Duyğular imperiyası
Küləyin hikməti
Bir çox gecələrlə,
ələlxüsus, qəfil, sütül ilhamla coşub nəhəng
hava dalğalarıyla evlərin damlarını, pəncərə
çərçivələrini titrədən Küləyin
bizləri nə isə çox vacib, həyatəhəmiyyətli
mətləblərdən agah eləməyə
çalışdığı dərin uçurumlu
qaranlıqlarda Qurandan şimşək barədə
oxuduğum ilahi sətirləri xatırlayıram:
"...Mələklər
insanların günahlarını bağışlamağı
Allahdan diləyəndə, Göy üzü şimşək
gurultularından lərzəyə gələr..."
Sevimli "Ə"
Neçə vaxtdan bəri
yazıb qaraladığım, cümlələrinin
altından, böyür-başından cızıqlayıb
oxladığım mətnləri bu yaxınlarda nəzərdən
keçirərkən, gözüm, vərəqlərdən
birində, sətirlərin bitdiyi, sözlər və nöqtə-vergüllər
yığnağının keçə bilmədiyi ağ
haşiyədə, yağışdan islanmış
cılız uşaq ürkəkliyi ilə
büzüşüb bir kənarda dayanan balaca "ə"
hərfinə sataşanda çaşıb qaldım...
Necəsə
özümdən xəbərsiz, əlimin ya qələmimin
hökmüylə yazdığım bu incə hərfi bir qədər
yaxından və diqqətlə gözdən keçirdikcə,
tükənməz səbr və dözüm payından yoğrulmuş
solğun həyatlarını gözqamaşdıran Ədəbiyyat
tozanağından kənarda - təmiz, səssiz bir ərazidə
təkbaşına yaşayan zərif qələm
adamlarını xatırladım...
Səlim Sarıyevin həyatı
Nə vaxtdan bəridi
ki, bütün həyatını şəhərin mərkəzi
küçələrindən birində yerləşən
sanballı bir binanın geniş sahəli, təmirli mənzilinə
sahib olmaq arzusuyla yaşayan, bundan ötrü özünü
və ailəsini bir çox həyat həzzlərindən məhrum
edib, acıqlı kahin ömrü sürən - soyuq
qış ayları qızdırıcısız yataq
otaqlarında yatmaqdan ailəliklə ağ ciyər iltihabı
qazanan, ucuz və vitaminsiz yeməklərdən saralıb
tuluqlanan, istirahət axşamlarını, teatr və konsert
salonlarından daha ucuz və maraqlı tamaşalarda -
çilçırağın gur işığı
altına yığışıb, arvadına babasından
miras qalmış qədim brilyantların,
böyüdücü əl lupası ilə tamaşasında
keçirən, pirojnanı, əncil mürəbbəsi
yaxılmış çörək dilimləriylə,
çimərliyi, içinə duzlu su
yığılmış vannayla əvəz edən və
bütün bu davamlı, dözümlü həyatın
axırında nəhayət ki, öz ülvi arzusuna yetişən
- yaşı 70-i haqlayarkən, nəhayət ki, şəhərin
mərkəzi küçələrindən birində ucalan
yeni tikilidə dördotaqlı mənzil almağa müvəffəq
olan, lakin mənzilə köçüb rahatlandıqdan sonra,
həyatının gizli mənasını itirib
yazıqlaşan Səlim Sarıyev adlı qəhrəmanım
barədə yazmaq istədiyim hekayə, ortaya düşən
daha vacib və əhəmiyyətli işlər arasında,
maşın yolunu heç cür keçib səkiyə
çıxa bilməyən aciz piyadatək ilişib qalır.
Qus müəllim
Qəribədi ki, hər
bir şeyin gizli mahiyyətini izaholunmaz dəqiqliklə
aşkara çıxaran balaca əl lupasının
böyüdücü şüşəsiylə, Hind
okeanının qaranlıq dərinliklərində, mamır və
ot çürüntüsündən qatılaşıb
seliklənən qumluğun üstünə qalxanvari, nəhəng
bədəniylə yatıb, qırçınlı
dodaqlarının arasında ustalıqla gizlədiyi iri,
qılıncvari dişləri və üzgəcdən
çox, yığcam balıq torlarını andıran
qırmağabənzər ətraflarıyla əlaltından
tutub udduğu ovlarının pusqusunda yaşayan əcaib dəniz
filinin şəklinə baxdıqca niyəsə, millət və
vətən qeyrətiylə alışıb-yanan qəlbinin
ağrıları qəddini əymiş, ağ, pərişan
saçlarını üzünə töküb, kədərli
simasının nəcib mərhəmətini bir qədər də
artırmış görkəmli ədəbiyyatşünas
alim - ölkənin bütün fəxri adlarını və
təltiflərini alsa da, incik qəlbinin
qırışları heç cür açılmayan,
hörmətli Qus müəllimi xatırlayıram...
Ostap və Bender
Əqidəsi və xisləti
etibarı ilə İlf və Petrov qardaşlarının məşhur
fırıldaq ustası Ostap Benderin layiqli
davamçısı olan bir "həmkarım", uzun illərdən
bəri axtardığı xəzinəni, niyəsə
itmiş stullarda yox, mədəniyyətimizin ən kasıb
sahəsi olan ədəbiyyatda axtara-axtara, arada bir, işlədiyi
qurumun "Ostaplar və Benderlər Birliyinə"
çevrilməsi üçün, daha yumşaq oturacaqlı
stullar istehsal edən yeni mebel fabrikləri yaratmaq fikrinə də
düşür.
Paltar şkafında
Bir növ insan cəmiyyəti
var ki, orda özünü, çirkli, nimdaş geyimlər
asılmış köhnə paltar şkafında hiss eləyirsən...
Günlərin bir günü...
Günlərin bir
günü, necəsə yol getdiyim yerdə, həlim xasiyyətinə,
dinməz və dözümlü təbiətinə görə
hədsiz sevdiyim bir rəfiqəm haqqında - başı daim
kasıb qohum-əqrəbasına, tanış-bilişinə əl
tutmağa, yüksək vəzifəli ərinin və istəkli
övladlarının gündəlik rahatlığını
mükəmməl həddə təmin eləməyə
qarışdığından, özünə vaxt
ayırmağa halı qalmayan və bu səbəbdən, cavan
yaşlarından ağır ürək xəstəliyi qazanan,
solğun bənizli, fədakar qadın barədə
düşünərkən, birdən-birə beynimdən, məni
laxladıb az qala üzü üstə yerə yıxacaq
qorxulu bir fikir keçdi...
...Son aylar yuxuda, ya kimlərləsə
danışdığı yerdə qəfil ürək
çatışmazlığından keçinən bir
neçə qadın yaşıdımı yadıma
saldıqca, dünyaya göz açandan bəri
özünü, hansısa köndələn əqidələrlə
ətrafındakılardan ötrü odun əvəzinə
yandıran bu fədakar dostumun hər an susmaq üzrə olan xəstə
ürəyi, lap indilərdə səfeh bir
yarımçıqlıqla bitəcək həyatı barədə
düşünüb vahimələndimsə də, elə həmin
an, hansısa gizli fəhmimlə, bu incə, zərif ürəyin
artıq çoxdannan susduğunu və rəfiqəmin bu
dünyadan, yorğunluq və iztirab saçan heysiz bəbəklərlə
üzümə zilləndiyi hansısa uzaq payız
günü köçdüyünü anlayıb qəhərləndim...
Hava gəmisində
Hər bir şeyin
yorulub susduğu, gücünü, heyini itirib, taqətsiz həlimliklə
öz yerinə çökdüyü ən səssiz gecələrlə,
Yer kürəsinin bilinməz tərpənişindən hərəkətə
gəlib, uzaq, qədim qərinələrin dərin suları
altında batıb qalmış nəhəng gəmi
cırıltılarıyla cırıldayan çardaq millərimizin
səsini dinlədikcə, İlahinin:
"...Gizli xəzinətək
yaşaya-yaşaya bir gün dərk olunmaq istədim... və
dünyanı yaratdım..." - kəlamını
xatırlayıram...
Din geyimi
Bir neçə həftə
bundan əvvəl məni yuxuda, uzun ətəkləri hər
tərəfi tutan ağ geyimdə görən yaxın bir adam
bunun yozumunu belə verdi:
- Uzun ətəkli geyim
- ucalığa işarədir...
...Bu yaxınlarda isə,
"Xəzər"in növbəti sayı üçün
hazırladığımı materialları - 810-cu ildə
Buxara şəhərində yaşamış imam Məhəmməd
Bin İsmayıl Əl Buxarinin "Səhih" əsərini
gözdən keçirərkən, belə bir hədisə
rast gəldim:
"Deyilənə
görə, Əbu Səid əl Xudri, Allah ondan razı olsun,
danışırmış ki, Bir dəfə Allahın rəsulu,
Allah onu şad eləsin, dedi:
- Yuxuda mənə, əyinlərinə
gödək köynək geymiş bir neçə adam
göstərdilər. Bu köynəklərin bəzilərinin
ətəyi sinəyə qədər, o biriləri ondan da
gödək idi. Və mənə Ömər bin əl Xəttabı
göstərdilər. Onun əynindəki köynək isə
o qədər uzun idi ki, ətəkləri yerlə
sürünürdü, ayaqlarına dolaşırdı...
Adamlar soruşdular:
- İndi sən bu yuxunu
necə yozursan?
O cavab verdi:
- Bu - dindir".
O məni sevir...
(hekayə əvəzi)
Uzun illərdən bəri
Özünü müxtəlif müəmmalı işarələr
və eyhamlarla bildirən, qəlbimdən ötəri niskillə
ötüşən ən irreal, ən ağlasığmaz
istəklərimi həmin andaca, inanılmaz dəqiqliklə
yerinə yetirə-yetirə qarşımda şahə qalxan
İlahi Sevgi etiraflarının ən
sarsıdıcısı, 13 yaşlı oğlumun son bir ili mənə,
içi sevgi və iztirab dolu gözlərlə baxa-baxa, dəqiqədə
bir:
- Mən səni sevirəm...
- deməsi oldu...
İlk günlər,
"qədirbilən övlad sevgisinin" şirinliyindən əriyən
mən, sinəmə məlhəm kimi yayılan bu bala nəvazişindən
az qala məst olur, uşağı bağrıma basaraq,
öpüb-qucaqlayırdımsa da, bir müddətdən
sonra, heç cür səngimək bilməyən, iztirab və
ağrı həddi heç bir vəchlə azalmayan bu
etiraflardan cana yığıldığımı, sevgi və
mərhəmət saçan bu ilıq sözlərdən
qıcıqlandığımı duyub duruxdum... Bir qədər
sonra isə, səhər-axşam üstümə qəfil,
qaynar su kimi atılan bu sözlərin, anadan olandan bura məni
daim öz həssas müşahidəsi altında saxlayan
oğlumun, əsəblərimi bu sayaq tarıma çəkmək
həvəsi olduğundan şübhələnməyə,
uşağı, çox deyilməkdən mənasını
itirmiş bu yersiz izharlarına görə məzəmmət
eləməyə başladımsa da, heç nəyi dəyişə
bilmədim.
Evdə olduğum
axşamlar və istirahət günləri məni, saatlarla
zilləndiyi kompyuterinin arxasından, otağının uzaq
küncündə qapıldığı dərslik səhifələrinin
arasından qarabaqara izləyən Rüstəm, televizora
baxdığım, telefonla danışdığım, yazı
yazdığım yerdə qəfildən ha tərəfimdənsə
peyda olur, içi getdikcə dərinləşən gözlərini
üzümə zilləyib yazıqlaşır, sonra nəfəsi
az qala kəsilə-kəsilə:
- Mən səni sevirəm...
- deyir, mən, mənasını itirib qulağımı
döyənək eləmiş bu "söz
yığınağından" əsəbiləşir,
hirsimdən boğula-boğula onun sözünü: "Bilirəm...",
"Bunu yüz min dəfələrlə demisən
artıq...", "Nolsun axı?.." - kimi sərt cavablarla
kəsirdimsə də, bütün bu kobudluğun onu qəti
narahat eləmədiyini, var hirsimlə dediyim sözlərimin
onun böyür-başından, içiboş, nəfəssiz
külək kimi ötüşüb keçdiyini
görür və bundan daha pis əsəbləşirdim...
Axır iş gəlib o
yerə çatdı ki, məni bu amansız "izhar
dolusundan" qorumağa çalışan ərim
uşağı danlayıb, bütün axşamı
otağında dustaq eləməklə cəzalandırdı.
...Həmin gün
Rüstəm bütün axşamı otağından
çıxmadı, hava qaraldısa da, otağın
işığını yandırmadı.
Bütün
axşamı ərimlə mən, səbəbini
özümüz də anlamadığımız gizli
günah hissiylə aralıq otaqda oturub, dinməz-söyləməz
televizora baxdıq. Bir qədər keçmiş ərim, pərtlikdən,
ya qorxudan böyümüş gözlərini üzümə
dikib astadan:
- Bax, gör, o orda neyniyir?..
- dedi.
Mən ayağa
qalxıb ehmal addımlarla otağın qapısına
yaxınlaşdım, qapını azca aralayıb içəri
baxdım və gördüyüm mənzərədən
çaşıb qaldım...
...Rüstəm
pallı-paltarlı, üzüqoyulu vəziyyətdə
çarpayısına uzanıb qalmışdı...
qapının açılmağını, mənim otağa
girdiyimi hiss eləsə də, yerindən tərpənmirdi...
...Mən, həyəcandan,
ya qorxudan, dizlərimin titrədiyini hiss elədim...
çarpayıya yaxınlaşıb Rüstəmin yanında
əyləşdim, başını ehmalca
sığallayıb lap astadan:
- Axı, niyə belə
eləyirsən, ay Rüstəm? - dedim. - Böyük
oğlansan, amma özünü uşaq kimi aparırsan. Görürsən,
əsəbləşirəm, elə dediyini deyirsən. Axı
bir sözü nə qədər deyərlər?..
Rüstəm bir müddət
dinmədi, məni eşitmirmiş kimi, barmağının
ucunu belə tərpətmədi. Sonra haçandan-haçana
ağır, qaranlıq yuxudan ayılantək, aramla mənə
sarı çevrilib, otağın
yarıqaranlığından, ağlamaqdan şişib
qızaran gözləriylə üzümə baxdı, həmin
yazıq səslə:
- Səni sevirəm... -
dedi və yanağına diyirlənən dolu yaş
damlasını qoluyla sildi...
...Bu məqam mən, bu
sütül vücudun daşımağa gücü yetmədiyi
hədsiz nəhəng Sevginin Özünü - hüdudsuz Mərhəmətdən
gərilmiş yeniyetmə gözlərin dərinliyində
işaran möhtəşəm üfüq ənginliyinin
kiçicik bir hissəsini gördüm... və heyrətdən
nəfəsim darala-darala, neçə vaxtdan bəri məni
zinhara gətirən amansız etiraflar müəllifinin -
mürəkkəb gedişli kompyuter oyunlarından, heyvanat aləmindən
savayı bu dünyada heç nəyin marağında olmayan
bu 13 yaşlı məktəbli oğlan uşağı
olmadığını axır ki, anladım...
525-ci qəzet.- 2009.- 9 may.- S.19.