Qulu Ağsəsdən üçüncü kitab

 

- Baba, sən Rəmişi görmüsən?

- Hə, bala görmüşəm, özü də neçə dəfə..

- Bəs Qədir Rüstəmovu da görmüsən?

- Hə, onu da görmüşəm.

- Yaxından görmüsən? İkisini də bir yerdə?

- Yox, onların ikisini bir yerdə ancaq qiyamət günü görmək olardı.

- Bəs Sara Qədimovanı?

- Dayan, mən də soruşum da... Baba, bəs düz deyirlər ki, sən əvvəllər Bakıda işləyirdin, həm də eynək taxırdın?

- Hə, taxırdım.

- Niyə baba?

- Çünki o vaxt Ağdam çox uzaq idi, eynəksiz görmək olmurdu Gülablını. Taksiyə oturub "Məni Şuşaya apar" deyəndə də, adamı bura yox, Bakıdakı "Şuşa" restoranına aparırdı.

- Niyə uzaqdaydı ki Ağdam, kim aparmışdı onu uzağa?

- Erməni.

- Erməni kimdi ki baba?

- ...onunçün gərək lap əvvəldən başlayım. Onda Alsu hələ sizin ananız deyildi, mənim balaca qızım idi, evə də kim zəng vursaydı, dəstəyi birinci özü götürərdi, əvvəlcə adını soruşardı, ad xoşuna gəlməsəydi, dəstəyi bizə verməzdi, həmin vaxtlar mənim təzə kitabım çıxmışdı, otaq yoldaşım İlqar da bu üçüncü kitabım haqqında birinci yazını yazmışdı.

Yazmışdı ki, ermənilərin ağlı olsaydı, gərək gizlincə adam tutub Qulu Ağsəsin qələmini oğurlayaydılar, yoxsa Qarabağı işğal eləməyin xeyri yoxdu. Niyə? Çünki torpağı almaq hələ heç nədi. Qarabağı məhv eləməkçün gərək onun adət-ənənəsini, tarixini, insanlarının düşüncə tərzini, sözünü-səsini, şeirini-musiqisini məhv edəsən. Və nə qədər ki Qulu Ağsəsin qələmi var, bütün bunlar da yaşayır. Qarabağdan nə qədər istedadlı adam çıxıbsa, yaşına, adına-sanına baxmadan Qulu Ağsəsin qələmindən keçib, keçdikcə də durulub, təmizlənib, üzü ağarıb. Qulu Ağsəsin qələmi elə Qarabağın özüdü. Çünki bu qələm Gülablıda bitən tənha bir ağacın budaqlarından yonulub. Çünki bu qələm elə qədim Qarabağın özü qədər böyükdü. Hərdən mənə elə gəlir ki, erməniləri o torpaqdan rədd edəndən sonra, əvvəlki Qarabağ Qulu Ağsəsin qələmindən süzüləcək, əvvəlcə Abdal-Gülablı çıxacaq bu qələmdən, bütün dağı-daşı, ağacı, kol kosu, adamlarıyla birlikdə, sonra Ağdam süzüləcək, sonra Şuşa, Xankəndi, beləcə bütün Qarabağ təzədən dünya işığına çıxacaq. Adamlar yavaş-yavaş evlərinə köçəcəklər, yenə də musiqi məktəblərindən muğam sədaları yüksələcək, yenə də Qarabağ toylarının səsi Bakıyacan gedib çıxacaq, yenə də, yenə də...

Qulu Ağsəsin üçüncü kitabı Bakıda nəşr olundu, dördüncü, beşinci, altıncı kitabları Ağdamda çap olunacaq, İmza günü də Abdal-Gülablıda keçiriləcək.

Qulu Ağsəs gəzəyən kişi deyil. Amma qələmi oxucunun əlindən tutub özünün də görmədiyi yerləri gəzdirə bilir.

Qulunun üçüncü kitabında publisistikası, nəsri toplanıb. Məncə, şeirləri Qulu Ağsəsin eynəyindən iç tərəfindən, nəsri isə çölündən qidalanır. Onun şeirləri heç kimin görmədiyi, bilmədiyi aləmdən gəlir, amma publisistikası, nəsri hamımızın gözü qarşısında olanlardır. Amma həm də görmədiklərimizdi. Çünki bunları görməkçün Qulu Ağsəs eynəyindən baxmaq lazımdı. Bu eynəkdən isə bircə dənədi.

"Nabran novellası"yla başlanan eyni adlı kitaba Qulunun neçə illər ərzində yazdığı publisistikası, nəsri, aldığı müsahibələri toplanıb. Amma oxuyanda adama elə gəlir ki bütün bunlar bir nəfəsdə yazılıb, bəlkə də yazılmayıb, elə bütöv halda qələmdən düşüb.

Bu kitab səsli kitabdı. Yox, içində CD filan yoxdu, danışan kitabdakı adamlardı. Habil Əliyevdən tutmuş Rəmişə qədər, Səxavət Məmmədovdan tutmuş Möhlət Müslümova qədər, Sara Qədimovadan tutmuş Qədir Rüstəmova qədər, bir sözlə hamı danışır, hətta bir-iki yerdə Akif İslamzadənin pıçıltıları da eşidilir, amma qəribəsi odur ki, səslər bir-birinə qarışmır, hay-küy yaratmır, intizamlı bir orkestr kimi hamı öz yerini bilir, hamı öz yerində, öz vaxtında danışır. Və bu səslər birləşərək möhtəşə bir simfoniya yaradır. Qulu Ağsəs isə əlində dirijor çubuğu əvəzinə qələmini tutub, bu orkestri idarə edir.

Amma yox, düz demədim, hamı danışmır bu kitabda. Ağır-ağır susanlar da var. Əlbəttə ki, qələm əhli. Onların yerinə Qulu Ağsəsin qələmi özü danışır. Anar, Mövlud Süleymanlı, Fikrət Qoca, Ramiz Rövşən, Rəşad Məcid, Vaqif Bəhmənli, İsa Muğanna, Əkrəm Əylisli. Bir sözlə, Qulunun eynəyindən görünən bütün ədəbi mühitimiz.

Və nəhayət Qulu Ağsəsin öz hissləri, öz fikirləri. Şeirləşə bilməyən, onun həddən artıq narın olan şeir süzgəcindən keçə bilməyən hisslər, fikirlər düşüncələr. Bir çoxları elə bu yazıları da böyük inadla şeir adlandırardılar. Amma Qulu Ağsəs yox. Çünki təkrar edirəm, onun şeir süzgəci çox narındır, oradan nəsə keçirmək çox çətindir. Ona görə də Qulu az şeir yazan qələm sahiblərindəndir.

Mən bu yazını tələsik yazdım. Heç "Nabran novellası" kitabını tam oxuyub qurtarmamışam. Amma oxuduqca gördüm ki içimdə demək istədiklərim getdikcə çoxalır əgər kitabı tam oxuyub qurtarsam, hisslərimin hamısını yazıya sığışdırmaqçün gərək sicilləmə bir yazı yazım. Yenə nəsə yaddan çıxacaq, nəsə unudulacaq. Amma demək istədiyim bircə kəlmə olursa olsun heç vaxt yadımdan çıxmaz: Başqa mövzular öz yerində, ancaq Qarabağ haqqında ya gərək Qulu Ağsəsdən yaxşı yazasan, ya da ümumiyyətlə, yazmayasan.

 

   

İlqar FƏHMİ

 

525-ci qəzet.- 2009.- 23 may.- S.19.