Maestro Niyazi
Bu dəfə
haqqında yazmaq istədiyim ev-muzeyi məşhur Hacıbəyovlar
nəslindən olan bəstəkar və dirijor Niyazi
haqqındadır. Şəhərin mərkəzində yerləşən
muzey 1994-cü il sentyabrın 18-dən fəaliyyət göstərir.
Muzeyin direktoru Rza Bayramovun sözlərinə görə,
maestro Niyazi 1958-ci ildən ömrünün sonunadək bu evdə
həyat yoldaşı Həcər xanımla birgə
yaşayıb. Muzey 5 otaqdan ibarətdir, bunlardan
üçü Niyazinin dövründə olduğu kimi qorunub
saxlanılır. Digər 2 otaq isə ekspozisiya və tədbirlərin
keçirilməsi üçün nəzərdə tutulub.
Muzey fəaliyyətə başladığı illərdə
4473 eksponat var idi. Hazırda isə onların sayı 6200-dən
çoxdur. Bunlar əsasən Niyazinin şəxsi not əlyazmaları,
kitabxanası, rəsm əsərləri, maestroya müxtəlif
illərdə bağışlanan hədiyyələr, geyimlər,
tanınmış musiqiçilərlə birgə fotoşəkillərdir.
Həyat və yaradıcılığı
Niyazi Zülfüqar
oğlu Tağızadə-Hacıbəyov 1912-ci il avqustun 20-də
Tiflisdə doğulub. Anası Böyükxanım ixtisasca həkim
olub. Atası Zülfüqar Hacıbəyov (Üzeyir Hacıbəyovun
qardaşı) Azərbaycanda musiqili teatrın banilərindən
olub. Uşaqlıq illərindən Ü.Hacıbəyov,
M.Maqomayev, Ə.Haqverdiyev, C.Məmmədquluzadə, N.Vəzirov,
H.Cavid kimi dövrünün tanınmış sənət
adamları, yazıçıları arasında
böyüyüb.
Azərbaycan dirijorluq məktəbinin
formalaşması və inkişafı onun adı ilə
bağlıdır. Q.Ropov, P.Ryazanov, L.Rudolfun bəstəkarlıq
məşğələlərində iştirak edən Niyazi
dirijorluq fəaliyyətinə 1934-1935-ci illərdə
başlayır. 1935-ci ildə ilk dəfə olaraq Azərbaycan
xalq musiqisinin klassik nümunələrini - "Rast" və
"Şur"u nota köçürür. 1946-cı ildə
gənc dirijorların baxış müsabiqəsinin
laureatı adını qazanır. 1949-cu ildə məşhur əsərini
- "Rast" simfonik muğamını yazır. Böyük
sənətkar Azərbaycan SSR Xalq artisti, SSRİ Xalq artisti
adlarına, Azərbaycan Dövlət mükafatına, SSRİ
Dövlət mükafatına, "Çitra" baletinə
görə Cəvahirləl Nehru adına beynəlxalq
mükafata layiq görülüb. Müxtəlif vəzifələrdə
çalışıb. Azərbaycan Dövlət
Filarmoniyasının bədii rəhbəri olub. 1984-cü ildə
isə 72 yaşında vəfat edib.
Sətirlərə sığmayacaq
sevgi dastanı
Bəstəkar Niyazi həyat
yoldaşı Həcər xanımla 51 il birgə ömür
sürüb. Onların maraqlı sevgi tarixçəsi var.
Maestro Niyazi gələcək həyat yoldaşı ilə
1930-cu ildə Mahaçqalada, Dağıstan Maarif
Komissarlığında işləyərkən tanış
olub. Əslən Cənubi Azərbaycandan olan Həcər
xanımın qardaşı Əli İsgəndər
Mahaçqaladakı İran konsulluğunda
çalışırmış. Bir gün Həcər
xanımgilin ailəsi Yeni il bayramında Niyazigili öz evlərinə
qonaq çağırır. Niyazi Həcər xanımı
ilk dəfə burada görür və ilk baxışdan
yaranan bu sevgi sonralar böyük bir məhəbbətə
çevrilir. 1932-ci ildə Həcər xanımgilin ailəsi
İrana dönməli olduqlarından öz
qızlarının Niyazi ilə münasibətdə
olmasını əngəlləyirlər. Onların ailə
qurmasına etiraz edirlər. Belə olduğu halda gənclər
gizlincə evlənmək qərarına gəlirlər. Əvvəlcə
bir müddət Ağdaşda yaşayırlar, sonra Bakıya
köçürlər. Həcər xanım Niyazi haqqında
xatirələrində həyat yoldaşı barədə
böyük sevgi ilə söz açır. "Niyazi xəstələnəndə
uşaq kimi olurdu, əsəbiləşirdi.
Şıltaqlığa başlardı, onun üçün hazırladığım
xörəkdən əvvəl özümün
dadmağımı xahiş edər və öz
qaşığını mənə uzadardı. Mən də
boyun qaçırmazdım. Bax onda Niyazinin gözlərindən
həm xoşbəxtlik, həm də minnətdarlıq
yağardı".
Həcər
xanımın "Ərim haqda xatirələr"i belə
bitir: "Sözün düzünü desəm, hərdən
mənə elə gəlirdi ki, onu qoruyuram, amma o, məni
qorumağı bir yana, heç mənə verdiyi əziyyətləri
də görmür. Olurdu ki, inciyirdim ondan... Ancaq bu
düşüncələr bütövlükdə ədalətli
deyildi. Əvvəla, söhbət məndən düşəndə,
Niyazi həmişə dostlarımıza deyirdi ki, heç bir
qadın onun mənimçün elədiklərini edə bilməzdi.
Həcərin önündə çox günahım var və
ona çox borcluyam. Mən də Niyaziyə minnətdaram".
Bu sətirləri oxuyub
Həcər xanımın sədaqətini, böyük
sevgisini, Niyazi qüdrətini duymamaq olmur.
Niyazinin Həcər
xanımla övladları olmayıb. Amma bəstəkar
özündən sonra musiqi xəzinəmizə "Rast"
simfonik muğamı, "Çitra" baleti kimi böyük
sənət nümunələrini bəxş edib.
Yeganə Cansail
Ədalət.- 2010.- 13 iyul.- S. 4.