Ə.Əsgərov: "Cəmiyyətə hərtərəfli inkişaf etmiş insanlar lazımdır"

Hələ neçə il əvvəl, ilk tanışlığımızda necə vardısa, eləcə də qalıb. Münasibətlərimiz isə xeyli istiləşib, dərinləşib. Çünki bir-birimizi daha yaxşı öyrənə bilmişik. İllərin arxasında qalan çətinliklər, dönəmlər, hadisələr baxışlarımızda fərqli nüanslar yaratmayıb. Qəzetimizin daimi abunəçisi, daimi izləyicisi olan bu şəxs - Ədalət müəllim bəzən ərkyanalıqla: "Yazını oxudum, pis deyildi. Ancaq nədənsə biz tərəflərdən çox az yazırsan" deməsini də eyni səmimiyyətlə qəbul edirəm. Yetərincə həmsöhbət ola bilməməyimizə səbəb isə Ədalət müəllimin daim iş-güclə bağlı vaxtının demək olar ki, olmaması idi. Həmişə nəsə axtaran, nəsə yazan, otaqdakıları dinləyə-dinləyə iki daşın arasında telefon zənglərinə cavab verən bu adamın bütün bunların öhdəsindən necə gəldiyini dəfələrlə fikirləşmişəm. 2980 nəfər müəllim, 31 min nəfər şagird kontigentinə rəhbərlik edən bu şəxsin bəlkə də iş rejimi elə bu cür olmalıdır? Deyə bilmərəm, ancaq bütün bunlara vaxt ayırmaq, reaksiya vermək, yoluna qoymaq elə də asan deyil.

Lap bu yaxınlarda isə "Vallah, heç 60-ı necə haqladığımı da bilmədim. Evə getdim ki, balalarım məni gözləyir. Süfrə də açıblar ki, yubilyar gəlsin. Əslində elə belə daha yaxşıdır, təmtərağı heç vaxt sevməmişəm. Elə buna görə də Cəlilabad rəsmilərinə heç nə xatırlatmadım. Bir də mən neyləmişəm ki, üzərimə düşən işləri görmüşəm də. Ancaq bütün işlərimdə həmişə məsuliyyətdən qorxmuşam".

Demək, Cəlilabad rayon Təhsil Şöbəsinin müdiri Ədalət Paşa oğlu Əsgərovla tanışlığımızdan 15 il keçir. Ancaq mənə elə gəlir ki, bu lap dünəndir. Və bu söhbətdən sonra ömrün 32 ilini Cəlilabad rayon təhsilinə həsr etmiş, 19 ilini isə bu böyük kollektivin rəhbərliyinə həsr edən Ədalət Əsgərov haqqında yazmamaq bəlkə də insafsızlıq olardı.

Açığı, bu söhbətdən sonra dəfələrlə bir az sakit vaxtını axtarmışam ki, ondan məni maraqlandıran sualların heç olmasa bir neçəsinə cavab alım. Təəssüf ki, jurnalist marağına uyğun vaxt, şərait tapmamışam. O an bəlkə də nə vaxtsa - bir aydan, beş aydan sonra - olacaq. Ancaq bu il bu kişinin 60 yaşı tamamdır axı.

Payız gününün ömrü nədir ki? Günortadan sonra görüşmək istədiyimi bilsə də otaqdakıların sayı azalmır ki, azalmır. Nəhayət, açıq qapıdan "Gəl, müəllim, gözləsək ki, daha heç kim yoxdur, onda gərək gecəni burda keçirək. Bilirəm, sən də qalan deyilsən".

İnsafən, bizə imkan yaratmağa çalışırlar. İş otağı yavaş-yavaş boşalır. Havalar mülayim keçsə də, axşamlar cənub bölgəsində soyuq olur.

- Ədalət müəllim, qış qapının ağzındadır, məktəblərimizin tədarükü varmı? Şagirdlərimiz soyuqdan əziyyət çəkməyəcək ki?

- Hə, dekabr elə qış ayıdır, ancaq rüzgar hələ pis keçmir. Cəlilabadın ərazisi kifayət qədər böyükdür, kəndlərimiz də xeylidir. Cəlilabadda 126 təhsil müəssisəsi var. Rayon mərkəzində və mərkəzə yaxın kəndlərimizdə qaz daimidir. Ancaq rayondan xeyli aralıda yerləşən dağ kəndlərimizdəki məktəbləri odun sobaları ilə qızdırırıq. Tədarükümüz var, ancaq səmimi söhbət ediriksə deməliyəm ki, bu azlıq edir. Təhsilə marağı olan imkanlı təşkilat və şəxslər, məktəblərin bu məqsədlə özləri yaratdıqları fond yanacaq qayğısına böyük dəstəkdir. Yox, yanacaq sarıdan korluğumuz yoxdur.

- Belə başa düşdüm ki, rayon mərkəzindən uzaqda xeyli kəndlərimiz var. Bu məktəblərin tədrisinə, təlim-tərbiyəsinə nəzarət etmək elə də asan olmamalıdır.

- Doğrudur, ancaq bu bizə haqq vermir ki, onları nəzarətsiz qoyaq. Bax həmin o kəndlərdə daim monitorinqlər keçiririk, intensiv əlaqə qururuq ki, şagirdlər məktəbdən yayınmasın. Bir qış günü qəfildən gedərik o kəndlərdən birinə, özün görərsən. Cəlilabadın İranla sərhəddi 99 kilometrdir. Sərhəddə yaxın ərazidə 40-a yaxın məktəbimiz var. Buravar, Əsədli, Ləkin, Şatırlı, Musalı, Közbulaq, Xanəgah və digər kənd orta məktəbləri isə lap sərhəddə yerləşir. Bu məktəblərdə nəzarət, nizam-intizam, təhsil daha yaxşı olmalıdır ki, sərhəddin o tayı ilə bağlı bəzi problemlərə yer qalmasın. Eşitmişəm, yay aylarında bəzi sərhəd kəndlərində olmusan. Bax həmin kəndlərə daha həssaslıqla yanaşmaq lazımdır.

- Bəli olmuşam, yeni tikilən məktəb binalarını da görmüşəm.

- Lap yerinə düşdü, indi mən onlar haqqında rəsmi rəqəmləri deyim. "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"na uyğun olaraq 2003-2009-cu illərdə Cəlilabad rayonunda düz 18 məktəb binası inşa edilib. Zərifə xanım Əliyeva adına şəhər 7 saylı orta məktəbdən başqa bütün məktəb binaları kəndlərdə tikilib. Alar, Komanlı, Günəşli, Xəlilabad, Ağdaş kənd orta məktəb binaları digərlərindən daha böyükdür. 340-dan 480-ə qədər şagirdi əhatə edəcək bu məktəblərdə gözəl şəraitlə bərabər maddi-texniki baza da xeyli zəngindir. 2007-ci ildə inşa edilmiş Z.Əliyeva adına şəhər 7 saylı orta məktəb isə 1100 nəfər şagird üçün nəzərdə tutulub. Yeni tikilən məktəblərlə bağlı bütün rəqəmləri desəm xeyli vaxt lazım olacaq. Ümumi desəm 2003-2009-cu ildə Cəlilabad rayonunda tikilib istifadəyə verilmiş 18 məktəb binasında 5392 nəfər şagird təhsil alır. Bu müddət ərzində daha 8 məktəbimizdə 34 sinif otağı inşa edilib ki, burda 680 nəfər şagirdimiz elm öyrənir. Bu il tikib istifadəyə verdiyimiz Cəlilabad şəhər mərkəzindəki şahmat məktəbi haqqında da danışmaq artıqdır. "Top" fiqurunda tikilmiş bu gözəl binadan elə bilirəm ki, heç yerdə yoxdur.

- Ədalət müəllim, bu gün bütün ölkəni bürüyən repetitor-müəllimlər ordusu yaranmışdır. Çox istərdim Cəlilabad rayon Təhsil Şöbəsinin müdiri kimi öz fikrinizi bildirəsiniz: Repetitor-müəllimlər bu gün bizə lazımdırmı?

- Bu sualı gözləyirdim, çünki bu gün Azərbaycan təhsil sistemində repetitor-müəllimlər özlərinə elə genış şəbəkə yaradıb ki, daha nə deyim. Mən bir müəllim, bir təhsil şöbəsi müdiri kimi öz fikrimi deyəcəm. Ola bilsin mənimlə razılaşmayanlar olacaq. Ancaq mən bu gün təhsilimizdə tüğyan edən, artıq biznesə çevrilən - əgər belə demək mümkünsə - repetitor-müəllimlərin əleyhinəyəm. Niyə? Çünki həmin müəllimlərin hazırladıqları şagirdlər ali məktəbə daxil olmaqdan ötrü ancaq konkret fənn testlərinin cavablarını öyrənirlər. Bütün fənn müəllimləri heç vaxt bu şablondan çıxmırlar, heç çıxmaq da istəmirlər. Orta məktəblərdə formalaşan bu gəncləri yalnız ali məktəb tələbələri eləmək düzgün deyil axı. Bu tələbələr sabahın ziyalısı, mütəxəssisi, ixtiraçısı, nəhayət böyük hərflərlə yazılan İNSANI olmalıdır. Orta məktəbin son siniflərində oxuyan şagirdlər repetitor-müəllimlər tərəfindən elə yüklənir ki, bir də ayılırlar ki, 3-4 fəndən başqa heç nə bilmirlər. Belə dünyagörüşü ilə hara və nə qədər getmək olar? Mən onunla razıyam ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasında gələcək məzunlar üçün qoyulmuş suallara cavab çox vaxt orta məktəb proqramında olmur. Yadımdan çıxmamış deyim ki, artıq bu anlaşılmazlıq, bu ziddiyyət aradan götürülmək üzrədir. Ali məktəbə daxil olmaq istəyən şagird də buna görə harasa üz tutmaq məcburiyyətində qalır. Yaxşı olmazmı ki, elə bunu rəsmi şəkildə öz məktəblərimizdə təşkil edək? "Araz" kurslarında təhsil alan şagirdlərdə bunlar öz əksini tapmışdır. Onlar bu kursda gələcək məzunların hərtərəfli bilik qazanmasında əhəmiyətli rol oynayırlar. Ayda bir dəfə sınaq imtahanlarının nəticəsi bütün kollektivdə müzakirə olunaraq müvafiq qərarlar çıxarılır. Repetitor-müəllim isə şagirdlərdən ancaq öz fənnini əhatə edən quru test suallarına cavab istəyirlər. Respublikamızda hər il sayı artan məktəb-liseylərin fəaliyyət proqramı da bu günkü şagirdlərə daha əhatəli bilik verməklə dünyagörüşünün formalaşmasında müstəsna rol oynayır. Belə məktəb-liseydən Cəlilabad rayonunda ikisi fəaliyyət göstərir. Qayıdaq əvvələ, lap bu yaxınlara qədər müəllimlər, yaxud heç müəllim olmayan savadlı adamlar seçilən, fəal şagirdlərə vaxt ayırırdı, kömək edirdi ki, onlar ali təhsil alıb inkişaf etsinlər. Indi repetitorluq çıxıb ortaya, daha orta məktəb müəllimi sinifdə şagirdə nəsə öyrətməyə maraqlı deyil. Çünki, sinfin seçilən şagirdləri onsuz da onun yanına "hazırlığa" gələcək. Əvvəldə dediyim kimi bu da elə biznesin bir növüdür.

- Ədalət müəllim, Cəlilabad rayon Təhsil Şöbəsində öyünməli pedaqoji kadrlar varmı?

- Müəllimlərimdən narazı deyiləm. Əksəriyyəti kənd yerlərində yaşayan müəllim bu gün nəyi bacarırsa onu da edir. "İlin müəllimi" müsabiqəsinin qalibi Tahir Tahirzadə, respublikanın Əməkdar müəllimləri Ayaz Həsənov, İltifat Bağırov təhsilimizin ağsaqqallarıdır. 8 saylı şəhər orta məktəbinin müəllimləri Elxan Ağayev, Əlağa Mirzəyev kimi müəllimlərin sayının daha çox olmasını istəyərdim.

...Dəhlizdəki ayaq səsləri lap çoxalır, qapı da arabir açılıb-örtülür, yəni gözləyirik axı. Ədalət müəllim üzrxahlıq edirmiş kimi "Bir küçədə məni görəsən, orda da məndən əl çəkmirlər. Açığı bu məni sevindirir, sözü o adama deyirlər ki, onun nəticəsi olsun. Mən də Cəlilabaddan hara gedəsiyəm ki?"

Açığı, məni maraqlandıran bütün suallara cavab ala bilmədiyim üçün heyfslənsəm də şəraitlə razılaşmalı oldum. Bu həmişə belə olub, yəqin belə də olacaq: Ədalət müəllim həm nəsə yazacaq, nəsə qeyd edəcək, otaqdakılara qulaq asıb lazımı cavab, məsləhət də verəcək, həm də telefonları cavabsız qoymayacaq. Əslində bu elə onun yaşam tərzidir.

Səxavət Məmmədli

Ədalət.- 2010.- 17 dekabr.- S. 6.