Müharibənin insan taleyindəki izləri "İki" filmində görünəcək

MƏQSƏD NURUN SSENARİSİ ƏSASINDA HACI HƏSƏNOVUN EKRANLAŞDIRDIĞI FİLMİN ÇƏKİLİŞLƏRİ YEKUNLAŞIR

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin "Bu meydan, bu ekran" mövzusunda keçirdiyi "Ən yaxşı qısametrajlı bədii film layihəsi" müsabiqəsi başa çatıb. Müsabiqədə yeddi film müxtəlif nominasiyalar üzrə qalib olub. Filmlərdən biri - Qarabağ mövzusunun işıqlandırıldığı yeganə ekran işi olan "İki"nin son kadrları çəkilir. Bu filmin fevralın sonlarında təhvil verilməsi nəzərdə tutulub. Filmin yaradıcı heyəti ilə söhbətimiz də ssenari, çəkilişlər və çəkiliş meydançasında baş verən maraqlı hadisələrlə bağlı oldu. Doğrusu, yazını əvvəlcə filmin son kadrlarının lentə alındığı çəkiliş meydançasından reportaj kimi hazırlamaq niyyətindəydim. Hər halda, ən azı mənim qədər, oxuculara da reportaj vasitəsilə ədəbiyyatın zərrə-zərrə, kadr-kadr filmə çevrilməsi prosesində "canlı" iştirak etmək maraqlı olardı. Lakin pis hava şəraitinin son çəkilişlərə imkan verməməsi ucbatından həm özüm, həm də yəqin ki, oxucular üçün də maraqlı olacaq çəkiliş reportajı alınmadı. Ancaq bununla belə filmin əsas yaradıcı heyəti ilə ayrı-ayrılıqda görüşüb çəkilişlər barəsində söhbətləşdik.

Ssenari müəllifi, tanınmış yazıçı-publisist Məqsəd Nur müsabiqədə qalib olmuş hekayəsinin mövzusu haqqında söz açmazdan əvvəl layihə haqqında məlumat verdi. Müsabiqəyə 49 ssenarinin təqdim olunduğunu, onlardan ancaq 7-sinin seçildiyini qeyd edən yazıçı hər qısametrajlı film üçün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin 30 min manat məbləğində vəsait ayırdığını vurğuladı: "Müsabiqənin şərtinə görə, ssenari müəllifi üçün yaş fərqi yox idi, amma rejissorun yaşı 35-dək olmalıydı". Yazıçının sözügedən layihənin gənc rejissorların özünü realizə etməsi üçün əhəmiyyətli olduğunu bildirdi. M.Nur müsabiqəyə cəmi bir neçə gün qalmış ssenarisini təqdim etdiyini dedi: "Hekayəni film üçün hazır material şəklində təqdim etdim. Ssenarim münsiflər heyəti tərəfindən qəbul olunduqdan sonra nazir Əbülfəs Qarayev bizimlə görüşdü, qaliblərə diplomlar verdi. Jüri filmin Qarabağ mövzusuna aid olmasını xüsusilə təqdir etdi. Mən Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi reportyor kimi çalışmışam, hadisələrin içərisində olmuşam. Doğrusu, mənim həmkarlarım həmişə deyirdirlər ki, niyə bu mövzuda yazmırsan. Amma həmişə belə düşünmüşəm ki, döyüşlər, axıdılan qanlar, dəhşətli ölümlər barəsində yazmaqdansa müharibənin insan taleyinə göstərdiyi təsiri qələmə almaq lazımdır".

Ssenari haqqında danışan yazıçı əsas mövzunun Qarabağ savaşı ərəfəsində mühasirəyə düşmüş kənddə yaşayan ibtidai sinif şagirdinin həyatı ilə bağlı olduğunu bildirdi: "Filmin baş qəhrəmanı öz müəlliməsi və bacısı tərəfindən mənəvi-psixoloji təzyiqlərə məruz qalır. Buna səbəb isə müəllimənin məktəbdə yeni bir qayda qoyması olur: Dərsdən qeyri-kafi alan şagirdin boynundan ağ vərəqə yazılmış qiymət - "2" rəqəmi asılacaq və bu şagird böyük tənəffüsdə məktəb meydançasında gəzişərək, başqalarının kinayə və atmacalarına dözməli olacaq. Eyni zamanda ibtidai sinfin şagirdləri böyük siniflərin iki alan şagirdlərinin üzünə tüpürəcəklər. Amma böyük sinifdə Cəfərin böyük bacısı da təhsil alır və o iki alanda Cəfər bacısı və müəlliməsiylə qarşılaşmalı olur. Cəfər bacısı tərəfindən dözülməz basqılara, müəlliməsinin psixoloji təzyiqlərinə məruz qalır".

Müəllifin bildirdiyinə görə, bütün hadisələr kəndin mühasirədə, atəş altında olduğu müddətdə baş verir: "Film sadalanan şəraitdə böyüyüb-başa çatmış Cəfərin təzə tikilmiş binaların gözətçisi postunda durması ilə başlanır. O, şəhərdə də rahatlıq tapa bilmir, ətrafındakılar tərəfindən incidilir. Beləliklə, baş qəhrəman dayandığı gözətçi postunda öz ağrılı keçmişini, kəndini, müəlliməsini, bacısını, ata-anasını xatırlayır və film boyu naməlum bir adama zəng edib hər dəfə eyni sualları verir". Ssenari müəllifinin dediyinə görə, filmin tamaşaçı tərəfindən daha maraqla izlənməsi üçün bu adamın kimliyi yalnız filmin sonunda bəlli olur.

Nur filmdə Qarabağ müharibəsinin arxa planda fon kimi qaldığını bildirdi: "Müharibə və insan taleyinin birləşdiyi filmdə savaş ikinci plana keçib, insanın taleyi qabardılıb. Hekayənin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, basqılar, təzyiqlər, psixoloji sarsıntılar altında gələcəkdə Vətəni qoruyacaq əsgər yetişdirmək olmaz. Əsərdə həmçinin keçmiş sovet dönəmində, başqa sahələrdə olduğu kimi, təhsildə də inzibati-amirlik sisteminin tənqidi, sözügedən sistemin çürüməsinin qabardılması önə çəkilib. Filmdə hadisələr bir neçə xətt üzrə inkişaf etdirilib. Və bu çoxxətli inkişafın fonunda müxtəlif insan taleləri gündəmə gəlir. Filmin əsas qayəsi odur ki, uşaqları incitmək olmaz, çünki onlar cəmiyyətə mənəvi baxımdan təmiz, komplekssiz təqdim olunmalıdır ki, gələcəkdə yaxşı vətəndaş ola bilsinlər. Təhsildə, tərbiyədəki zor, inzibati amirlik heç bir inkişafa apara bilməz. Əksinə, bu cəmiyyətin mənəvi çürüməsinə apara bilər. Qorxu, təhqir altında böyüyən uşaq böyük şəxsiyyət ola bilməyəcək, özü zorakılıq gördüyündən ətrafındakılara qarşı da zorakılıq edəcək. Çünki müharibənin yaratdığı uşaqlar qəddar, kompleksli olurlar. Həm də müharibənin doğurduğu ağrıların rezonansı özünü bir neçə nəsil göstərir".

Filmin quruluşçu rejissoru Hacı Həsənov bu layihədən əvvəl bir neçə komediya filmində işlədiyini, ciddi film olaraq "İki"nin onun üçün debüt olduğunu qeyd etdi. Filmin çəkilişinin normal getdiyini deyən H.Həsənov əsas çətinliklərinin Lənkəran rayonunun Diryan kəndindəki çəkilişlər zamanı ortaya çıxdığını vurğuladı: "Hava şəraiti əlverişsiz idi. Üstəlik Lənkəranın Diryan kəndinə nəqliyyat çox az işlədiyindən çəkilişlər çətin (bəlkə də romantik şəraitdə deyərdim) keçdi. Dekabrın axırlarında, yağıntının bol olduğu bir vaxtda - ayın 20-27-də bir həftəlik çəkiliş zamanı, hələ dizəcən olan palçığı da əlavə eləsək, oxucu filmin hansı şəraitdə lentə alınmasını tam təsəvvür edə bilər". Lakin çətinliklərə baxmayaraq, çəkilişlərin ürəyincə olduğunu vurğulayan rejissor sadəcə hava şəraitinin lazımınca çalışmağa imkan vermədiyini söylədi: "Hava şəraitindən başqa həm də vaxtın azlığı müəyyən çətinliklər yaratdı. Yaxşı olardı ki, filmi müxtəlif fəsillərdə çəkəydik. Amma ekran işini fevralın sonunda təhvil verməli olduğumuzdan çəkilişləri həmin vaxtacan bitirməliyik".

Rejissor həmçinin filmdə digər rolları canlandıran aktyorların da işlərinin öhdəsindən uğurla gəldiklərini vurğuladı: "Filmdə Amid Qasımov, Gülər Nəbiyeva, Füruzə Balayeva, Mehriban Hüseynova, Şahin Həsənli, Qabil Quliyev, Məqsudə Əliyeva, Məhəmməd Məmmədli də tapşırılan rolları çox yaxşı ifa etdilər".

Quruluşçu operatoru Rövşən Quliyev ilk növbədə filmin ssenarisinin uğurlu olduğunu vurğuladı: "Ssenarinin diqqəti çəkən əsas cəhəti budur ki, müharibə var, açıq şəkildə göstərilməsə də, fəsadları, ağrıları filmdə əks olunur". Operator xüsusilə baş rolu uğurla yaradan Mehdinin ifasını təqdir etdi: "Mehdinin simasında gələcəyin istedadlı aktyorunu gördüm. Uşaq olmasına baxmayaraq, peşəkar aktyorlar kimi oynayırdı". İndiyədək bir sıra bədii filmlərin çəkilişində iştirak edən R.Quliyev tanınmış rejissorlardan Eldar Quliyev, Yavər Rzayev kimi rejissorlarla işlədiyini vurğulayaraq, Hacı Həsənovla işləməkdən də məmnun qaldığını dilə gətirdi: "Bu filmə qədər Hacı ilə tanış deyildim. Biz bu film vasitəsilə işbirliyi qurduq və gəncliyinə baxmayaraq, məndə onun çox istedadlı bir rejissor olduğuna əminlik yarandı. Əgər Hacı mənə növbəti dəfə birgə iş təklif eləsə, məmnuniyyətlə razılaşaram".

Sevinc Mürvətqızı

525-ci qəzet.- 2009.- 31 yanvar.- S. 22.