Parlament 92 il öncə

Ötən əsrin əvvəllərində Azərbaycanın istiqlalına qovuşması ilə bir sıra dövlət əhəmiyyətli qurumlar fəaliyyətə başladı. Dünən 92-ci ilini qeyd etdiyimiz Azərbaycan Parlamenti həmin görülən işlərdən biri və bəlkə də ən əhəmiyyətlisi idi. Çünki müstəqil bir dövlətin bərqərar olmasında onun qanunverici orqanının fəaliyyət göstərməsinin öz önəmi var. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) o zaman nəinki müsəlman şərqində qurulan ilk dövlət olmaqla tanınıb, həm də istiqlalına qovuşmuş bir dövlət olaraq bütün müsəlman şərqində dövrünün ən demokratik prinsipləri əsasında formalaşdırılmış ilk parlamentə də malik olub. Bu elə bir parlament idi ki, onu fəxrlə dünyanın ən inkişaf etmiş və neçə əsrlər parlament təcrübəsinə malik olan Avropa dövlətlərinin qanunverici orqanı ilə müqayisə etmək mümkündür.

Xatırladaq ki, 1918-ci il dekabrın 7-də saat 13.00-da Hacı Zeynalabdin Tağıyevin inşa etdirdiyi qızlar məktəbinin binasında (hazırda Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun yerləşdiyi bina) Azərbaycan Parlamentinin təntənəli açılışı olub.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaşadığı 23 ay müddətində parlamentin müzakirəsinə 270-dən çox qanun layihəsi çıxarılıb, onlardan 230-a yaxını qəbul olunub.

Parlamentin açılışında Azərbaycan Milli Şurasının sədri Məmməd Əmin Rəsulzadə geniş təbrik nitqi söyləyib. "Biz o zaman ki, bizim üçün ən yaxşı məsələni - "Azərbaycan muxtariyyəti"ni müdafiə edirdik, biz onda sağ və sol tərəfdən amansız tənqidə məruz qalmışdıq.

Sağdan bizə deyirdilər ki, azərbaycanlılıq şüarı ilə siz müsəlmanları parçalayırsınız, türkçülük bayrağı qaldırmaqla - Allah yıxsın - siz İslamın əsasını sarsıdırsınız. Soldan isə bizi məzəmmət edirdilər ki, Azərbaycan muxtariyyətini tələb edərək biz vahid demokratik cəbhəni yarırıq. "Müsavat" partiyası birinci olaraq Azərbaycanın müstəqilliyi bayrağını yüksəyə qaldırmışdır. Beləliklə, müsəlman partiyaları arasında Azərbaycan ideyasında fikir ayrılığı yoxdur. Xalqın şüurunda Azərbaycan ideyası artıq möhkəmlənmişdir: "Bir dəfə yüksələn bayraq bir daha enməz!"

İstiqlalın əldə olunması istiqamətində uzun bir yol qət edənlər qurduqları dövlətin strukturlarının başına gətirdikləri də təkcə elmi səviyyələri ilə deyil, həm də bu mücalidə sərf etdikləri əməkləri ilə də tanınmışdılar. Odur ki, fəaliyyətə başlayan orqanda təmsil olunan "Müsavat" fraksiyasının təklifi ilə Əlimərdan bəy Topçubaşov parlamentin sədri, Həsən bəy Ağayev isə onun birinci müavini seçilib. Parlamentin ilk iclasında Fətəli xan Xoyski hökumətinin istefası qəbul edilib və yeni hökumətin təşkil olunması qərara alınıb. Yeni hökumətin təşkili yenidən F.Xoyskiyə tapşırılıb.

Fəaliyyət göstərdiyi qısa zaman kəsiyində səmərəli işi ilə tanınan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin 11 komissiyası olub və parlament qanunlarının hazırlanması, müzakirəsi, təsdiq olunmasında 11 fraksiya və qrupa mənsub olan millət vəkilləri iştirak ediblər.

Parlamentin fəaliyyəti xüsusi olaraq bu məqsəd üçün hazırlanmış nizamnamə - "Azərbaycan Parlamentinin nakazı (təlimatı)" əsasında idarə olunub.

İstiqlal quruculardan biri, daha dəqiq desək birincisi sayılan böyük öndər M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin fəaliyyətini belə qiymətləndirirdi: "Millət Məclisi məmləkətin bütün sinif və millətlərini təmsil edib, dövlətin tamamən taleyinə hakim idi. Onsuz heç bir əmr keçməz, heç bir məsrəf yapılmaz, heç bir müharibə başlamaz, heç bir barışıq imzalanmazdı. Hökumət məclisin etimadını qazananda qalır, itirəndə düşürdü. Ortada hakim olacaq vasitə - vəzifə yox idi. Parlament hakimi-mütləq idi".

Gültəkin

Ədalət.- 2010.- 8 dekabr.- S. 4.