QARA LƏKƏ

Reket jurnalistlərin əlindən çoxları boğaza yığılıb

Azərbaycan mətbuatının çox şərəfli və tarixi bir keçmişi var. Yəni milli mətbuatımız bugünkü günə elə də asanlıqla gəlib çıxmayıb. Əsası Həsən bəy Zərdabi tərəfindən qoyulan milli mətbuatımız "Əkinçi" qəzeti ilə oxucularının görüşünə gələndə ilk növbədə məramı bu olub ki, insanlar arasında maarifçilik ideyaları yaysın, onları savadlandırsın və oxuculara düz yol göstərsin. Elə məhz bu yolu da "Əkinçi" uzun müddət göstərib və sonradan böyük Mirzə Cəlilin "Molla Nəsrəddin" jurnalı işıq üzü görüb. Həmin jurnalda da dövrünün, zəmanənin eybəcərlikləri, problemləri, din, xurafat adı ilə meydan sulayan mollaların iç üzünün açılması ön plana çəkilib. Yəni bu mətbu orqanları fəaliyyət götərdiyi dövrdə başqa sözlə demiş olsaq, millətin güzgüsü olub. O güzgüyə baxanda, o güzgüyə diqqət yetirəndə çoxları eybəcərliyini görüb, ya onu düzəldib, düzəldə bilməyənlər isə güzgünü qınayıblar, hətta onu sındırmaq istəyiblər.

Bu gün də məmləkətimizdə milli mətbuatımızın ənənələrini yaşadan və daşıyan onlarla nüfuzlu mətbuat orqanları var. Bu mətbuat orqanları həm maarifçilik ideyaları ilə məşğul olur, həm də ictimai rəyə təsir edir. Aydındır ki, oxucusu daha çox olan mətbu orqan oxucular tərəfindən daim izlənilir. Yəni elə adam var ki, hər gün səhər qəzet köşkünə gedir və ürəyi istədiyi mətbu orqanı alır. İnsanlar qəzet vasitəsi ilə çox informasiyalar öyrənə bilirlər. Ən azından dünyada baş verən siyasi-iqtisadi, mədəni proseslərdən hər hansı qəzetə baxan oxucu o dəqiqə xəbər tutur.

Amma elə qəzetlər də var ki, ancaq onun adı qəzetdir. Fəaliyyəti isə başdan ayağa kriminal elementlərlə doludur. Bu gün məmləkətimizdə 5 minə yaxın qəzet qeydiyyatdan keçib. Ancaq ictimai rəyə təsir eləyən qəzet uzaqbaşı 50-dən çox ola bilməz. İndi görün, yerdə qalan 4500 qəzetin təsisçiləri və redaktorları, eləcə də əməkdaşları camaatın başına hansı oyunları açırlar. Əksər çıxmayan qəzetlərin sahibləri ancaq vəsiqə satmaqla və bir də qeyri-peşəkarları ətrafına toplayıb müxtəlif obyektlərin canına salmaqla məşğuldurlar. Yəni bu cür qeyri-peşəkarlar qəzet çıxarmaq haqqında yox, müxtəlif vəzifəli şəxsləri şantaj edib, hədə-qorxu gəlib pul qazanmaq haqqında fikirləşirlər.

Bir dəfə 10 il bundan əvvəl Bərdə rayonuna ezamiyyətə getmişdik. Rayon icra hakimiyyətində ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri çox savadlı və ziyalı insan idi. O bizim vəsiqələri qeydiyyatdan keçirəndən sonra dedi ki, sizin qəzet kimi tanınmış mətbuat orqanının 20-25 işçisi var, amma heç vaxt işıq üzü görməyən və bir nömrəsi çıxmayan qəzetin nə qədər işçiləri olur. O günü bir qəzetin əməkdaşı gəlmişdi, vəsiqəsinin nömrəsinə baxıb gördüm ki, 1050-ci adamdır. Təəccübümdən bilmədim nə edim. Çıxmayan qəzetin də 1050 əməkdaşı olarmı? Sonradan həmin ziyalı insan bizimlə söhbət edəndə dedi ki, belə qəzetlər qəzetçiliklə deyil, qapı-qapı gəzib kimlərisə incidib, ondan nəsə bir şey qoparırlar. Bir şey də qopara bilməyəndə ayda, ildə bir dəfə çıxan nömrəsində şantaj və hədə-qorxu dolu, savadsız yazılar dərc edirlər. Bir dəfə həmin qəzetlərin birində balaca bir yazını oxuyanda 60-a qədər orfoqrafik və üslubi səhv üzə çıxardım.

Göründüyü kimi, bir çox ziyalı insanlar reket jurnalistikasının əlindən boğaza yığılıblar. Çox qəribədir, peşəkar jurnalisti hər hansı məktəbdə kimsə müəllim kimi işə götürmür, amma türmədən çıxan, ağır cinayətlər törədən, heç yerdə işləməyən, ərindən boşanan qadınlar və cəmiyyət içində heç bir nüfuzu olmayan təsadüfi adamlar bu gün qəzet təsisçisi və baş redaktordurlar. Adını və tərcümeyi-halını düzgün yaza bilməyən adamdan necə baş redaktor ola bilər? Baş redaktor olmaq üçün böyük bir zaman kəsiyi lazımdır. Təəssüf ki, bugünkü mətbuatımız belə bir dərin burulğana düşüb. Təbii ki, hər bir mətbu orqanın özünün məramnaməsi, ideyası və fəaliyyət çərçivəsi olmalıdır. Əfsuslar olsun ki, bizdə ildə bir dəfə çıxan mətbu orqanların heç bir fəaliyyəti hiss olunmur, onlar yalnız və yalnız müxtəlif şəxsləri ləkələmək, şantaj etməklə məşğuldurlar.

Nə yaxşı ki, son vaxtlar Mətbuat Şurası reket jurnalistikasına qarşı fəaliyyətini daha da gücləndirib. Artıq ölkənin 100-ə yaxın qəzetinin adı Mətbuat Şurasının tərtib etdiyi "qara siyahıya" düşüb. Düzdür, bəzi mətbuat orqanları "qara siyahı"ya düşəndən sonra fəaliyyətlərində dönüş yaradıblar. Amma yenə adları "qara siyahı"da olan əksər qəzetlər öz çirkin əməllərini davam elətdirir, heç bir fakta və sübuta əsaslanmadan insanların əsəbləri ilə oynayır, onların şərəf və ləyaqətini təhqir etməkdən belə çəkinmirlər. Azərbaycan mətbuatında bir qrup dələduz peyda olub. 5-10 reket qəzetin sahibləri ölkənin tanınmış adamları haqqında eyni vaxtda şantaj dolu yazılar dərc etdirir, ayrı-ayrı vəzifəli şəxslərin mobil telefon nömrələrini öyrənib onlara tez-tez zəng edir və qəzetlərinə pul köçürmələrini istəyirlər. Həmin pulu da verməyəndə reket qəzetlərdə vəzifəli şəxslər haqqında şər və böhtan dolu yazılar dərc olunur. Hətta onlara bildirirlər ki, sənin evinin, maşınının və oturub-durduğun xanımın şəkilini də çəkmişik. Bu cür iyrənc hərəkətlərlə ayrı-ayrı adamları boğaza yığan, təngə gətirən dırnaqarası qəzet sahibləri görəsən nə vaxta qədər öz çirkin əməllərini davam etdirib insanların əsəbləri ilə oynayacaqlar?

Bir neçə gün bundan əvvəl yaxın tanışlardan biri dedi ki, reket qəzetlərin əlindən lap boğaza yığılmışam. Heç vaxt məni ölkənin tanınmış qəzetlərinin əməkdaşları narahat etməyiblər və həmişə də məəttəl qalmışam ki, necə olur ki, gündə çıxan və ictimai rəyə təsir edən qəzetin müxbirini illərlə görmürəm, amma heç vaxt işıq üzü görməyən və bəzən də ildə 3-4 nömrəsi çıxan mətbu orqanın gündə 10-15 nümayəndəsi qapının ağzını kəsdirir. Məgər bunların işi-gücü yoxdur? Heç qəzet çıxaran adam da onun-bunun qapsını kəsdirib, hədə-qorxu və şantajla çörək qazanarmı? Mənim mətbuata həmişə böyük hörmətim olub. Ölkənin tanınmış qəzetlərində çalışan jurnalist, yazıçı, şair dostlarım var. Mən onlarla həmişə qürur duymuşam. Yanıma gələnlər isə çox savadsız, səviyyəsiz və mətbuatdan xəbəri olmayan naşı adamlardır. Onlardan birindən soruşdum ki, Azərbaycan mətbuatının əsasını kim qoyub, durub gözünü döydü? Sonra da dedim ki, get onu öyrən, sonra gəl. O da getdi və sonra gəlmədi. Görünür, heç olmasa bir az da olsa qanacağı varmış.

Həqiqətən də bu gün sarı mətbuat ölkənin nüfuzlu mətbuat orqanlarına və onun yazarlarına qara ləkə gətirir. Çünki sayılıb-seçilən və imzaları ilə ölkədə məşhur olan yazarların çoxu bu sarı mətbuatın yaratdığı mənfi fikrə görə çox vaxt özlərini jurnalist kimi təqdim etməkdən utanırlar. Çünki küçə alverçisində, "Kamaz" markalı maşının sürücüsündə, türmədən çıxan cinayətkarın cibindən hər hansı qəzetin vəsiqəsi çıxırsa, belə olan halda peşəkar jurnalist təbii ki, sənətin hörmətdən düşdüyü yerdə özünü çox narahat hiss edəcək. Elə bu narahatlığa görə uzun müddət Azərbaycan mətbuatında saçını, saqqalını ağardan, vicdanlı və namuslu qələm sahibləri öz abırlarını qoruyaraq mətbuatdan uzaqlaşıblar. Onlar mətbuatdan uzaqlaşdı qeyri-peşəkarlar, dələduzlar, yüz oyundan və hoqqadan çıxanlar gəlib doluşdular müxtəlif qəzetlərə.

Qeyri-rəsmi məlmuata görə bu gün ölkədə 90 min adamda jurnalist vəsiqəsi var. İnanın, heç onların 5 mini jurnalist olmaz. Demək qalan 85 mini qeyri-peşəkarlar, dələduzlar, kimdənsə pul qoparmaq istəyən adamlardır. İstedadlı qələm dostum Məzahir Əhmədoğlu bu mövzu ilə bağlı dəfələrlə gözəl yazılar yazıb. Onun yazdığı hər bir yazı da ictimaiyyət və oxucular tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Həmin yazılardan sonra bizə zəng edən onlarla oxucu deyirdi ki, görəsən, bizim canımız bu rekert jurnalistlərdən nə vaxt qurtaracaq? Məzahir müəllimin yazdığı yazıda belə bir epizod var idi ki, Göyçayda kollecin direktoru eyni vaxtda məktəbə gələn 5-10 jurnalistə imla yazdırıb. Həmin imladansa dırnaqarası jurnalistlərin hamısı "2" alıb. Səhv eləmirəmsə, Məzahir müəllimin qələmə aldığı yazının sərlövhəsi belə idi: "İmla qonaqlığı". Adi imlanı yaza bilməyən və yazanda da 50-60 orfoqrafik səhv buraxan bu dırnaqarası qeyri-peşəkarlara necə jurnalist demək olar?

Bir sözlə, bu gün cəmiyyət reket, dələduz, şantajçı və böhtançı cızma-qaraçıların əlindən təngə gəlib. Həmişə də bizdən soruşurlar ki, qardaş, siz təcrübəli adamlarsınız, niyə bu cür özbaşınalıqlara qarşı mübarizə aparmırsınız? Amma ölkədə bu gün reket jurnalistikasına, dələduzlara və şantajçılara qarşı Mətbuat Şurası yetərincə mübarizə aparır. Gərək bu işdə cəmiyyət də və ayrı-ayrı insanlar da onlara kömək edə. Biz hamımız bir olsaq, mətbuatımızı belə sağalmaz xəstəlikdən xilas eləyə bilərik.

Faiq QİSMƏTOĞLU

Ədalət.- 2010.- 10 dekabr.- S. 5.