Böyük aşiq

Bir tale üçün eyni təqvim gününün neçə möhürü ola bilər? Doğuluş gününün möhürü. Sevdalanmaq gününün möhürü. Bitən həyat möhlətinin möhürü. Ölümündən uzun illər sonra işığa çıxan möhtəşəm kitabının möhürü... Necə olur ki, olumla ölüm arasındakı tale adlı yaşantının, başlanğıcla sonun və sonsuzluğun möhürü hamısı eyni günə, 1 Mayın payına düşür?! Tanrının seçkin bəndəsi olmaqdan özgə adı varmı bunun?! Az da, yüz də yaşasalar, Seçkin kəslər həm də bişkin olur. Nakam el şairi Əziz Məftun kimi.

Əziz Məftun 1 mayda (1936) Tovuz rayonunun aşağı Mülkülü kəndində doğuldu. 1 mayda Leylaya məftun oldu. 1 mayda (1978) sevgilisinin ləbindən bir busə üzmədən dünyadan köçdü. Və 1 mayda... Bu barədə sonra.

Əziz kənddə yeddiillik təhsilini bitirib Tovuza- şəhər məktəbinə gələndə tanıdı Leylanı. Gözü görüncə könlü sevdi və gizli-gizli canında becərdi sevdasını. 1 May bayramında əllərində sovetin oraq-çəkic nişanlı qırmızı bayrağı, dillərində trafaret şüarlar yanaşı yürüyərkən bir bənzərsiz şüar da ürəyindən gəldi Əzizin: Mən sənə məftunam, Leyla!... Bu məftunluq Əzizin 42 illik sitəmli-iztirablı həyatına eşlik edəcək şair Əziz Məftunu doğurdu.

Məftunun şairliyi məhəbbətinin balasıydı, onu eşq dəlisinə çevirən Leylasının bəlasıydı. Bu Leyla da Füzulinin Leylisi kimi

"Mən gövhərəm, özgələr xiridar,

Məndə deyil ixtiyari-bazar"

-deyibən sevgililərin vüsalı yolunda qaratikan kimi bitən validəsindən dad çəkəndə bir-birinə qoşulub qaçmaqdan qeyri yol qalmadı. Fəqət, onları tapıb imansızcasına ayırdılar. Leyli ev dustağına, Məftun hökumət dustağına döndü. Amma nə yazıq ki, Məftunun Leylası Məcnunun Leylisi kimi eşqinə vəfa qılmadı. Bir az ağlayıb-sıtqayıb kiridikdən sonra anasının israrıyla bir əğyarə yar olan bu Leyla Leyli kimi "dövran məni məzadə saldı" demək bəraətini də itirdi. Qəlbinə daş bağlayıb dönük çıxdı Leyla. Bədbəxtt Məcnun;

"Mənim qəlbim səninkitək

daş deyil,

Yaş olar gözlərin,

az ağla, Leyla"

-deyibən bu dönüklüyə şəfqətlə qarşılıq versə də, ürəyi tablamadı, Füzulinin Məcnunu kimi sözün əsil mənasında zəncirləmə dəliyə döndü. İllərlə ruhi xəstəxanalarda yatsa da, şəfa tapmadı. Çünki onun dərdi də, dərmanı da eşq idi. Vüsaldan ümidini üzən divanə aşiq;

"Sinəmi yandırdı eşqin

közləri,

Bilməm göz yaşınla sönərmi,

Leyla"

-deyibən dərdinin ilacını iztirabda aradı.

Ata-anası madar oğlun miskin, zəlil halına dözməyib xəstəxanadan evə gətirdi. Divanə aşiqsə başladı qışın şaxtasında, yayın qorasında Mülkülü-Tovuz arasında, vaxtilə Leyla gəzən yerlərdə onun izlərini arayıb məcnunluq eləməyə. Yollardan yığmaq, elin təhnizindən qurtulmaq üçün məcbur olub Məftunu ayaqlarından zəncirləyib ev dustağı elədilər. Görənlər söyləyir ki, bu ürəkparçalayan bir səhnə idi. El şairi ustad Səlim günlərin birində onu yoluxmağa gedərkən bu sarsıdıcı mənzərəni görüb Məftuna belə nəsihət eləmişdi:

"Eşqin zəncirini boynuna

dola,

Güləllər, yaraşmaz,

ayağa salma."

Lakin Məftun- bizim zəmanənin eşq dəlisi onu ağıla-kamala çağıran ustada divanə könlüylə belə qarşılıq verir:

"Dünya cənnət olsa gəlməz

karıma,

Mətləbim gözümdə qalandan

sonra.

Gümanlıq bağların seyrinə

çıxmam,

Fələk nəzərindən salandan

sonra."

Amma fələk Məftunu nəzərindən salmamış, əksinə, onu fitri aşiqlik mərtəbəsinə ucaltmaqla, fitri istedad da lütf etmişdi. Belə olmasaydı, yalnız orta məktəb savadı alan, ciddi mütaliəsi, ədəbi bilgisi olmayan, ömrünün böyük qismini divanəliklə keçirən bir gəncin qısacıq sürədə zəngin irs yaratmasını necə izahlamaq olardı?!

Əziz Məftunun indiyədək kiçicik bir kitabı işığa çıxmış və ölümündən sonra, 80-ci illərdə nəşr olunan "Beş yarpaq" adlı həmin broşürada şairin irsinin olduqca cüzi bir qismi toplanmışdı. Xalq şeirinin bütün formalarında yüzlərlə gözəl nümunələr yaradan, "Eşqnamə", "Nikah", "Vicdan və mən" kimi neçə-neçə romantik-fəlsəfi poemaya həyat verən fitri ilham sahibinin zəngin irsi uzun illər onu işığa çıxaracaq zamanı gözlədi. Və bu zaman Əziz Məftunun anadan olmasının 73-cü ilində, onun ad günündə yetişdi.

Fəaliyyəti dövründə nəinki parlamentə seçildiyi dairə, nəinki Tovuz, eləcə də bütün Qərb regionu, hətta Gürcüstanda yaşayan soydaşlarımız üçün böyük işlər görən millət vəkili Qənirə Paşayevanın yaxından köməyi sayəsində Əziz Məftunun bütün yaradıcılığını əhatə edəcək ikicildlik kitabın birinci cildi işığa çıxdı. 1000 nüsxəlik (günümüz üçün bu rəqəm ciddi göstəricidir), 450 səhifəlik bu böyük kitabda şairin qoşma, gəraylı, təcnis, qəzəl və digər janrlarda yazdığı şeirləri və əfsanələşmiş ömrünü ifadə edən "Əziz Məftun" dastanı təqdim edilib. Dastanı respublikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi, altıncı Ümumdünya festivalı laureatı məşhur aşıq Əkbər Cəfərov qələmə alıb.

Kitaba əhatəli və müfəssəl giriş yazan Qənirə Paşayeva "Nakam şair" adlı həmin yazısıyla oxuculara Əziz Məftunun şəxsiyyəti- həyatı, faciəsi və yaradıcılığı ilə tanışlıq fürsəti verib.

El ədəbiyyatının araya-ərsəyə çıxarılmasında onun toplanması və dürüst təqdim olunması vacib şərtlərdəndir. Bu cəfalı işləri şair Bağman Baba (tərtibçi) və filologiya elmləri doktoru, professor, görkəmli jurnalist- publisist Nəsir Əhmədli (redaktor) böyük sevgiylə yerinə yetiriblər.

Məftunun nə qoşqusu varsa, eşqinə bağlıdı və o ilk misrasından son kəlməsinə qədər nə yazıbsa, hamısı divanə vaxtının məhsuludu. Çox erkən havalanmış bir gəncin bəsit savadla, bədahətən gözəl şeirlər deməsi göstərir ki, "Fələk birəhm, dövran bisugun, tale zəbun" olmasaydı, o bəlkə də zəmanəsinin böyük şairlərindən biri olardı. Amma böyük şair olmasa da, böyük aşiq oldu Məftun və dirigözlüykən əfsanələşərək əsrimizin gerçək Məcnununa çevrildi. "Məndə Məcnundan füzun aşiqlik istedadı var"- deyibən zaman-zaman eşqsizliyə, qəlbsizliyə, vəfasızlığa meydan oxuyan və bütün nakam sevgilərə böyük eşq heykəli ucaldan ulu Füzulinin öncəgörməsi kimi!

Bəsti Əlibəyli

525-ci qəzet.- 2009.- 9 may.- S.25.