Zərif duyğular tərənnümçüsü
Qısa məlumat: Allahyarova Vəfa İbrahim qızı.
1994-cü ildə Ə.Əzimzadə
adına Dövlət Rəssamlıq İnstitutunu bitirib. 1982-ci
ildən "Kirpi", "Göyərçin",
"Pioner" və "Azərbaycan qadını"
jurnallarında çıxış edib. Azərbaycan Dövlət
Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini
bitirib (1990). Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının
üzvüdür (1990). Hazırda Azərbaycan Rəssamlıq
Akademiyasının "Qrafika" kafedrasının baş
müəllimidi. İki övlad anasıdır.
Bu da baxtın, taleyin
işidi. Yeni iş yerimdə incəsənət məcmüəsinə
material hazırlayarkən zahirən çox gözəl, hərəkət
və davranışından mərifət tökülən
qadın-rəssamla, Vəfa Allahyarova ilə
Deyim ki, Vəfa xanım
orta məktəbdə başqa fənlərdən zəif
idimi, aşağı qiymətlər alırdımı? Yox.
O, çox asanlıqla özünə başqa ixtisası da
seçə bilərdi: müəllimə, memar, psixoloq, həkim.
Hə, bu qara göz, qara qaş orta məktəb məzunu,
ürəyi arzularla dolu gənc başqa ixtisaslar dalınca da
gedə bilərdi. Amma, fikri, xəyalı göylərdə
dolaşan Vəfanın ürəyinin bir küncündə,
heç kəsin əl çatmadığı bir yerində
sirli, heç kəsin bilmədiyi niyyət də vardı. Sonralar
tale onu Y.Qaqarin adına pionerlər və məktəblilər
sarayına gətirib çıxarır. O, burada sənətin
adi, ibtidai qanunlarını öyrənir.
Haşiyə: Öz
otağında, Rəssamlıq Akademiyasının gecə-gündüz
təmir edilən dəhlizlərində tez-tez Vəfa
xanımla görüşürdüm. Fikrim vardı onun sənəti,
əsərləri barəsində geniş məqalə
yazım. Yaratdığı əsərlərin təsnifatını,
üslub və ifadə xüsusiyyətlərini oxucuların
diqqətinə cəlb edim. Necə deyərlər məqalə
bir az sanballı olsun. Amma söhbətimizin axarı dəyişdi,
qabaqca düşündüklərimdən, fikirləşdiklərimdən
əsər-əlamət belə qalmadı. Və hər ikimiz
bu axardan yan keçə bilmədik və bir də baxıb
gördük ki, söhbətimizin sonudu.
- Həyatda, dünyada
elə mətləblər var ki, onu sözlə, əl-qol hərəkətləriylə
ifadə etmək mümkün deyil. Ümumiyyətlə, həyatda
elə məqamlar var ki, o sözə, ifadəyə gəlmir.
Gərək onlara başqa səmtdən, başqa bucaq
altından yanaşasan.
Belə olan halda fikirləşməyə,
düşünməyə məcbursan: predmetə, materiala necə
yanaşasan? Janrlar da məhz belə məqamlarda yaranır. Hərə
bir sahəni - kimi musiqini, kimi sözü, başqa birisi isə
təsviri-sənəti, fırçanı seçir. Baxır
insanın daxili necə qurulub, onun kodu, düşüncə tərzi
- bütün bunlar həlledici məqamlardı.
- Vəfa xanım, təsviri-sənətin janrları
çoxdu, niyə məhz qrafikanı seçmisiniz?
- Əvvəlcə sənədlərimi
rəssamlıq məktəbinin rəngkarlıq şöbəsinə
verdim. Lazım olan balları toplaya bilmədim. Sonralar isə sənədlərimi
qrafika şöbəsinə verdim. Və xoşbəxtlikdən
həmin il də qəbul oldum.
Bilirsiniz, gözəlliyi,
xüsusilə də həyatın, insanların gözəlliyini
adi insanların duya, hiss edə bilmədiyi mətləbləri
sənətin diliylə ifadə etmək çətindi, əzablıdı.
Məncə gözəllik hər şeyin zirvəsidi.
Yaxınlarını, ananı sevmək də bu qəbildəndi.
İnsan daima bu istiqamətdə işləməlidi, heç
olmasa buna can atmalıdı.
Təsviri-sənətin
bütün sahələrində qrafika, qrafik ünsürlər
var: boyaqkarlıqda, heykəltəraşlıqda.
- Akvarelmi, qrafikmi əsərlər üzərində
işləyən zaman hiss və duyğularınızı necə
cilovlayırsınız? Fikrimi başqa şəkildə də
ifadə etmək istəyirəm. Əsər üzərində
işləyən zaman hansı hisslər keçirirsiniz? Belə
incə, ancaq və ancaq yaradıcı adamlara xas məqamlar,
emalatxananız haqda.
- Əvvəl-əvvəl
yaman əziyyət çəkirdim. Düşündüyüm
süjetlərin əvvəlini, axırını bir sapın
üstünə yığa bilmirdim. Məqamlar, detallar pərakəndə
şəkildəydi. İstədiyim bütövlüyü,
tamlığı, vəhdət və harmoniyanı yarada
bilmirdim. Təcrübəm, səriştəm artdıqca bu məsələlər
də öz axarına düşdü.
Düşündüklərim, təcrübə və inadkar
zəhmət sayəsində cilalanırdı, kamilləşirdi.
Sırf
yaradıcılıq, kompozisiya məsələlərindən
savayı gərək texniki vərdişlərə də yiyələnəsən.
Bütün bunlar üçün gərək müəyyən
vaxt keçə. İllər hər şeyi yerbəyer edir.
- Mən biləni siz
klassik ədəbiyyat nümunələrinə də
müraciət etmisiniz. "Kitabi-Dədə Qorqud"
dastanına, Füzulinin "Leyli və Məcnun"
poemasına. Maraqlıdı, sizi bədii söz abidələrinə
cəlb edən nədir? Hətta, sizin islam dəyərlərinə
həsr edilmiş illüstrasiyalarınız da mövcuddur.
- Söhbətimizin əvvəlində deyildiyi kimi, mən
hələ orta məktəb şagirdi, tələbəykən
müxtəlif karikatura və qrafik illüstrasiyalarla mətbuatda
çıxış etmişəm. Hələ erkən
vaxtdan dövrü mətbuatda çıxış etmək mənə
nə verib?
İlk növbədə
oxucularla, tamaşaçılarla kontakta girmişəm,
onların nəfəsini hiss etmişəm. Bunlar az əhəmiyyətli
məsələlər deyil.
O ki qaldı mənim
"Kitabi-Dədə Qorqud" dastanına, "Leyli və Məcnun"
poemasına müraciət etməyimə. Hər iki əsərdə
rəssam üçün maraqlı məqamlar çoxdur. Hər
bir rəssam özünü belə bir aləmdə
sınamalıdı. Hər iki əsərdə
düşünən sənətkar üçün əl-qol
atmağa geniş meydan var: hadisələr, boylar, insanlar,
obrazlar.
- Bəlkə də
bütün bunlar sizin şəxsi keyfiyyətinizdən irəli
gəlir. İş elə gətirib ki, siz həmişə
istedadlı və maraqlı sənətkarlar əhatəsində
olmusunuz. Onlar sizin bir rəssam kimi inkişafınıza,
istedadınıza qayğı göstəriblər. Belə sənətkarların
diqqət mərkəzində olmaq hər adama qismət olmur.
- Hə, tale mənə
respublikanın xalq rəssamları Mikayıl Abdullayev, Ömər
Eldarovla ünsiyyətdə olmağı, bir yerdə fəaliyyət
göstərməyi qismət edib. Böyük sənət
magistralına çıxmaq üçün onların
qayğılarını, köməklərini hiss etmişəm.
Hətta, rəhmətlik Mikayıl müəllim mənə rəssamlar
ittifaqına qəbul olmaq üçün zəmanət də
verib. Həmin zəmanəti oxucuların diqqətinə cəlb
edirəm. O, həmin zəmanətdə yazırdı:
"Vəfa İbrahim
qızını, gənc rəssamı, istedadlı qrafiki hələ
uşaqlıqdan - Y.Qaqarin adına pionerlər və məktəblilər
Sarayından tanıyıram... Odur ki, onun ibtidai, orta məktəbdə,
Ə.Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbində
və M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət
İnstitutunda ali təhsil aldığı illər belə,
bilavasitə mənim müşayiətimlə
keçmişdir. Qeyd etməliyəm ki, mənim dərs
dediyim institutun rəssamlıq fakültəsində,
1990-cı ildə ən uğurlu diplom müdafiəçilərindən
- məzunlarından biri gənc Vəfa olmuşdur.
O, çox erkən vaxtdan
başlayaraq sərgilərin iştirakçısı olub.
Bakı, respublika rəssamlıq sərgilərinin fəal
iştirakçısı olaraq, sənətsevərlərin
hüsn-rəğbətini qazanmışdır. Vəfa
Allahyarova əsl rəsm ustasıdır. Formanı çox
yaxşı hiss edir. Plastikanı gözəl duyur. Onun qurduğu
kompozisiyalarda bütün bu cəşətlər vəhdət
yaradaraq uğurlu nəticələr verir. Vəfada əsl rəssam
zövqü vardır. Rəssamın mövzu dairəsi
genişdir. Yaradıcılığında həm klassik, həm
də müasir poeziyaya cəsarətlə müraciət edir.
Texnologiya diapazonu da
genişdir - ofert, akvatinta, sinkoqrafiya, rəng livinoqravyura və
qarışıq texnikadan da məharətlə istifadə
edir. Səmərəli və gənclik səxavətiylə
işləyir... Onun bir xeyli dəzgah qrafik vərəqləri,
illüstrasiyaları və ekelibrisləri
tamaşaçıların xoşuna gəlir. O, özünə
qarşı tələbkar və yeni-yeni sənətin bədii
qatlarını axtarır".
- Akademik Ömər Eldarovun, rəssam Oqtay Sadıqzadənin
də sizin haqda xoş sözlərini, fikirlərini
eşitmişəm.
- "Sənətkar aləmi
həmişə fərdi və şəxsidi. Buna ən
yaxşı nümunə rəssam Vəfa Allahyarovanın
yaradıcılığıdı. Rəssam, qrafik, bir
sözlə, o, hansı janrda (karikatura, dəzgah qrafikası,
kitab qrafikası) çalışırsa,
çalışsın öz fərdi xüsusiyyətlərini,
cazibəsini qoruyub saxlayır. Bütün əsərlərində
estetik yönüm mövcuddur. Rəssam gözəl işlər
yaratmağı bacarır. Hətta bu keyfiyyətlər onun
karikaturasında da var. Müəllif karikatur süjetlərini
yaradarkən ətrafda baş verənlərə gülür.
Onun kitab və dəzgah
qrafikasını xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Bunlar məzmunca
dərin, gözəldi, həm də lirikdi. Vəfa formanı
müxtəlif detallarla yükləyir, xətlər
axıcıdı, çoxsahəlidi. Hətta, bəzi məqamlarda
onlar şərq miniatürləriylə də səsləşir.
Məncə, lirika onun yaradıcılığının əsas
məziyyətidir".
Bax, bu sözləri Ömər
Eldarov mənim haqqımda yazıb və buna görə də
özümü xoşbəxt hesab edirəm. Sözün
yaxşı mənasında kitab qrafikasını da Oqtay
Sadıqzadədən öyrənmişəm.
- Heç sındığın, qəmə
qapıldığın məqamlar olubmu?
- Olur. Amma, qəddimi
yaxşı adamların köməyi sayəsində düzəldirəm.
Çilik-çilik, para-para olmuş ürəyimi məni əhatə
edən gözəl insanların gözəl əməlləri
sayəsində bərpa edə bilirəm.
- Xeyir və şər mövhumlarına münasibətiniz?
- Şər nəticə
etibarı ilə, gec-tez gedib dalana dirənir. Onun başqa
çıxış yolu qalmır. Xeyir isə əksinə...
- Sizcə, incəsənətin insanlara təsiri varmı?
Əgər varsa, bəs onda nə üçün həyatda,
insanlar arasında bu qədər neqativ hallara, eybəcərliklərə
rast gəlirik?
- Təəssüf ki,
insanlar dünyanın o başından bizim günlərimizə
gəlib çıxan sənəti, onun uğurlarını
unudurlar. Gözəllik, xeyirxahlıq hisslərini, ənənələri
yaddan çıxarırlar və gec-tez süquta
uğrayırlar. Ölü nöqtədən kənara
çıxa bilmirlər.
- Ürəyinizə yaxın Azərbaycan təsviri-sənət
ustalarının adlarını çəkə bilərsinizmi?
- Mikayıl Abdullayev, Oqtay
Sadıqzadə, Çingiz Əzizov, Yusif və Rəsul
Hüseynovlar.
- İndiki şəraitdə qadın sənətkarların
ucalmağı, inkişaf etməyi çətindimi?
- Hər yaşın öz
işi, missiyası var. Müəyyən, konkret yaş
dövründə eləmədiklərini sonralar da edə bilməzsən.
Ailəyə, uşaqlara sərf edilən vaxtını,
qadın sənətkarların inkişafını guya ləngitdiyi
fikriylə də razılaşa bilmərəm. Əksinə,
ailə, övlada sərf edilən vaxt - bir növ inkişafa
xidmət edir, qadın sənətkarın
yaradıcılığına əlavə təravət,
cazibə və tamlıq gətirir.
- Bəlkə "Ədalət" qəzetinin
oxucularına gələcək planlarınız barədə
məlumat verəsiniz.
- Fərdi sərgimi təşkil
etmək niyyətindəyəm. İndiyə qədər
yaratdıqlarımı, fikir və düşüncələrimi
sənətsevərlərlə bölüşmək istəyirəm.
Nemət Veysəlli
Ədalət.- 2010.- 10 aprel.- S. 19.