TARİXDƏN BİR YARPAQ

Sovet dönəmində xalqın ruhunu, nəbzini tutan, onu oxşayan və hər yerdə də dilə gətirilən, xatırladılan şüarlar var idi. Düzdü, indi də şüarlar var, amma nədənsə bu günün şüarları hələ ki, bizə o qədər də doğma gəlmir. Görünür, ya hələ onlara alışmamışıq, ya da canımıza, qanımıza hopmayıb.

Xatırlayaq. Sovet-alman müharibəsi dövründə hər kəsin bildiyi məşhur şüar-çağırış bütün SSRİ ərazisini bəzəyirdi. "Ana Vətən Çağırır" şüarı insanları səfərbər etmişdi, onları bir araya gətirmişdi. Müharibədən sonra isə tarixi hadisələrə qiymət vermək baxımından önəmli olan digər bir şüar hər kəsin dilinin əzbərinə çevrildi. Şüar belə idi: "Heç kəs unudulmur, heç nə yaddan çıxmır!"

Bəli, indi bu şüarları xatırladıqca qarşımdakı saralmış vərəqlərə və şəkillərə baxıram. Bu bir insanın tərcümeyi-halı və şəklidi. O, 1907-ci ildə Ağstafa rayonunun Könhəqışlaq kəndində doğlumuşdu. İlk gənclik illərindən o vaxtın fəallarından olmuş və yeddi illik təhsilini başa vurub NKVD-də işə qəbul olunmuşdu. Təbii ki, bir kəndçi balasının bu uğuru təsadüfi deyildi. Onun fəallığı, eləcə də siyasi baxışları həmin orqanın diqqətini çəkmişdi və təşkilat onu öz sıralarına gənc "çekist" kimi qəbul etmişdi. Artıq onu el arasında "Bala Bayram" kimi tanıyırdılar. Bayram Qəhrəman oğlu Əsgərova bu ad xidmətinə ğörə, eləcə də bundan əvvəl milis orqanlarında xidmət keçib yaxşı ad qoymuş "Böyük Bayram"dan fərqlənmək üçün camaat tərəfindən təqdim edilmişdi. O da adına layiq xidmətlər göstərməklə təkcə Ağstafa, Qazax ərazisində deyil, eləcə də respublikanın digər bölgələrində cəsur, cəsarətli və xalqına, torpağına bağlı bir əməkdaş kimi seçilərək qısa müddətdən sonra milis orqanlarında işə göndərilmişdi. Elə "Bala Bayram"ın həyat yolunun maraqlı səhifələri də onun o vaxtkı milis orqanlarında xidməti dövrünə düşür. Məhz ağır cinayətlərin açılması, şəxsi və dövlət əmlakının dağıdılması hallarına qarşı mübarizədə Bayram Əsgərovun adı həmişə yaxşıların sırasında çəkilibdi. Azərbaycan milisinin həyat yolu barəsində olan kitablarda da onun haqqında geniş bəhs edilibdi.

Təsadüfi deyil ki, ölkənin bir çox yüksək orden və medallarına layiq görülmüş Bayram Əsgərov alman faşistlərinin Azərbaycan ərazisinə göndərdiyi cəsusu qısa müddətdə yaxalayıb dövlət orqanlarına təhvil verdiyi üçün Mircəfər Bağırov tərəfindən xüsusi olaraq mükafatlandırılmış və ona "Mauzer" tapançası hədiyyə olunmuşdu. Həmin hadisənin detallarını araşdırarkən öyrəndim ki, İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində qəribə bir hadisə baş verir. Günlərin birində kəndin kolxoz sədri yoxa çıxır. Bu hadisə bütün rayonu, bölgəni ayağa qaldırır. Məsələ respublika səviyyəsində nəzarətə götürülür. Həmin vaxt, yəni 1941-ci ilin sonunda Bayram Əsgərov İsmayıllı rayonunun milis idarəsinin rəsisi təyin edilir. O dərhal faktın araşdırılması üçün əməliyyat qrupları hazırlayır. Adamlar ona inandığından işə başladığı gündən çox az vaxt, yəni cəmi iki gün sonra gecə onun qəbuluna yaşlı bir kişi gəlir. Qonşu kənddən olan bu şəxs meşədə tanımadığı naməlum bir insana rast gəldiyini və onun özünü şübhəli apardığını söyləyir. Dərhal həmin ərazidə axtarış işlərinə başlanılır və qocanın dediyi həmin adam tutulur. O əslən İsmayıllının İvanovka kəndindən olan, müharibədə əsir düşüb sonradan almanlar tərəfindən hazırlanaraq Azərbaycan ərazisinə göndərilmiş Rasşupkin idi. Təxribatçı öz doğma qardaşını, yəni kolxoz sədrini öldürüb öz həyətlərində basdırdığını etiraf edir. Bununla da ağır bir cinayətin üstü açılır və adamların səksəkəsinə son qoyulur.

Ümumiyyətlə, uzun illər milis sistemində çalışmış və öz xidmətini şərəflə başa vurmuş "Bala Bayram" barəsində təkcə onun doğmaları, paqon yoldaşları deyil, həm də işlədiyi bölgələrin yaşlı sakinləri bir-birindən maraqlı xatirələr söyləyir, onu xeyirxah, nəcib bir insan kimi xatırlayırlar. Deməli, həqiqətən də heç kim unudulmur, heç nə yaddan çıxmır...

Bəli, illər ötüb gedir, tarix öz səhifələrini yeni imzalarla, yeni faktlarla, yeni hadisələrlə zənginləşdirir və bu zənginliyin içərisində də bizlərin hər birinin izləri görünür. Gərək bu izlərin anılması, yaşadılması üçün xalqına, torpağına və seçdiyin yola sədaqətli olasan. Onda anım haqqı sənin də payına düşəcək. Necə ki, bu gün biz "Bala Bayram"ı andıq.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.- 2010.- 24 iyun.- S. 3.