ƏBÜLFƏT MƏDƏTOĞLUNUN ŞEİR DÜNYASI

ƏDƏBİ HƏYAT

Onun imzasına tez-tez rast gəlirəm. Şeirləri haqqında yazılan resenziyaları da oxuyuram. Bu resenziyalarda Əbülfət Mədətoğlunun özünəməxsus şair olduğundan, bir kimsəyə bənzəmədiyindən söz açılır. Mən də bu fikirlərlə şərikəm. Özünəməxsusluq şairin başlıca məziyyətidir, onu tanıdan da, sevdirən də məhz bu cəhətidir. Vaxtilə Xalq şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə onun haqqında yazmışdı: "Əbülfət sözün əsl mənasında şairdi. Dərd yağır, Qarabağ fəryadı hıçqırır misralarından. Onu oxuyanda varımdan yox oluram, tüstüm təpəmdən çıxır. Köz-köz olur ürəyim. Bax, budur sənətin qüdrəti".

Bəxtiyar müəllim doğru deyirdi. Əbülfətin Qarabağ həsrətiylə qələmə aldığı şeirlər doğrudan da, təsirlidir, şəxsən mən bu şeirləri oxuyandan sonra içimdə havalanan Qarabağ həsrətinə bir qığılcım da səpələndi. Gizlətməyək ki, bu gün həmin mövzuda çoxlu şeirlər yazılır, amma bu şeirlərin əksəriyyəti sadəcə dərdin adi izharından başqa bir şey deyil. Əbülfətin şeirlərində isə həmin həsrət, həmin dərd poeziya səviyyəsindədir:

çoxmu boynu bükük duraq,

baxaq ağlayan dağlara?

əlimizlə sığal vuraq

sinə dağlayan dağlara.

udaq dəli hönkürtünü

çıxaq yağı söndürdüyü-

ocaqdakı son kötüyü

girov saxlayan dağlara.

gəzək, tapaq izimizi

vuraq yerə dizimizi

qurban deyək özümüzü

qara bağlayan dağlara.

alovlanaq, oda dönək

kola, kosa, ota dönək

ölək, amma ora dönək

bizi haylayan dağlara.

Gəraylı formasında qələmə alınan bu şeiri mən Əbülfətin son illərdə qələmə alınan ən gözəl şeirlərindən biri hesab edirəm. Görün bu şeirdən bircə söz, bircə misra artıqdımı? Sözlər öz missiyasını layiqincə yerinə yetirir, misralar arasından sanki elə dağlar boyda dərd hönkürür. Necə də gözəl tapılıb: əlimizlə sığal vuraq sinə dağlayan dağlara. Necə də obrazlı deyilib: ocaqdakı son kötüyü girov saxlayan dağlara. Və bir də bu misralar ki, həsrətin sonsuzluğunu bundan da təsirli ifadə eləmək mümkünmü? Qurban deyək özümüzü qara bağlayan dağlara.

Bu dünyada

Tuğ adlı bir dağ

kəndi var

şəlaləsi,

meşələri,

bulaqları

və bir də

Nilufər çiçəyilə

Kənd uşaqlarının

payına düş

hər nə varsa,

mənim də

canıma-qanıma

hopub orada.

Həmin o uşaq

ləpirlərimdə

düşmən

mina əkir indi.

Xatirələrimi

göyə sovurmaq üçün.

Bu da Əbülfətin doğma kəndi-Tuğa həsr etdiyi şeirdir. Əlbəttə, bu minor motivlər təbiidir. O dərdi, o ağrını içində yaşatmayan insan dərddən ürəyində kaşanə qura bilməz. Əbülfət Dərdin Poeziyasını Poeziyanın Dərdinə çevirən şairlərdəndir.

Əbülfət daim axtarışda olan şairdir. Onun ilk kitablarından olan "Nilufər çiçəyi" mənim kitablarım arasındadır, obrazlı desəm, bu kitabdakı şeirlərin özünəməxsus qoxusu hələ də çəkilməyib. Daha sonra mən onun "Döymək istədiyim qapılar" və "Allah, məni unutma" kitabları ilə tanış oldum. Müxtəlif illərin və müxtəlif ovqatın məhsulu olan bu şeirlər Əbülfətin bir şair kimi kitabdan kitaba daha da kamilləşdiyini nümayiş etdirir. Olsun ki, özünün bəyəndiyi, amma müxtəlif zövqlü oxucuların bəyənmədiyi şeirləri də diqqətdən yayınmır, amma onun uğurları sayca daha çoxdur.

Əbülfətin şair kimliyi onun özünəməxsusluğundan bilinir. Kimsəyə bənzəmir o və elə bilirəm ki, ona bənzəmək də çətindir. Onun şeirlərində hansısa ustadın poeziyasından süzülüb gələn sel-suya rast gəlməzsən. Düşünməzsən ki, bu şeirlər kiminsə səsinin səsidir. Kimsə onun şeirlərinə irad tuta bilər, bu şeirlərdəki ovqata, səsə, rəngə alışmaya da bilər. Amma nə yazırsa, özünü yazır.

Yeni kitabında ("Ürəyimdəki sənsən") biz bunu mühahidə edə bilərik.

Bu kitabda düzülən şeirlərin əksəriyyəti sevgidəndir.

Şairlər sevgidən gənclik illərində daha çox yazırlar. Əsasən nakam sevgilər, uğursuz məhəbbət macəraları onları dilə gətirir. Bu həsrət onları tərk etmir, ta əlli yaşına qədər, lap ömürlərinin sonunacan da ilk məhəbbətlə bağlı hisslər onların şeirlərindən əksik olmur. Amma sevgi ömrünün bir payız çağı da gəlir. Və Əbülfət də bu kitabında sevginin payız çağlarını qələmə alıb. Bu "payız sevgisi" olsun ki, ilk gənclik illərindəki sevgidən daha şiddətlidir, amma bu sevgidə dözüm, təmkin, ağıl daha irəlidir. Elə Xalq şairi Zəlimxan Yaqub kitaba yazdığı ön sözdə çox doğru deyir ki: "Uca tanrı sevgini insanlara dünyanı dərk etmək üçün göndərib, göndərib ki, insan həmişə diri və duru, pak və təmiz, zərif və həssas olmağı, öz gəlişiylə dünyanı gözəlləşdirməyi bacarsın. "Min Əbülfət qəlpələnsin ki, bir məhəbbət var ola bilsin". Yer üstə möhkəm dayanmaq üçün də, göy üzünün qapısını açmaq üçün də insana-xüsusən də şairə böyük sevgi gərəkdi".

Əbülfətin sevgi şeirlərində də məhz bu özünüdərk əsasdır. Sevgini duymaq, qiymətləndirmək, bu duyğular naminə yaşamaq "Nədir sevgi?" Əbülfət bir şeirində bunu belə açıqlayır:

çök sinəmə duman tək

özümü dağ sanım mən.

dönüm sonsuz ümidə-

hər an səni anım mən.

qəm sanki iynə-sapdı

hər yerdə məni tapdı.

şimşəkdən çınqı qopdu-

alışdırdı, yanım mən.

dünya cənnət-mən qərib

könlüm sən tək gül dərib.

Tanrım səni göndərib-

sevgi nədi-qanım mən.

Əbülfət Mədətoğlunun sevgi şeirlərini təkcə bir insanın-bir fərdin könül duyğuları kimi şərh eləmək doğru deyil. Bu şeirlər həm də sevginin, bu ali hissin insan həyatında necə təmiz, saf duyğular oyatdığı, qəlbini, ruhunu necə gözəlləşdirdiyi missiyasını da yerinə yetirir. Məlumdur ki, müasir dövrümüzdə saf, təmiz sevgilər get-gedə azalır, məcnunluq, leylilik və bunların timsalında fədakarlıq qeybə çəkilmiş olur. Əvəzində yalançı, saxta, beşgünlük "sevgilər" doluşur ürəklərə.

gəlirəm sənə doğru,

səbrin çatınca gözlə.

ruhüm könlündə gəmi

gəmim batınca gözlə.

hər çınqı ümid şamı

göy üzü ruhun damı

unuda bilər hamı

gələn yardısa, gözlə!

Bəli, bu "gözlə" nidası klassik poeziyamızdan üzü bəri işlənib və əsl məhəbbətin çağırışı kimi səslənib.

Əbülfətin sevgi şeirlərində obrazlı ifadələr, təşbihlər, metaforalar- bir sözlə, bədii təsvir vasitələri diqqəti xüsusilə cəlb edir. Axı, bunlar olmasa, sözlər adilik, sıravilik mahiyyəti kəsb edib qalacaq. Şairin də hünəri onda bilinər ki, o, hissi, duyğunu poetikləşdirməyi bacarmalıdır.

dərdə köynək biçmişəm,

bir az sıxır-dar gəlir.

dərdim, keç dur arxada

görüşümə yar gəlir

kölgən düşər üstümə.

Beş misralıq bu balaca şeirin bədii çəkisi ağırdı. Birinci misrada -"dərdə köynək biçmişəm" metaforadır. Şair hadisəni daha canlı, daha təsirli vermək üçün bu misranı yaradır. Təbii ki, dərdə köynək biçmək olmaz. Amma onu "insaniləşdirəndə" daha təsirli və emosional olur. İkinci misra isə birincisi misrada ifadə olunan fikrin təsdiqinə çevrilir. Üçüncü misrada da- "dərdim, dur keç arxada" -metafora yaradılmışdır, dördüncü və beşinci misralar isə təsdiqedici misralar rolunu oynayır. Şairin ürəyinə müraciətlə yazdığı başqa bir şeirdə də metafora ilə qarşılaşırıq: qoymursan dinclik tapım, hər an sancır, dinirsən. Sıxıram ağrıları, ovcumda isinirsən-ÜRƏYİM! Bu tipli misalların sayını artırmaq olar.

Bir sözlə, Ə.Mədətoğlunun sevgi şeirləri yaşanılan, duyulan hisslərin, duyğuların ifadəsidir. Bu şeirlərin qəhrəmanı sevgini həyatının mənası, mahiyyəti hesab edir. Hicran əzabları onu necə sarsıdırsa, vüsala ümid qəlbində yaşamaq eşqini alovlandırır. Deyərdik ki, bu sevgidə bir az məcnunluq havası var. Məcnun kimi o da fədakarlığı, eşqdə təmannasızlığı sevir. Ancaq Məcnundan fərqi orasındadır ki, onun kədərinin içində bir işıq var.

Mən od geydim, alov içdim,

Canımdan can çıxanadək.

Dərdi saydım, qəmi biçdim,

Ağzımdan qan çıxanadək.

Əbülfətin bir çox şeiri onun özü-özüylə dialoqunu və bəzən monoloqunu ifadə edir. Bu şeirlərdə bir insan taleyinin yaşantıları var. Bu yaşıntılar oxucuya da sirayət edir. Dərddirsə, dərdinə qoşulursan, sevincdirsə, sevincinə şərik olursan. Şairlə oxucu arasında məsafə saxlamayan şairdir Əbülfət.

Qəfəsdə yaşayan quşlar

Halınıza mən yanırdım.

Sizin azadlıqda olmaq

Haqqınıza inanırdım.

Amma əksinə oldu hər şey

Özüm də qəfəsə düşdüm.

Sizlər tora dimdiyindən

Mən ürəyimdən ilişdim.

Bəxtəvərlik olmasa da

Qayğınıza qalanlarla

Çadır da qəfəs kimidi

Həm dar gəlir, həm də ki ar!

Bu şeirdən necə təsirlənməyəsən?

Əbülfət Mədətoğlu haqqında bu qeydlərimi başa çatdırarkən Ramiz Rövşənin "Sadə həqiqət" məqaləsi gözümə dəydi. Və sözümü elə Ramizin Əbülfət Mədətoğlu haqqında dedikləri ilə bitirmək istəyirəm: "Əbülfətin şeirlərində ümumiləşdirmə gücü olan, oxucu ürəyində əks-səda doğura bilən misralar az deyil. Amma o misralar sözə soxulmur. Onları oxucu özü görməlidir. Çünki Əbülfətin şeirləri də özü kimi iddiasızdır".

VAQİF YUSİFLİ

Ədalət.- 2010.- 31 dekabr.- S. 19.