilsin, tamaşaçını intizarda saxlasın. Bunu səhnəyə gətirmək isə yazıçıdan böyük ustalıq tələb edir”.

A.Talıbzadənin maraqlı çıxışında əvvəlcə bir həyəcan duyulurdu. Amma sonra qonağımızın həyəcanı yavaş-yavaş keçib-getdi. Yerinə azacıq sezilən əsəb gərginliyi gəldi. Mənə elə gəldi ki, gənc ədiblərin suallarından, çıxışlarından və iradlarından hörmətli qonağımız bir qədər əsəbləşib. Sonra “525-ci qəzet”in ədəbi mühitdəki mövqeyindən, dəyərli ədəbi nümunələrə olan həssaslığından söz açaraq qəzetin baş redaktoru Rəşad müəllimin yanında ədəbi meyarlardan danışmağın onun üçün bir qədər çətin olduğunu deyən A.Talıbzadə R.Məcidin rəhbərliyi ilə fəaliyyət göstərən GƏM-in üzvlərindən də bu sərbəstliyi, müstəqilliyi və fikirlərini açıq ifadə eləməyi gözləmirdi, deyəsən. Rəşad Məcid A.Talıbzadənin bu reaksiyasından sonra qonağa tam sərbəstlik vermək məqsədilə tədbiri tərk etdi. A.Talıbzadənin azadlıq, dünya, insanın daxili aləmi xarici mühit və s. ilə bağlı fəlsəfi söhbətləri bitəndə bizim suallarımız başladı, nə başladı.

Aydın müəllimin bizim suallarımızdan razı qalıb-qalmadığını deyə bilmərəm, amma hər halda bir məqam göz qabağındaydı ki, söhbətimiz alınmışdı. Sonra A.Talıbzadə tədbiri tərk etdi və müvəqqəti bizlərdən ayrılmaq məcburiyyətində qalan Rəşad Məcid yenidən zala daxil oldu.Növbəti fikirlərimə keçid almazdan əvvəl bir haşiyə çıxıb bizim yeni gəncliyin GƏM-i haqqında bir neçə söz demək istərdim. İndiyədək R.Məcidin təşkilatçılığı və təşəbbüsü ilə xeyli sayda tanınmış ədəbiyyatçı, söz adamı GƏM-in qonağı olub. Bütün bu tədbirlərin hər birində hiss eləmişəm ki, qonaqlarımız müstəqil duşüncəli, bu, az ya çox dərəcədə istedadlı gənclərin dünyagörüşünə hörmətlə yanaşıblar və əslində, belə yeni, fəal ədəbi gəncliklə qarşılacaqlarını gözləməyiblər sanki. Bir ildən artıqdır ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Yazıçılar Birliyi ilə birgə xeyir-duası ilə yola çıxan GƏMimiz hələ ədəbiyyat okeanının içərilərinə çox irəliləməsə də, inanırıq ki, buradakı gənclərin böyük əksəriyyəti gələcəkdə mütləq o GƏM-i(ni) ustalıqla o dalğaların qoynundan sağ-salamat keçirəcəklər. Burada əlbəttə, GƏM-in(in) kapitanı Rəşad Məcidin rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Hərənin ağzından bir avaz gəldiyi, hər avazın da Quran olmadığı bir vaxtda hələlik istedadları yonulmamış, cilalanmamış almaza bənzəyən bu qədər gənci bir yerə toplamaq əsl Rəşad Məcid səbri və təmkini istəyir. Zənnimcə, o, zahirən və ruhən gənc olması ilə yanaşı, həm də müdrik ağsaqqallara məxsus zabitəsinə rəğmən bu “şuluq uşaqlar”la sözün əsl mənasında dostluq etməyi bacarır. Başlıcası odur ki, Yazıçılar Birliyinin katibi GƏM-dəki gənclərin hər birinə öz doğması kimi yanaşır; uğurlarımıza sevinir, səhvlərimizi göstərir və əsl demokratik ailə başçısı kimi bu səhvlərdən nəticə çıxarmağı, həqiqətimi tapmağı öz öhdəmizə buraxır. Bununla da bizə inandığını göstərir. Bu- gənclik , xüsusilə də yaradıcı gənclik üçün zənnimcə, çox vacib amildir. Söz yox ki, GƏM-in də bütün qurumlar kimi çatışmazlıqları, nöqsanları yox deyil. Amma əsas odur ki, bu nöqsanları görüb aradan qaldırmağı bacarasan. Bütünlüklə GƏM böyük bir ailə təsiri bağışlasa da, hər birimiz ədəbiyyata təbii ki, ayrı-ayrılıqda gəlmək, imzamızı təsdiqləmək arzusundayıq. Buna kimin nə dərəcədə nail olacağını isə zaman göstərəcək. Bu yolda bizə öz dəyərli vaxtını, məsləhətini və böyüklüyünü əsirgəməyən Rəşad Məcidə isə indilikdə hər bir GƏM-çinin bir təşəkkür borcu var. Mənim bu yazıda onun haqqında danışmağım isə yaşadığımız təmənnalı cəmiyyətdə, salamın belə təmənna güdülərək alınıb-verildiyi bir zamanda onun bu yaradıcı gənclərə tam səmimi və təmənnasız şəkildə kömək göstərməsi səbəbindən qaynaqlanır.

Rəşad Məcid bizə nəsə deyirsə, deməli nəsə var. Əgər mətləbdən xəbər vermisənsə, bircə kəlmə ilə “normaldı” deyəcək, deməli, ürəyini buz kimi saxlaya bilərsən. “Təbrik edirəm, yaxşıdır” ifadəsini eşitdinsə, deməli, quşu gözümdən vurmusan. Yox, əgər “o nə yazıdır, yazmısan” tipli cümlələrlə münasibətini bildirirsə, deməli işlər yaxşı deyil”. Deməli, öz yolunu tapmalısan və istəsən, o, bu yolu tapmaqda sənə can-başla yardım göstərəcək. Amma vay o gündən ki, Rəşad Məcid sadəcə susa. Bilənlər bilir, bilməyənlər də bilsin ki, Rəşad Məcid sükutunun böyük anlamı var. Onun susmağı razılıq əlaməti deyil, böyük narazılıqdır, məncə. Bəlkə elə Aydın Talıbzadənin narahatçılığı da bu sükutun təsir gücündən idi. Rəşad Məcidin mənalı sükutu daha çox danışır. Üstəgəl bu sükuta mənalı bir təbəssüm də əlavə olunursa, deməli o, etirazının zirvə nöqtəsindədir. Bu sükutu ariflər daha tez duyurlar. Amma GƏM-ə ilk dəfə təşrif buyuran və dediklərinə görə, hörmətli xalq şairimiz Zəlimxan Yaqubun verilişlərini, çıxışlarını tez-tez dinlədiyi hiss olunan Arzunun bu sükutu hiss eləməyə deyəsən bir az arifliyi çatmadı. GƏM-də daha çox istedadı və bundan da artıq təvazökarlığı ilə qəbul olunan digər yeni üzvlərdən fərqli olaraq Arzu ilk çıxışından A.Talıbzadə demiş “demoqogiyası” ilə diqqət mərkəzinə düşdü. Pafoslu danışığı ilə GƏM-in köhnə üzvlərinin atmacalarına tuş gələn Arzu çıxışında “Millət, vətən, xalq, bəşər” desə də, gəncləri intim hissləri, sevgiləri, duyğuları, özləri ilə bağlı yazmaqda “suçlandırsa” da, oxuduğu yeganə şeirində “Yaşamaq istəyirəm”, “sevgilimə nəğmə oxumaq istəyirəm” deyib dad çəkdi. Bu dəfəki görüşümüzdə iştirak edən cənublu şair qardaşlarımız Sayman Aruz və Məhəmmədriza Ləvai isə çıxışlarında “Belə şeirlərlə dünyaya çıxmaq olmaz” dedilər, “Azərbaycan şeiri çox şaddır, bizim şeirlərimiz çox qəmgin” dedilər, “Bizim səsimizi boğduqlarından sətiraltı yazmağa məcburuq” dedilər. Amma insafən, dillərinə görə dilçəkləri varmış, çox yaxşı şeirlər dedilər. Onların üsyankarlıq və abstrakt fikir ifadə edən şeirləri gənc ədiblər tərəfindən daha hərarətlə qarşılandı. Rəşad Məcid bu sözlərdən sonra cənublu qardaşlarımızın sözlərinə cavab olaraq GƏM-in üzvü, həmişə ən gözlənilməz ifadələri şeirlərinə gətirən, cəmiyyət, təbiət və adicə məişəti insana, konkret olaraq öz üzərinə metonimiya şəklində transfer edən Anar Amindən şeir deməsini istədi. Hiss olundu ki, güneyli soydaşlarımız “dodaqları qırmızı işıq olan və bu səbəbdən dişləri ağzında tıxac yaradan” Anar Aminin sözügedən məzmunda şeirini bəyəndilər.Yəqin ki, həmişə olduğu kimi indi də GƏM-in budəfəki toplantısından aldığımız müsbət enerji növbəti görüşümüzə gələn ayın ilk şənbəsinədək bizə kifayət edəcək.

Sevinc MÜRVƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2009.- 6 oktyabr.- S.7.