"Türk kültüründə azərbaycanlılar və Sarıqamış hərəkatı" adlı konfrans keçirilib

Atatürk Mərkəzində "Türk kültüründə azərbaycanlılar və Sarıqamış hərəkatı" mövzusunda konfrans keçirilib. Atatürk Mərkəzinin rəhbəri, millət vəkili Nizami Cəfərov konfransın ümummilli lider Heydər Əliyevin doğum gününə təsadüf etdiyini xüsusi vurğulayıb. O, belə konfransların mütəmadi keçirilməsinin vacibliyini deyib.

Sonra əslən Azərbaycanın Qazax bölgəsindən olan İstanbul Universitetinin Cərrahpaşa tibb fakültəsinin professoru, araşdırmaçı alim İbrahim Yıldırımın "Türk Kültüründə azərbaycanlılar. İstanbul və İstanbul Universiteti" adlı məruzəsi dinlənilib. İbrahim Yıldırım deyib ki, mövzu ilə bağlı uzun illər ərzində apardığı araşdırmalarda gəldiyi nəticələrə görə, Amasya və ətrafındakı bölgələr dəyişik zamanlarda Qafqazdan, Balkandan və Krımdan çoxlu türk köçlərinə qucaq açıb. Sonradan Anadolunun bütün yerlərinə Azərbaycan türkləri məhz bu şəhərdən yayılıblar. Burada əslən Azərbaycandan olan və "şirvanlı" adı verilmiş bir türk toplumu mövcuddur, lakin bu insanların bir çoxu onlara nə üçün "şirvanlı" deyildiyini bilmirlər. Bu mövzu indiyə qədər dərinliyi ilə araşdırılmayıb. Alim deyib ki, buraya ilk köçlər Şirvan vilayətindən olub, ardınca Azərbaycanın digər vilayətlərindən də buraya köçlər olub. Lakin əvvəlki adla onların hamısına "şirvanlı" deyilib. İstanbul Universitetinin Azərbaycan türklərinin həyatında önəmli rolundan bəhs edən alim eyni zamanda Universitetdə mühazirələr oxumuş onlarca Azərbaycan türkünün mənalı ömür yolundan danışıb. İ.Yıldırım xüsusən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ideoloqlarından və qurucularından olan Əlibəy Hüseynzadə, Əhmədbəy Ağaoğlu və başqa mütəfəkkirlər haqqında indiyə kimi məlum olmayan qaranlıqları açıqlayaraq, onların saralmış nadir fotolarını göstərib.

Çıxışının sonunda İ.Yıldırım Azərbaycan hökumətindən Əlibəy Hüseynzadəyə və digər xalq fədailərinə xatirə olaraq abidə və ya heykəl yapılmasını istəyib.

Digər məruzəçi əslən Ahıska türkü olan tarixçi, professor Bingül Sönməz "Sarıqamış hərakatı və türk əsirləri" adlı məruzə ilə çıxış edib. B.Sönməz Bakı yaxınlığında yerləşən Nargin adasındakı əsirlərin acı taleyinə toxunub. Deyib ki, "İlanlar adası" adlanan adanın "dəhşətlər adası" adlanmasını orada əsirlərə verilən insanlıq xaricində olan işgəncə və zülmlə əlaqədardı.

Nəriman Nərimanovun Nargin adasında açıq havada, küləklar qarşısında saxlanan türk əsirlərin durumu barədə tükürpədici məlumatları da məruzədə əksini tapıb. Azərbaycan türklərinin böyük çətinliklər bahasına Nargin adasındakı türk əsirlərə göstərdikləri yardımlar və adadan əsirlərin qaçırılmalarının təşkili barədə ilk dəfə geniş araşdırmalar aparıldığı bildirilib. Sonda əsirlərə kömək məqsədi ilə yaradılmış xeyriyyə cəmiyyətlərinin adları açıqlanıb.

Məruzələrdən sonra millət vəkili Qənirə Paşayeva qonaqlara öz dərin təşəkkürünü bildirərək, onların çox önəmli işlərlə məşğul olduğunu diqqətə çatdırıb.

Konfransda həmçinin film nümayiş olunub. Rusların Sarıqamış döyüşündən sonra propaqanda üçün lentə aldığı bu dəhşətli kadrları sakit bir tərzdə izləmək mümkün deyildi. Meyitlərin başları əzilib, gözləri çıxarılıb, bir sözlə tanınmaz hala salınıblar. Dağlarda, yollarda donmuş vəziyyətdə qalmış meyitlər 4 ay dəfn olunmaq üçün yerli əhaliyə verilməyib, qurd-quşa yem olub. Minlərlə türk əsirinin Rusiyanın müxtəlif yerlərində və çətin relyeflərində yaradılan əsir düşərgələrinə köçürülməsindən də bəhs edilib.

Sonda Nizami Cəfərov qonaqlara konfransın keçirilməsinə görə təşəkkürünü bildirib.

P.SULTANOVA

525-ci qəzet.- 2009.- 13 may.- S.5.