OTUZ DÖRD İLDƏN SONRA...

ƏDƏBİ HƏYAT

İlk şeirini otuz dörd il əvvəl, Cəbrayıl rayonunun "Kolxozçu" qəzetində çap etdirib.

İlk kitabı isə bu il, 61 yaşı tamam olanda işıq üzü görüb. Söhbət Kamal Alışoğlundan gedir. Onun publisistik yazılarını "Respublika" qəzetindən izləyə bilərsiniz. Həmin qəzetin əməkdaşıdır. Hər il bu və ya digər qəzetdə, jurnalda şeirlərini də çap etdirir. Həmişə yox.

Şeirə, poeziyaya məsuliyyət hissilə yanaşır. Özü demişkən, oxucuya hər dəfə təzə söz deməyə çalışır. Təzə, orijinal, yalnız özünün poetik duyumundan keçən sözlər isə həmişə yaranmır. Bir də deyir ki, kitab oxucu ilə müəllif arasında körpüdür. Bu körpünü qura bilsən, səni sevəcəklər - Mikayıl Müşfiq, Səməd Vurğun, Məmməd Araz, Ramiz Rövşən kimi.

Kamal Alışoğlu ilə bağlı bir etirafımı söyləmək istəyirəm. Təxminən 25 il əvvəl "Yazıçı" nəşriyyatından onun şeirlərindən ibarət əlyazmanı rəyə mənə vermişdilər. O zaman həmin şeirlərin bir çoxunu bəyənməmiş və yazmışdım ki, qoy müəllif bu şeirlərin üzərində işləsin, tələsməsin. Hisslərinin, duyğularının poetik ifadəsini vermək üçün çalışsın.

Sən demə, məndən sonra da onun şeirlərinə digər müəlliflər rəy vermiş, olsun ki, daha kəskin fikirlər söyləmişlər.

Üstündən illər keçdi, 1990-cı ildən sonra çox şey dəyişdi. Sonra keçid dövrü gəldi, amma Kamalın kitabı çap olunmadı.

Nəhayət, bu il "Sən adlı ünvan" işıq üzü gördü.

Mən Kamal Alışoğlunun 25 il əvvəl rəy verdiyim, daha doğrusu bəyənmədiyim şeirlərini xatırlaya bilmirəm, çoxdan unutmuşam. Amma onun bir şeirini -"Ana həsrəti"ni xatırlayıram, onun əlyazmasında həmin şeiri çox bəyənmişdim. Az sonra həmin şeirdən söz açacağam.

"Sən adlı ünvan" isə fikrimcə, yetkin bir poetik düşüncənin məhsuludur.

Bu kitabda olan şeirlər, tam qətiyyətlə deyirəm ki, Kamaldan ŞAİR KİMİ söz açmağa imkan verir. Görünür, "cəzalı illər" hədər getməyib. Kamal hər şeiri üzərində işləyəndə ona məsuliyyətlə yanaşıb, çalışıb ki, yazdığı ŞEİR olsun, oxucu qəlbinə yol tapsın. Bəlkə bundan sonra Kamal heç yeni bir şeir kitabı çap etdirmək haqqında düşünməyə, amma onu şair kimi tanıtmağa elə bu kitabdakı şeirlər də yetər.

Gedirəm, arxamca baxır

çoxları,

Bəxtəvər ananın başına

deyir.

Anasız qəlbimin

sızıltısından

Ayağım altında

yer də titrəyir.

Bir sirr də qalıbdır

dağ ürəyimdə,

Açıb bu dünyaya

onu yayımmı?

Ana gözlərilə qız

Seçdiyimi

Ana məzarına

pıçıldayımmı?

Kül altda közərən

kösöv olmuşam,

Yanıb için-için

dönürəm külə.

Ürəyimi açıb kimi

göndərim,

Sevdiyim o qızın

anasıgilə.

Bu həmin "Ana həsrəti" şeiridir ki, iyirmi beş il əvvəl Kamalın şeirləri içərisində bəyəndiyim idi. Bax, əsl şeirin gücü də bundadır. Onu oxuyursan və yaddaşında əbədi qalır.

Bu şeirdə hisslər təbiidir, təbii olduğu üçün də sənin ürəyinə yol tapır, düşünürsən ki, axı, sən də bu hissləri keçirmisən.

Kamal Alışoğlu Cəbrayılın Dağtumas kəndində dünyaya göz açıb. Göz açıb və Qarabağ deyilən o cənnətməkan diyarın dumduru bulaqlarından su içib, yaşıl-yaşıl çöllərini, çəmənlərini gəzib-dolaşıb, yallarını, gədiklərini aşıb, meşələrini dolaşıb, bu meşələrdə bülbüllərin səsinə heyran kəsilib. Qarabağ bülbüllər diyarıdır. Kamal Xan əminin, Seyid Şuşinskinin, Yaqub Məmmədovun, Qədir Rüstəmovun, İslam Rzayevin, Arif Babayevin, Şahmalı Kürdoğlunun səsiynən böyüyüb, onun şeirlərində bu əfsanəvi ustadların səsindən çınqılar görürəm. Amma indi onun dünyaya göz açdığı Dağtumas da, o bülbüllü bağçalar da, o meşələr, o çeşmələr, o kəhrizlər də dustaqdı.

Bu gecə

yuxuda görürdüm Allah!

Hər tərəf,

hər tərəf duman-çən idi.

O ölü şəhərdə

qara kölgələr

Toy-bayram eləyir,

Havalanırdı.

Yanan binaların

qara damları,

Qara köpəklərin

yastı başları.

Elə bil qapqara

futbol topuydu,

Ölü küçələrdə

dığırlanırdı.

O ölü şəhərdə

qara kölgələr,

Qara pişiklərə

oxşayırdılar.

Qara pişiklərin

yanan gözləri,

Qaranlıq gecədə

parıldayırdı.

Əlbəttə, bu, kədərli şeirdir. Ruhu Qarabağda köklənən bir şairin Şuşa həsrətini ifadə edir. İstəməzdik Kamal belə şeirlər yazsın. Amma bu da təbii bir hissdir. Və gün o gün olsun ki, "Şuşada bayram" şeirini oxuyaq Kamalın.

Ümumiyyətlə, Kamal Alışoğlunun şeirlərində səksəninci illərin sonlarından bu çağacan keçirdiyimiz, yaşadığımız günlərin, ayların, illərin yaşantılarını görürsən. Şair olan kəs həyatda, cəmiyyətdə, yaşadığı mühitdə baş verən ictimai-siyasi olaylara biganə qala bilməz. Şair olan kəs şəhidlər haqqında ancaq belə bir şeir yaza bilər:

Xəyanət edənin

döşündə medal,

Döyüşüb ölənlər

məzarda yatır.

Birinə dünyanın

soyuq məzarı,

Birinə dünyanın

ləzzəti çatır.

Sinəniz üstündə

qranit daşlar,

Tarixə həkk oldu

məğrur adınız.

Əgər deyilənlər

düz olmasaydı,

Dirilib yenə də

vuruşardınız.

Kamal Alışoğlunun şeirlərində çağdaş dövrümüzün təzadları da öz əksini tapır. Sevinclə qəm, kədərlə nəşə, dünyadan, zəmanədən incikliklə həyatdan zövq almaq istəyi qoşa gəlir. Görürsən ki, sinəsini səhər mehinə açan şair əl-üzünü sübhün şehində yumaq istəyir, saflıq eşqinə bürünərək uca zirvələrə uçmaq istəyir. Amma bir də görürsən ki, bu şair dünyanın taleyindən narahat olduğunu söyləyir:

Dünya fırlanırdı

öz axarında,

Səmtini, yönünü

dəyişdirdilər.

Körpə quzuları

canavar ilə,

Qoyunu qoç ilə

döyüşdürdülər,

Dünyanın taleyi

qorxudur məni.

Selə-suya dönüb

axan göz yaşı,

Hədələr gətirən

min cür silah var.

Savaşa çağırır

qardaş-qardaşı,

Didir bir-birini

dinazavrlar,

Dünyanın taleyi

qorxudur məni.

Mən Kamal Alışoğlunun şeirlərini köhnə, ənənəvi qayda ilə, mövzulara bölüb fikir söyləmək istəmirəm. O, gənclik duyğularından da söz açır, qocalığının gəlişindən də, təbiətdən, onun gözəlliklərindən də söz açır, bir gilə göz yaşından da, adi bir təsadüfün doğurduğu hissdən də, nənəsinin laylalarından da...Yəni mövzu qıtlığı yoxdur. Sevgi şeirlərində təbiiliyini, səmimiyyətini ifadə edə bilir. Hiss edir ki, bunlar qurama, saxta, yaşanılmamış hisslər deyil, yaşanılan, duyulan və ürəkdə əbədi yaşayan duyğulardır. Sevgi şeirlərində MƏN və SƏN qütbləri bir-birinə uzaq da ola bilər, yaxın da. Uzaqlıq hicrandır. Yaxınlıq Mənin Səndə yox olması, əriməsidir. Bu, dahi Füzuli şeirindən gələn dusturdur ki, şairlərimiz zaman-zaman onu min çalarlarla ifadə ediblər.

Sən adlı ünvana

Üz tuturam mən.

Bu dünya mənimçün

Əsli düyməsi,

Sirri bir olsa da,

aça bilmərəm.

Sən adlı o ünvan

bir neyin səsi,

Sən adlı ünvandan

qaça bilmərəm.

Nədir sevgi? Kamal Alışoğlu bu suala cavab vermir, yəni konkret olaraq qarşısına belə bir sual da qoymur. Amma onun şeirlərini oxuyanda, məhəbbətin iztirabları və sevincləri sənin də duyğularına yol tapır. Deyirsən, elə budu sevgi: ELƏ BİR QƏHRƏMAN GÖSTƏRİN MƏNƏ, GÖZƏLLİK ÖNÜNDƏ O ƏYİLMƏSİN!

Əlbəttə, Kamalın şeirləri arasında ən yaxşı şeirləri ilə müqayisədə boynubüküklər də var. Bəzi şeirlərində azca da olsa, şeir leksikonuna uyğunlaşmayan sözlər və ifadələrə də rast gəlirsən. Təbiidir bunlar. Get-gedə sayı azalacaq bunların.

Həmyaşıdıma uğurlar arzulayıram. "Sən adlı ünvan"a üzümü tutub deyirəm ki, gec gəldin, amma yaxşı gəldin!

VAQİF YUSİFLİ

Ədalət.- 2010.- 4 dekabr.- S. 19.