Lütfdən payı olan

 

("Bu gün dünəndən başlayır" silsiləsindən) 

Kərəm Kürqıraxlının 1994-cü ildə çapdan çıxmış "Sayası haqdan mayası eldən" adlı ilk kitabına ön sözü şair Zəlimxan Yaqub yazıb. Ancaq mən Kərəmi daha öncələrdən tanımışam - hələ ötən əsrin 70-80-ci illərindən. Onda Azərbaycan Dövlət radiosunun məşhur "Bulaq" verilişinin redaktoruydum və Zərdabın Otmanoba kəndində Kərəm Müslümov adında (Kürqıraxlı ləqəbini sonradan götürüb) bir şairin varlığından redaksiyamıza gələn dinləyici məktublarından xəbər tutmuşduq. Sonralar şeirləri ilə də tanış olduq. Yenə də dinləyicilərin sayəsində.

Təbii ki, o şeirləri səsləndirir, həm də özünü görmək, dilləndirib səsini eşitmək istəyirdik. Axı, radio həm də səs deməkdir. Sonra özünü də gördük, çıxışını lentə aldıq, öz səsiyləcə şeirlərini yaydıq. Və gördük ki, Kərəm bütün varlığı ilə, yəni görünüşü, boy-buxunu, xasiyyəti, sadəliyi, səmimiyyəti ilə şeirlərinə oxşayır. İsnişdik və bir növ o bizim ştatdankənar müxbirimiz oldu. Əlbəttə, şeir üzrə. Bundan sonra o özü yaşadığı doğma kəndindən tez-tez şeirlərini göndərməyə başladı. "Bulağ"ın əvəzsiz ifaçısı Səməndər Rzayev onun şeirlərini xüsusi şövqlə oxuyardı. Deyərdi ki, biz tərəfin adamıdı, yazısından yulğun kollarının ətri gəlir. Bizimlə tanışlığından sonra Kərəm elə bil ki, daha çox, daha sürəkli şeirlər yazmağa başlamışdı. Bəlkə də həyatında ilk dəfə rast gəldiyi bu təmənnasız iltifatımız onun ilhamına qanad taxmış, ehtizaza gətirmişdi. Bəli, Kərəm qələmə, yaradıcılığa daha möhkəm inamla sarılmışdı. Günü-gündən Kərəm Kürqıraxlı adında bir el şairinin sözü-söhbəti daha uzaqlara yayılır, el şənliklərindən, toy mağarlarından qoşmaları, təcnisləri aşıqlar, xanəndələr dilindən pərvazlanırdı.

Kərəm Kürqıraxlını bu balaca, heyrətamiz dərəcədə unikal məmləkətimizdə, adları dillər əzbəri olmuş, düzüb-qoşduqları nəyə görəsə yüzlərlə, minlərlə yazarların yazılarından seçilən Məzahir Daşqın, Alqayıt, Bəhmən Vətənoğlu, Sücayət, Əli Qurbanov, Məmməd Aslan, elə Zəlimxan Yaqub kimi el şairləri səfinə aid etmək olar. O da adları sadalanan sənətkarlar misallı sözü təmiz deyir, bəzək-düzəksiz, kəsəsinə deyir. Bir də sərt, boz, nəştər kimi iti. Və görünür tükü tükdən seçməyi bacaran xalqımız da məhz bu üslubu, bu tərzi ta əzəldən qəlbinə, ruhuna, milli boyuna tən bilib. Onun üçün Füzuli babamız, Vaqif, Dədə Ələsgər, Aşıq Alı, Aşıq Şəmşir dillərin təkindən düşmür, Əli Kərim demişkən zamana yanıqlar veribən gələcəyə doğru addımlayırlar.

Qoşma Kərəm Kürqıraxlıda daha uğurlu alınır, odur ki, ən çox yayılan da onun qoşmalarıdır. O, bu üç-dörd bəndlik şeirlərində el-camaatın ən ümdə arzularından, dərd-sərindən, problemlərindən ustalıqla söz açır. Onu daha çox əhatəsində yaşadığı bəzi insanların xislətindəki naqisliklər, deformasiyalar, çatlar narahat edir. Kərəm dost etibarsızlığına yanıb-yaxılır, unutqanlığa dözmür, milli dəyərlərin ayaqlar altında tapdanmasına darılır, rüşvətxorluq mərəzinə qarşı üsyan edir, kişilərə vicdanlı, qadınlara ləyaqətli olmağı tövsiyyə edir. Və bütün məqamlarda Kərəmi biz bir ağsaqqal, dünyanı görüb dərk etmiş müdrik qismində görürük. Bu mövzularda qələmə aldığı şeirlər insanların ürəyindən xəbər verdiyinə görə tez də qavranılır, yaddaşlara hopur, məclislərdə ağızdan-ağıza dolaşır.

Kərəmin yaradıcılığını sərf-nəzər eləyəndə şairin boy artımı mənasında bir elə dəyişiklik hiss olunmur. Yəni Kərəm 70-80-ci illərdə, hələ yeniyetmə, gənc ikən nə yazıbsa, hansı templə, hansı vüsətlə yazıbsa bu gün də elə yazır. Bəlkə də bəziləri indicə dilimə gətirəcəyim müqayisəni yersiz sayacaq, amma vallah-billah, istər Füzulimizin, istər Vaqifimizin, istərsə də Dədə Ələsgərimizin yaradıcılığını da izləyəndə bu halın şahidi olmaq mümkündür. Yəni onlar da gəncliyində nə sayaq yazıblarsa, ixtiyar çağlarında da o cür yazıblar. Bu, vergi məsələsidir, atam-anam, uca Allahın seçib-sonaladığı bəndələrinə lütfüdür. Zənn edirəm Kərəm Kürqıraxlıya da həmin lütfdən bir qırıq pay düşüb. Və sovetin bərk gedən dönəmlərində, ölüm-zülümlə olsa da Kərəmin öz səsiylə yazıb efirə ötürdüyümüz bu şeirlərə diqqət kəsilsəniz, o lütfdən işartıları siz də hiss edəcəksiz.

 

 

QOYULMASA

 

Ağlada bilməzdi

zamana məni

Gözümə qüdrətdən

yaş qoyulmasa

Hamı həqiqəti düzgün

görərdi

Vicdan ürəklərdə

çaş qoyulmasa.

 

Niyə həqiqətin

meydanı dardı

Qabaq kişilərdə kişilik vardı

Bahar əzəlki tək bahar

Olardı

Baharın yerinə

qış qoyulmasa.

 

Bir qiymətdə durur alim ilə

Bic

Bürüyüb dünyanı səfeh, nadan,

Gic

infakt olardı, ki

iflic

Oğrular doğruya

tuş qoyulmasa.

 

Qanun imkan vermir

gələni yazam

Şeirimlə namərdin

quyusun qazam.

Qəti pozulmazdı nizam,

İntizam

Qanun yuxarıdan

boş qoyulmasa.

 

Deyirlər nahaq qan gizlində

Qalmaz

Haqqın qüdrətiylə açılan

Solmaz

Belə zəmanədən

baş açmaq olmaz

Adama ikinci baş

Qoyulmasa

 

Kərəm həqiqəti tapmadı,

gəzdi

Hayıf ki, böhtanlar qəlbini

əzdi

İnsan bir-birindən

heç inciməzdi

Kənardan böyrünə

quş qoyulmasa.

 

 

İNDİ

 

Vaxtında hörmətlə öldü

kişilər

Yoxsa gələrdilər amana indi

El dərdi çəkənlər

möhtac olardı

Yetimdən beş manat

umana indi.

 

Gördüyün yabılar

daha nərdilər

Müqəddəs olanlar böhtan,

şərdilər

Atlar arpa yeyib

kişnəşərdilər

Yazıqlar həsrətdir

samana indi.

 

Ocaqlar qaralıb,

közmü qalıbdı?

Ədaləti görən gözmü

qalıbdı?

Kişilərdə vəfa,

sözmü qalıbdı?

Baxan yox ilqara,

imana indi.

 

Düzlüyüm ömrümə

şöhrətdi, şandı

Oğul var atanın

haqqını dandı

Bəşərə verdiyi

nuru yalandı

Günəş həsrət çəkir

dumana indi.

 

Könül, düyün vaxtı

nə boşal, nə dol

Yerə gül əkmişdin dönüb

oldu kol

Yaşaya bilmirsən Kərəm,

yaxşı yol

Bax belə dəyişib zəmanə

indi.

 

 

GÖRƏSƏN

 

Baxt sınadım,

o gün söndü çırağım.

Bu əzaba baxt nə deyir

görəsən

Kəmfürsətlər taxta çıxıb

şah oldu.

Şah kor oldu, taxt deyir

görəsən.

 

Başımıza göydən

yağan daş oldu.

Gözümüzdən axan

qanlı yaş oldu.

Şər xeyirə, xeyir şərə

tuş oldu

Bəs bu işə haqq nə deyir

görəsən.

 

Başa düşən çıraq kimi

əriyir

İçin-için hey ağlayıb kiriyir,

Bu haqsızlıq ayaq tutub

yeriyir,

Buna zaman, vaxt nə deyir

görəsən.

 

Cib kəsənlər canımıza

Daraşdı

Rüşvətə bax, görün

necə yarışdı

Halal-haram alt-üst oldu,

Qarışdı

Sinəmdəki ox nə deyir

görəsən.

 

Zalımların kəməndinə

düşmüşük.

Görə-görə dərd odunda

bişmişik.

Kərəm, sağkən cəhənnəmə

Köçmüşük

Ədalətsiz şah nə deyir

görəsən.

 

 

ALIB GEDİR

 

Nə bir qocalmışam

nə qarımışam

İndidən gözümü yaş alıb

Gedir

Şeir çəmənzarım çiçək

Açmamış

Ömür gülşənimi qış alıb

gedir.

 

Hikmətli bilməyir nadan hər

Sözü

Acı yel əsəndə kül örtür

Közü

Qoca dəyirmandı bu dünya

Özü

Dolan xəzinələr boşalıb

gedir.

 

Yoxdu bir çarəsi istər alış,

Yan

Hər tərəfdə qırğın,

hər tərəfdə qan

Dəllal bazarına dönüb

bu dövran

Nadanlar, satqınlar baş alıb

gedir.

 

Hanı yeri, göyü satın alanlar

Bürüyüb dünyanı gedir

Yalanlar

Kəsilir alim tək başı olanlar

Pulun göstərənlər

"beş" alıb gedir

Nə qədər etsək də sözü,

söhbəti

Kimsə alverindən qalmayır

qəti.

Varlının evində qırqovul əti

Yoxsul ordan-burdan leş

alıb gedir.

 

Kürqıraxlı Kərəm, fikir ver

Çağa

Qananlar qul olub

qanmazlar ağa

Bir belə zülümə,

bu haqsızlığa

Dinənlər on beş il iş

alıb gedir.

 

 

İntiqam Mehdizadə

 

Ədalət.- 2010.- 28 avqust.- S. 12.