XAQANİDƏN ÜZÜ BƏRİ...

Professor Xalid Əlimirzəyev klassiklərimzin ideal və poetik sənət dünyasını araşdırıb

"Elm və Təhsil" nəşriyyatının ədəbiyyatsevərlərə, oxuculara dəyərli hədiyyəsi var. Söhbət bu yaxınlarda işıq üzü görən "Klassiklərimizin ideal və poetik sənət dünyası" kitabından gedir. İki cilddə hazırlanan bu kitabı professor Xalid Əlimirzəyev yazıb.

Zəruri olmayan giriş

Xalid Əlimirzəyev görkəmli alim, dəyərli ziyalı kimi tanınır. Bu kitab imzası həmişə axtarılan müəllifin nə birinci kitabıdı, nə də onuncu. Ona görə də bu yazının girişinə bəlkə heç zərurət də yox idi.

50 ildən çoxdu ki, elmimizin, ədəbiyyatımızın sözün həqiqi mənasında qeyrətini çəkən Xalid Əlimirzəyev "Cəlil Məmmədquluzadənin tənqidi görüşləri" mövzusunda namizədlik, "Cəlil Məmmədquluzadənin dramaturgiyası" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. Bir zamanlar tələbə kimi əyləşdiyi Bakı Dövlət Universitetinin auditoriyalarına indi alim kimi daxil olur. 1973-cü ildən bu günə kimi ali təhsilimizin flaqmanı sayılan BDU-nun Azərbaycan Ədəbiyyatı Tarixi kafedrasının professorudu, onlarca kitabın, 500-dən çox elmi məqalənin müəllifidi. Tanınmış alimin çoxsaylı tələbələri sırasında olmasam da, şəxsi görüşlərimizdə, söhbətlərimizdə Xalid müəllimdən çox dəyərli fikirlər öyrənmişəm. Ona görə də Xalid Əlimirzəyevin imzası ilə çap olunan elmi və bədii əsərləri maraqla izləyir, həvəslə oxuyuram.

Yeri gəlmişkən, Yazıçılar Birliyinin sıravi üzvü kimi Xalid Əlimirzəyevin qələmindən bədii əsərlər də çıxır. "Bələdçi" kitabı müəllifin yazıçılıq məharətinə əsl bələdçilik edə bilər. "Bələdçi" povesti, "Peşmançılıq", "İztirabın sonu", "Məhəbbət sorağında", "Qoşa məzar", "Qərib adam" və başqa hekayələri oxucu rəğbəti qazanıb. Xalid Əlimirzəyevin yazdığı pyeslər Akademik Milli Dram Teatrı da daxil olmaqla müxtəlif teatrların səhnəsində tamaşaya qoyulub.

Mücahidin yeni əsəri

Görkəmli alimin bədii əsərləri başqa bir yazının mövzusudu. Vəd etdiyim kimi bu dəfə Xalid Əlimirzəyevin "Klassiklərimizin ideal və poetik sənət dünyası" ikicildliyi barədə danışacam.

Xalid müəllim ahıl yaşında da əsl gənclik enerjisi ilə çalışır. Təsadüfi deyil ki, son illər tanınmış alimin "M.F.Axundovun ideal və sənət dünyası", "Mənəvi borc" (Mir Cəlal haqqında xatirələr), "Ədəbiyyatşünaslığın elmi-nəzəri əsasları" kitabları oxuculara, ədəbiyyatsevərlərə təqdim olunub. Belə görünür ki, görkəmli alim Mir Cəlal haqlı imiş. Hələ 1972-ci ildə özünün "Şəfəqdən qalxanlar" kitabını keçmiş tələbəsi, alim dostu Xalid Əlimirzəyevə bağışlarkən maraqlı avtoqraf yazıb: "İstedadlı alim dostum, ədəbiyyat cəbhəsinin fəal və qeyrətli mücahidi Xalid müəllim üçün kiçik xatirə!".

Xalid Əlimirzəyevin yeni nəşrə hazırladığı ikicildlik "Klassiklərimizin ideal və poetik sənət dünyası" monoqrafiyasının elmi redaktoru AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor Azad Nəbiyevdi. Tanınmış professorlar Tofiq Hüseynoğlu, Vaqif Sultanlı və Sənan İbrahimov kitaba rəy veriblər.

"Ön söz əvəzi"nin müəllifi çox haqlı olaraq qeyd edir ki, xalqımızın ədəbi və tükənməz mənəvi sərvəti olan ədəbiyyat hələ XII əsrdən başlayaraq bəşəri məzmununa görə, dünya ədəbi-ictimai fikir tarixinə daxil olub, onun ən güclü, orijinal qollarından biri kimi yaşayıb, inkişaf etmiş, sənət aləminə Xaqani, Nizami, Füzuli, Vaqif, Mirzə Fətəli, Mirzə Cəlil, Sabir, Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavid, Səməd Vurğun kimi nəhəng söz korifeyləri bəxş edib: "Bizim böyük əbədiyyatımız təkcə əbədi hadisə, sırf bədii təxəyyülün nişanəsi olaraq qalmır. O, yüksək poetik istedadın, bədii idrakın məhsulu olmaqla yanaşı, həm də dərin elmi- fəlsəfi təfəkkürün, elmi idrakın məhsuludu. Təsadüfi deyildi ki, Füzuli vaxtı ilə bu həqiqəti etiraf edərək yazırdı: "Elmsiz şeir əsası yox divar olur və əsassız divar qayətdə bietibar olur"... Monoqrafiya müəllifi adları çəkilən sənətkarların bədii əsərləri ilə yanaşı, həm də onların söz və sənət, yaradıcılıq qanunları haqqındakı fikir və mülahizələrinin, elmi-nəzəri görüşlərinin təhlilinə xüsusi yer ayırıb".

"Klassiklərimizin ideal və poetik sənət dünyası" ikicildliyində Xaqanidən başlayaraq ötən əsrdə yaşamış görkəmli şair, yazıçı və alimlərimizin yaradıcılığ ətraflı təhlil olunur. "Nizaminin poetik görüşləri", "Füzuli poeziyasında dünyəvilik", "Vaqif poeziyasının lirik qəhrəmanı", "M.F.Axundovun şəxsiyyəti, ədəbi, ictimai-fəlsəfi görüşləri", "C.Məmmədquluzadə dramaturgiyasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri", "Sabir satiralarında müsbət ideal", "H.Cavid dramaturgiyasında ictimai-estetik ideal və məhəbbət fəlsəfəsi", "C.Cabbarlı dramaturgiyasında ideal və romantik qəhrəman", "S.Vurğunun ədəbi-nəzəri görüşləri" və başqa bölümlər maraqla oxunur. Sadə dildə yazıldığından ikicildlik təkcə ədəbiyyat mütəxəssislərinin deyil, sıravi oxucuların da rəğbətini qazanacaq.

Nikbin sonluq

Xalid Əlimirzəyevin qələmə aldığı bu ikicildlik bir məsələyə görə də əlamətdar hadisə sayıla bilər. Hər iki kitab ziyalı iş adamları Seyid Sabiroğlunun və Maarif Qurbanoğlunun maddi-mənəvi dəstəyi ilə işıq üzü görüb. Müəllif səbəbkarlara təşəkkürünü belə bildirir: "Qoy Tanrı müxtəlif peşə sahibi olmasına baxmayaraq, Azərbaycan ədəbiyyatını, klassik irsimizi, mədəniyyətimizi ürəkdən sevən, onun öyrənilməsi, geniş intişarı üçün təmənnasız qayğı, böyük vətəndaşlıq qeyrəti göstərən ziyalı iş adamlarımıza əbədi yar olsun!"

Tanrı alimin dualarını eşitsin!.

Etibar CƏBRAYILOĞLU

Ədalət.-2010.-9 fevral.-S.7.