Xalqın Məmməd Araz əmanəti

"Məmməd Araz qələmi uzun illər sonra da qılınc kimi vuruşacaq"

"Xalq Bank"ın ideyası ilə hazırlanan böyük şair Məmməd Arazın "Seçilmiş əsərləri"nin təqdimat mərasimi keçirildi.

Qara cilddə çap eləyin kitabımı

Məndən sonra.

Qara cilddə.

Tünd qara.

Xalq artisti, aktyor Nürəddin Mehdixanlının ifasında Məmməd Arazın "Vəsiyyət" şeiri ilə başlanan tədbirin aparıcısı, Yazıçılar Birliyinin katibi Rəşad Məcid dedi ki, bu kitabda hələ kiçik yaşlarımızdan oxuyub sevdiyimiz, gəncliyimizdə isə vətənpərvərlik ruhunda kökləndiyimiz şeirlər toplanıb: "Hər birimiz bu kitabı vərəqlədikcə bir daha uzun illərdən bəri sevə-sevə oxuduğumuz Məmməd Araz poeziyasının həyatımızda, mənəviyyatımızda yaratdığı hisslər xatırlayacağıq. Təxminən 25 il əvvəl Filarmoniyada Məmməd Arazın yaradıcılıq gecəsi keçirilirdi. Görkəmli alimimiz, Məmməd Araz poeziyasının vurğunu Aydın Məmmədov çıxışında çox-çox uzaqlardan danışdı. İslamın gəlişi və onun gətirdiyi adlara diqqəti çəkdi. Məhəmməd Füzulidən, Məhəmməd Hadidən və bu sırada dayanan böyük yazarlardan sonra Məmməd Araz poeziyasından danışdı. Düşünmürəm ki, bu sadəcə qurulmuş bir çıxış idi. Həqiqətən də Məmməd Araz poeziyasının kökləri çox-çox dərinliklərə işləyib. Nə qədər dilimiz, xalqımız yaşayacaqsa, bu dildə şeirə, poeziyaya maraq göstəriləcəksə, o qədər Məmməd Araz poeziyası yaşayacaq. Azərbaycan dilində ən gözəl nümunələrlə yaradılan bu poeziya nümunələri uzun illər sonra da xalqımızın hər bir nümayəndəsinin poetik, mənəvi dünyasına kömək olacaq. Keçid dövrü çətin olduğundan bir çox hallarda insanlar depressiyaya düşürlər. Məhz depressiyalardan çıxmağın ən yaxşı yolu belə böyük şairlərin kitablarını oxumaqdır".

Rəşad Məcid bu kitabın ərsəyə gəlməsi ideyasının müəllifi olan "Xalq Bank"ın rəhbərliyinin böyük bir işə imza atdıqlarını bildirdi. Bundan əvvəl böyük rəssam Böyükağa Mirzəzadənin rəsmlərindən ibarət kataloqunun təqdimatının keçirildiyini bildirdi. "Xalq əmanəti" layihəsini uğurla həyata keçirdiyinə görə "Xalq Bank"ın rəhbərliyinə minnətdarlıq etdi:

"Ömür boyu tufan əydim, su yardım, Xətainin qılıncını suvardım", - deyən Məmməd Araz uca çinarların qürurundan ruh alıb, Arazın suyu ilə böyümüşdü. Həqiqətən də Məmməd Araz qələmi Xətai qılıncından yaranmışdı. Heç şübhəsiz, Məmməd Araz qələmi uzun illər sonra da qılınc kimi vuruşacaq. Onun ən dəyərli əsərlərindən biri də övladları-qızlarıdır. "Vəsiyyət" şeirini də Məmməd Araz qızlarına yazıb. Bu yaxınlarda Azərbaycanın dəyərli publisisti, Məmməd Arazın qızı İradə Tuncayın "Sarı odalar" kitabının təqdimatı keçirildi. Həmin kitabda İradə xanımın intellekti, dünyaya baxışı ilə yanaşı, Məmməd Araz poeziyasının gücü, dərinliyi hiss olunmaqdadır. İnanıram ki, o kitab da uzun illər sonra Məmməd Araz poeziyası kimi Azərbaycanın bütün gerçəkliklərindən xəbər verəcək, əbədi yaşayacaq".

Məmməd Arazın seçilmiş əsərlərinin təqdimatının çox maraqlı bir dövrə- XXI əsrin ilk on illiyinin başa çatdığı ərəfəyə təsadüf etdiyini vurğulayan tanınmış publisist İradə Tuncay dedi ki, biz hamımız hər zaman zamana tabe olsaq da elə şəxsiyyətlər var ki, zaman onlara tabe olur. Onlar zamanın fövqündə dayanır: "Məmməd Araz çox insanların mənəvi atası və bütöv bir xalqın müstəqilliyə gedən yolunda mənəvi dəyərləri aşılayan, o yükü çiyinlərində daşıyan bir şəxsiyyət olub. Bir neçə aydır ki, biz bu layihə üzərində işləyirdik. Bu kitabın qara cilddə olması, üzərində soy adının ağ hərflərlə yazılması birgə iş prosesinin nəticəsi idi. Həm də kitabın üzərində Məmməd Arazın "Vəsiyyət" şeirindən bir bəndin əksini tapması da təsadüfi deyil. Biz onun Veb səhifəsini hazırlayanda da bu şeirini yerləşdirmişik. Çox qəribədir ki, 35 yaşında çox cavan olan bir şəxs "Vəsiyyət" şeirini yazıb və bu şeirində də özünün bütün həyat proqramını açıb, gələcək nəsillərə nə deyəcəyini açıqlayıb. Layihənin ərsəyə gəlməsində əməyi keçən hər bir kəsə təşəkkürümü bildirirəm. Maddiyyatın mənəviyyatı üstələdiyi, mənəviyyatın diqqətdən kənarda qaldığı, əhəmiyyət verilmədiyi bir dövrdə Məmməd Araz kimi ağırlıqlı bir şairin poeziyasına diqqətin yetirilməsi böyük hadisədir. Məmməd Araz kitabının qara cilddə nəşrini vəsiyyət etsə də mənə elə gəlir ki, əsl şairlərin qara kağızı olmur. Onlar hər zaman xalqı irəliyə aparan bir işıqdırlar. Arzu edərəm ki, xalqı həmişə nurlu gələcəyə aparan insanların adı rəmzi olsun".

Məmməd Arazın seçilmiş əsərlərinin redaktoru olmasından qürur hissi keçirdiyini deyən Səlim Babullaoğlu xalq rəssamı Böyükağa Mirzəzadədən sonra Məmməd Arazın kitabının təqdimatının keçirilməsinin təsadüf olmadığını vurğuladı: "Bu xalqın mənəvi sərvətinin özünə qaytarılması yolunda atılan böyük addımdır. Məmməd Araz və onun çapında olan yazarlar barəsində iki dəfə fikir səsləndirilir. Biri onların sağlığında, digəri isə dünyalarını dəyişdikdən sonra. Bu fikirləri deyənlərin də bir hissəsi onu şəxsən tanıyanlar, digəri isə əsərlərindən oxuyub tanıyanlar olur. Təəssüf ki, bu gün böyük şairimiz bizimlə birlikdə deyil, amma onun şeirləri Azərbaycan durduqca bu xalqın mənəvi sərvəti olacaq və yetişməkdə olan gənc nəslin ürəklərini fəth edəcək. XX əsr Azərbaycan poeziyasında çox az şair tapılar ki, onların yaratdığı dillə xalqın dili arasında bərabərlik işarəsi qoyula bilər. O şairlərdən biri də böyük Məmməd Arazdır".

"Böyük Məmməd Araz, Siz bu gün təkcə qayaların altında deyil, məzarda, ürəklərdə, duyğularda, yaddaşlarda, sevib-sevilənlərin pıçıltısında, yeni açılan güllərin rəngində yaşayırsınız",- deyən xalq şairi Zəlimxan Yaqub qeyd etdi ki, Məmməd Araz hər külək ağzında bir səmtə varmadı. Yönü xalqa, millətə, dağlara, daşlara, təbiətə, əbədiyyətə doğru oldu.

Söz gərək qılınc keçməz qayadan keçə.

Yoxdursa sözüyün kəsəri yazma.

Özün sevməyincə, sevilməyincə

Özgədən məhəbbət əsəri yazma.

- deyən Məmməd Araz sevdi və sevildi. Yazdığını da sevə-sevə yazdı, ölə-ölə yazmadı. Yaza-yaza öldü, əbədi dirilmək üçün. Qayalardan danışa-danışa məzarının üstündəki heykəli də qayaya bənzədi. Bu gün 50 milyonluq azərbaycanlının yaddaşında Məmməd Araz adlı bir qaya, əbədiyyət, poetik təfəkkür obrazı var. Məmməd Araz, onun sözü, şəxsiyyəti, ədəbi təsir qüvvəsi böykdür. Böyük Məmməd Arazın bu kitabı minlərlə, milyonlarla artıb çoxala-çoxala, əldən-ələ, dildən-dilə, könüldən-könülə, yaddaşdan-yaddaşa yayıla-yayıla gedəcək".

Xalq şairi Söhrab Tahir təqdimatı keçirilən kitabı poeziyanın bayramı kimi xarakterizə etdi: "Məmməd Araz ürəyin tac damarlarının partlayışı şairidir. Onun hər bir misrası ürəyin tac damarının patlayışını bizə göstərir. Həqiqətən də Məmməd Arazın Filarmoniyada keçirilən yaradıcılıq gecəsində Aydın Məmmədov Məmməd və Məhəmməd sözlərini çox gözəl müqayisə etdi. 55 il əvvəl Məmməd Araz üçün yazdığım şeiri bu toplantıda demək istəyirəm".

Qardaşım bir axşam sən

məni qonaq saxladın

Yaramı yaranla duyub bağladın.

Mənim gözlərim də bəzən ağladı.

Qoymadın gözlərim dola qardaşım.

Toyuna gəlmişəm hər yan xonçadır.

Boş əlim bükülü qanlı xonçadır.

Bircə ürəyim var parça-parçadır

O sənə çatacaq al qardaşım.

Növbəti söz alan professor Qəzənfər Paşayev dedi ki, Məmməd Araz ilk gördüyüm diri şair olub: "1957-ci ildə ilk dəfə onunla keçirilən görüşə getdim və o vaxtdan da onun yaradıcılığına vuruldum. Sonradan dostlaşdıq. O, xalqının böyük oğlu, ona baş ucalığı gətirən şairimizdir. Mən bugünkü tədbiri Məmməd Arazın bayramı bilirəm. Kitab bəşəriyyətin ən böyük kəşfidir. Bu gün təqdim olunan Məmməd Araz kitabı ilə biz onun özünü görürük. Keçid dövründə bizim yaradıcı insanlara belə bir münasibətin göstərilməsi həm də onların yaşadılması deməkdir".

Böyük Quruluş Partiyasının sədri, millət vəkili Fazil Mustafa dedi ki, Məmməd Araz Vətəndən əvvəl insanlarımızı Vətəni sevməyə hazırlayan şairdir. Məmməd Arazın öz gəlişi ilə Azərbaycanın poeziya mühitində hadisə yarada biləcək şairlərimizdən olduğunu vurğulayan deputat qeyd etdi ki, onun ölümündən bir neçə il keçməsinə baxmayaraq, Məmməd Araz şeirləri eyni ruh ilə sevilir, oxunur: "Bu günün ən maraqlı cəhətlərindən biri odur ki, Məmməd Araz qədər iztirablı, səhhəti ilə bağlı ağır həyat keçirən çox az şairlər olub. Amma onun şeirlərində fiziki cəhətdən xəstə ruha rast gəlmək mümkün deyil. Onun şeirlərində yalnız sağlam bir gözəllik, insanı müqəddəs missiyaya hazırlayan ruhu duymaq mümkündür. Ona görə Məmməd Araz böyükdür ki, o qədər ağrı-acı içərisində öz missiyyasını unutmayaraq, həmişə ona əməl edərək Azərbaycan insanını hər şeyə hazırlaya bildi. "Atamın kitabı"ndan, "Əlifba"dan başlayaraq bütün şeirlərində insanlarımızı Azərbaycanın müstəqilliyi, gələcəyi üçün çalışan topluma çevirə bildi. Biz bu cilalanmış sözün içərisində yetişən insanlarıq və ona görə də bu gün Məmməd Araz adı, gündəmə gələndə Azərbaycanın müstəqilliyinin əsasını qoyan insanlarla bir sırada dura biləcək bir şəxsiyyət gözlər önündə dayanır. Hesab edirəm ki, Məmməd Əmin Rəsulzadə Azərbaycan cəmiyyətinə nə verə bilibsə, Məmməd Araz da onu şeirdə verənlərdəndir".

"Qalx ayağa deyən Məmməd Arazın hər bir misrası, hər bir şeiri Azərbaycandır",- deyən Demokratik İstiqlal Partiyasının sədri, deputat Asim Mollazadə qeyd etdi ki, Məmməd Arazın kitabı hər bir azərbaycanlı ailəsinin mənəvi sərvəti olaraq qəbul olunmalıdır. Çünki, bizim nəsil Məmməd Arazın kitabları ilə böyüyüb. Onun Azərbaycan sevgisi ilə də gələcək nəsillərimiz böyüyə bilər. Əminəm ki, "Xalq Bank" bu ideyası ilə böyük bir iş görüb. İnanıram ki, bu ənənə davam etdiriləcək. Bütövlükdə azərbaycanlılar öz əməlləri ilə millətin birliyinə nail olacaq və onu təcavüzdən də azad edib dövlətini qüdrətli bir ölkəyə çevirəcək".

"Mən hansısa bir kitabda oxumuşdum ki, kitab zamanın dalğaları üzərində gələcək nəsillərə çatdırılan gəmidir",- deyən Məmməd Arazın həyat yoldaşı Gülxanım xanım həm kitabların nəşrinin, həm də onların oxunmasının zəruri olduğunu bildirdi: "Kitabın verdiyi biliyi, tərbiyyəni heç nə verə bilməz. Sözün dara düşdüyü indiki vaxtda Məmməd Araz kimi şairlərin əsərlərinin nəşrinə maraq göstərilməsi təqdirəlayiq haldır. Buna görə bu işdə əməyi keçən bütün insanlara təşəkkür edirəm".

Millət vəkili Aqil Abbas dedi ki, bu təqdimat təkcə Məmməd Arazın günü deyil, bütünlüklə poeziyanın günüdür: "Əgər bu gün sözün qüdrətdən düşdüyü bir vaxtda bu qədər ziyalı sözün başına yığışırsa, deməli, söz bir o qədər də qiymətdən düşməyib. Bu insanların hər biri də poeziyamızda əksini tapan missiyanın davamçılarıdır. Həm də böyük şairlərimizin əsərlərinin yeni, nəfis şəkildə dərcinə böyük iş adamlarının maraq göstərməsi alqışlanan haldır. Bu həm də Azərbaycanın inkişafına xidmət etməkdir, onun mənəvi sərvətinin xalqa çatdırılmasında böyük rol oynamaqdır. Azərbaycanın milli, mənəvi sərvəti isə Nizami, Füzuli, Üzeyir Hacıbəyov, Xudu Məmmədov, Qara Qarayev, Tahir Salahov və bu sırada dayanan kifayət qədər böyük şəxsiyyətlərdir. Əgər bu sərvəti qoruya bilsək, Azərbaycanın sabahına da böyük ümid yaranar. Sözə qiymət verəni, Allah da qiymətləndirər".

Tədbirin sonunda Nurəddin Mehdixanlı və Ağalar Bayramovun ifasında Məmməd Arazın şeirləri səsləndi.

Gültəkin Qəhrəmanlı

Ədalət.- 2010.- 29 dekabr.- S. 4.