Zəlimxan Yaqub poeziyası rus dilində

Şair Allahın həm ən xoşbəxt, həm də ən bədbəxt bəndəsidi. Xoşbəxt bəndədi ona görə ki, milyonların içərisindən seçilib, bədbəxt bəndədi ona görə ki, bu seçim heç də ona xoş, rahat ömür vəd etmir, o, artıq dünyaya gəldiyi gündən əzab dolu həyat yaşamağa məhkumdur. Şair bəlkə də zahirən kimlər üçünsə dərdsiz-sərsiz, arzularına çatmış kimi görünə bilər, amma bu, zahirən belədi, şairin zahirindən fərqli olaraq, özündən başqa heç kimin görə bilmədiyi daxili qaysaq bağlamayan yaralarla üst-üstə, qalaq-qalaq yığılıb şirələnən dərdlərlə doludu.

Yəqin elə bu səbəbdəndi ki, nəsrdən fərqli olaraq, nəzm tərcüməyə çox çətin gəlir. Ürəyin o ağrısını necə tərcümə edəsən? Həm də danışılan sözü başqa dildə səsləndirmək deyilən sözü səsləndirməkdən belə demək olarsa, daha rahatdı. Azərbaycanın xalq şairi Zəlimxan Yaqubun bu yaxınlarda Moskvada çapdan çıxmış nəfis tərtibatlı "Sazın rəvayətləri" kitabı tanınmış şair-tərcüməçi Səyavuş Məmmədzadənin tərcüməsində təqdim olunub. Təpədən-dırnağacan milli, çeşmələrimiz qədər duru, dağlarımızın havası qədər təmiz, aydın dili olan şairin poeziyasının ruscada necə təsir bağışlayacağı, o koloritin itib-itməyəcəyi kitabı oxumazdan öncə oxucunu bir qəribə maraq içində saxlayır. Çünki sərbəstdən fərqli olaraq, ritmə, musiqiyə daha meylli heca vəznini özgə dilə gətirə bilmək, necə deyərlər, hər tərcüməçinin hünəri deyil. Amma nə yaxşı ki, Səyavuş Məmmədzadə bu hünəri göstərə, Zəlimxan Yaqub poeziyasını bütün mənzərəsiylə rus oxucusuna təqdim edə bilib.

Nəşrə ədəbiyyatın, xüsusən, aşıq poeziyasının və ümumtürk folklorunun mükəmməl bilicisi Zəlimxan Yaqubun şeirləri, həmçinin, "Sazın rəvayətləri" və "Eşit məni, Amerika" adlı iki poeması daxil olub. Qeyd edək ki, bu kitab MDB ölkələri arasında mədəni əlaqələrin inkişafı proqramı çərçivəsində işıq üzü görüb.

"Dayansan daş, söykənsən quş olarsan, ey İnsan!

...Doxsanıncı illərin ortalarında mənə bütün türk dünyası boyu qarış-qarış gəzmək, qoca Şərqin müqəddəs yerlərində olmaq xoşbəxtliyi nəsib oldu. Borçalının Kəpənəkçi kəndindən başlanan tale yolum Altay dağlarına qədər uzandı, Tyan-Şan ormanlarına ucalıb Almatıdan keçdi, Təbrizə, Tehrana, İstanbula çatdı, yenidən Şərqə - Pekinə, Şanxaya döndü, böyük Çin səddi üzərindən aşdı, sonra Məkkə, Mədinə, Ciddənin qapıları üzümə açıldı, bir vaxt baxıb gördüm ki, minillik "Manas"ın ruhu gəzən qırğız torpaqları gəlişimi salamlayır... Amma harda olsam da, hara getsəm də həmişə doğma ocağım Bakının, ana ocağım Borçalının, cəmi Azərbaycanımın izaholunmaz, məhrəmliyi, doğmalığı, gözəlliyi, məni geriyə - özünə çəkib.

Bu səfərlər, görüşlər, təəssüratlar ruhumdan və yaddaşımdan izsiz ötüşmədi, şeirlərimin üfüqlərini daha da genişləndirdi, hiss və həyəcanlarıma yeni çalarlar qatdı.

Mən həmişə Azərbaycandan dünyaya baxmışdım, indi isə dünyadan Azərbaycana baxırdım. Və mənim gözlərimdə Azərbaycan adlı tarixi torpaqlar, bu torpaqlardakı ümumbəşəri dəyərlər tamamilə yeni məna və çalarlar aldı".

"Kitaba dəvət" adlı bölümdə Zəlimxan Yaqub həm də önsözün müəllifi kim çıxış edir. Şair bu nəşrin daha geniş və əhatəli oxucu dairəsini nəzərə alaraq öz vətəndaşlıq borcunu da unutmur, oxucuya sırf poetik bir kitab təqdim etsə də, hamımızın yaralı yeri olan Qarabağ dərdini də ürək ağrısıyla dilə gətirir:

"Ötən əsrin sonunda Sovet İttifaqının süqutu və Ermənistanın Azərbaycana qarşı saysız-hesabsız dinc sakinin ölümüylə nəticələnən işğalçı siyasəti məni - bu vaxtacan nikbin, lirik şeirlər yazan şairi doğma xalqımın ağrısını, haqq səsini ucaltmağa sövq etdi. Öz xoşbəxtliyini başqasının bədbəxtliyi üzərinə qura bilməzsən. Himayədarı nə qədər böyük olsa da, bizim başa bəla qonşularımız bunu başa düşməlidir".

"Eşit məni, Amerika" poemasında isə Zəlimxan Yaqub milli hüdudları aşaraq, dünyanı, insanlığı narahat edən bəşəri dərdlərlə baş-başa qalır.

İnanırıq ki, adını artıq çoxdan Azərbaycan poeziyasına möhürləmiş Zəlimxan Yaqub şeiriyyatını rusdilli oxucu da dərin maraqla qarşılayacaq.

Gündüz

525-ci qəzet.- 2009.- 31 yanvar.- S. 23.