ƏDƏBİ HƏYAT

"BAKIDAN BAXANDA ÇADIR GÖRÜNMÜR"

Onu bircə kərə də görmədim.Amma dərdli şeirlərini tez-tez oxuyurdum, "Ədalət" və "525-ci qəzet" onun dərdinin kürsüsünə çevrilmişdi. Bu yaxınlarda qəzetlərin birində oxudum ki, dünyadan köçüb. Müxtəlif qəzetlərdə çap olunan şeirlərini bir yerə yığdım, şair Əbülfət Mədətoğludan isə iki kitabını aldım. Və bu şeirləri və bir də "Söndürülmüş telefonlar" adlı povestini oxuyandan sonra öz-özümü qınadım ki, niyə vaxtında Vahid Əlifoğlunun şeirləri barədə bir yazı yazmamışam? Əslində, dərddən şeir yazarlar, məqalə yox, amma yenə onun dərdli şeirlərinin incəliklərinə varmaq olardı.

Füzuli rayonunda dünyaya göz açan Vahid Əlifoğlunun tərcümeyi-halı barədə heç nə bilmirəm və əslində, bu, mənə lazım da deyil. Mən onu yalnız şair kimi tanıyıram, onun tərcümeyi-halı şeirlərindədir. Bu şeirlərdə vaxtilə Qarabağın bülbüllü bağçalarını tərk edib çadır həyatı yaşayan soydaşlarımızın mənəvi əzabları, maddi məhrumiyyətləri əks olunub. Qətiyyətlə deyə bilərəm ki, müasir poeziyamızda əgər belə demək mümkünsə, bir çadır şəhərciyi var və o çadır şəhərciyinin əsasını qoyanlardan biri Vahid Əlifoğludur. Mən çadırlarda yaşayan insanların həsrətli duyğularını, keçirdiyi hiss və həyəcanlarla Əşrəf Veysəllinin, Elçin İskəndərzadənin, Rəfail Tağızadənin, Mətləb Misirin şeirlərində də tanış olmuşam, amma Vahid Əlifoğlunun şeirlərində olduğu qədər ağrı duymadım. Bakıdan və Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərindən o çadırlar görünürmü? Gedən gedir, qohumunu, dostunu tapır, dərdinə şərik olurdu, amma çoxumuzun o çadırlarda yaşayan soydaşlarımızın ərşə büləndc olan yurd həsrətindən xəbərimiz yoxgO insanlar çölün düzünə səpələnmiş, bülbüllü bağçalarını rahat mənzillərini tərk edib bu çadırlara öyrəşmişdilər. Onları sıxan, əzən bu deyildi, Vətəndə Vətən həsrətiydi..Vahid bu həsrəti "Söndürülmüş telefonlar" povestinin hər bir səhifəsində oxucuya çatdırır: "1952-ci ilin aprel ayının ikisində Əlif müəllimin oğlu Vahid var idi. İndi çadırda Hacıyev Vahid var.

Vahid Əlifoğlu yazanda utanıram.

Bu imzada şeir oxuyanda öz-özümdən soruşuram ki, kimdi bu Vahid Əlifoğlu?

Füzulidə Seyid Əşrəf var idi, Özü gəldi, ocağı qaldı. Seyid Əşrəf! Allah zərrəsi, yüz min adamın and yeri..

Ermənilərin dirisiynən bacarmadığı yüzlərlə şəhidin qəbri qaldı..

Qaraköpək qaldı, Məngələnata qaldı, Ərgünəş qaldı..

Quruçayın, Köndələnin başı qaldı, ayaqları bizdədir.

Mən bilmirəm Füzulidə neçə kənd, neçə ev, neçə çayxana var idi. Mən bilmirəm Füzulidə neçə bulaq, neçə quyu, neçə kəhriz var idi..

Bilənlər Bakıdadır"

Bakıdan baxanda isə çadırlar görünmür.Vahid Əlifoğlunun belə bir şeiri var və mən bu şeiri dünən də, bu gün də Qarabağ mövzusunu yalnız dildə vətənpərvərlik şüarına çevirən, əməldə isə bircə qaşıq qanını verməkdən çəkinən çox-çox "mötəbər" insanların ünvanına tənə daşları yağdırılır.

Hər körpü başında

təzə bərə var,

Bu yol sudan keçir,

batır görünmür.

Arada o qədər dağ var,

dərə var,

Bakıdan baxanda

çadır görünmür.

Ölü yaddaşlarda

Qarabağ qalıb,

Geniş saraylarda çoxdu

Qarabağ.

Bircə çadırlarda

Qarabağ qalıb,

Çadırdan kənarda yoxdu

Qarabağ.

Kim verib, kim alar yurdunu, qardaş,

Əlləri dizində qalan

nə bilsin?

Qolu kəsilmişin dərdini

qardaş,

Qolları yerində qalan

nə bilsin?

Bakıdan baxanda çadır görünmür...

Yenə qayıdıram "Söndürülmüş telefonlar"a. Bu əsərin janrı əslində, qarışıqdır. Burada süjet var, müəyyən hadisələr də təsvir olunur, obraz da var,povest demək olar. Amma mənim fikrimcə bu, kədərli esselər silsiləsidir, çünki esseyə xas olan fəlsəfi düşüncələr, emosional mühakimə tərzi əsərin bütün mahiyyətinə çöküb. Amma nə adlandırırsınızsa adlandırın, "Söndürülmüş telefonlar" həm acı fəryaddır, həm də ittiham. "Şuşa Azərbaycanın tacıdır. Əgər tac bizdə deyilsə, deməli, başımız özümüzdə deyil...

Şuşa alınmaz qaladı! Yalandı.Necə alınmaz qaladı ki, əjdaha Qacara yıxılmayan qalanı dəllək Vazgen iki saata ələ keçirdi..

Şuşanın nə günahı var? Şuşa belə götürsək daşdı, torpaqdı, havadı, sudu...

Küldən od törəyər, oddan kül...

Ey Pənahəli xan, Məhəmməd bəy cavanşir...

Batmanqılınc götürəsi nəvələrin indi yardım bağlamalarını quş kimi oynadır əlində..."

Bu əsər vaxtında yazılmışdı, VAXTIN ƏSƏRİYDİ "Söndürülmüş telefonlar". O günləri indi kədərlə xatırlayırıq.

Vahid Əlifoğlunun onlarla şeirini oxuyuram və düşünürəm ki, bu şeirlər təkcə dərddən, qəmdən yaranmayıb,həm də bu dözülməz vəziyyətlə barışmayan, qaçqınlığı, köçkünlüyü qüruruna sığışdırmayan bir insanın harayıdır. Vahid Əlifoğlu torpaq itkisinə, işğala dözmür, məğlubiyyətlə barışmır, o, sadəcə, gördüklərini, müşahidə etdiklərini şeirə çevirir. Bu şeirlər isə həm adamı göynədir, sızıldadır, həm də içində qəzəb qığılcımları şölələndirir. Vahid deyirdi ku: "Satılmış torpaqlar papaq istəyir, Tapdanmış papaqlar torpaq istəyir". Deyirdi ki: "Bu çadır kişilər, çadır uşaqlar, Bu çadır arvadlar, çadır gəlinlər, Yerimir, ağlamır, gülmür, danışmır". Əlbəttə, çox sərt misralardı bunlar, amma həqiqətdir. Bundan da daha sərt şeirləri oxuyuram və fikirləşirəm ki, Qarabağı satanları bircə-bircə həmin misralarla güllələyəsən. Ya da həmin misraları bu gün "mənim Qarabağım" deyib kürsülərdən dil-dil ötən, amma ürəyində Qarabağ duyğusundan milyon verstlərlə uzaq düşən bəzilərinin gözünün içinə oxuyasan

Vahid şeirlərinin birində yazırdı:

cəhənnəmdən keçər,

cənnətdən keçər,

Bircə Qarabağdan keçməz bu yollar.

Başqa bir şeirindəsə

deyirdi:

Nədən nə kəsmisən,

kəm yaratmısan,

Bizə dərd yazmısan,

qəm yaratmısan.

Bütün millətləri

sən yaratmısan,

Allah, bu millətin

axırı yoxdu.

Vahidə min rəhmət deyirəm, amma bu misralarla razılaşmıram. Həddən artıq inamsızlıqla yazılıb və təbii ki, bu tipli pessimist düşüncədən doğurdu, Vahidin şəxsi, fərdi pessimizmindən doğurdu.Vahid o günü görmədi, amma biz görəcəyik və Xalq şairi Qabilin də iki misrasını xatırlayıram:

Ümid sənədir ancaq,

Azərbaycan əsgəri!

ƏLLİ YAŞIN SEVİNCİ VƏ...

Rəşid Behbudov adına Mahnı teatrında tanınmış şair Sərvaz Hüseynoğlunun 50 yaşı qeyd olundu. Ömrün "ekvator xətti"ni keçən hər bir sənət adamı üçün bu əlli yaşın təntənəsi heç vaxt unudulmur. Yəqin ki, Sərvaz da o günü unutmayacaq. Zarafat deyil, bu yubiley gecəsinə Azərbaycanın tanınmış ziyalıları, şairlər, alimlər, Sərvazdan yaşlı və Sərvazdan cavan qələm sahibləri toplaşmışdı.

Sərvaz Hüseynoğlu "Ədəbiyyat qəzeti"ndə şöbə müdiridir, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Aran filialının rəhbəridir və təbii ki, özünə və yazılarına görə müəyyən auditoriyası da var. Elə məclisin çoxsaylı tərkibi də bunu sübut edirdi. Budur,gecənin aparıcısı Ənvər Əhməd hamını salamlayır, Sərvaz haqqında ürək sözlərini məclisdəkilərlə paylaşır. Sonra çıxışlar, arada mahnı, saz havası. Amma...

Bir xeyli çıxış oldu. Bu professor, bu millət vəkili, bu tənqidçi, bu şair, bu İmişlidən gələn dost-icra hakimiyyətinin şöbə müdiri, bu Xalq artisti... Onların çıxışları, Sərvaz haqqında söylədikləri yalan deyildi, səmimi idi. Amma..Di gəl ki, az qala otuz illik yaradıcılıq yolu keçən, müasir ədəbiyyatımızda bir kiçik də olsa cığır açan şair-publisist Sərvaz Hüseynoğlu unudulmuşdu. Doğrudur, ümumi sözlərlə onun istedadlı şair olmasından danışıldı, hətta Ramiz Məmmədzadə Sərvazın hansı şeirininsə adını çəkdi,amma..iki saatdan artıq davam edən gecədə "Ədəbiyyat qəzeti"nin şöbə müdiri, Yazıçılar Birliyi Aran filialının rəhbəri, hamının dostu və sevimlisi Sərvaz Hüseynoğlu Şair-publisist Sərvaz Hüseynoğlunu məğlub elədi.

Mən israr etmirəm, bəlkə də 50, 60, 70 illik yubileylər elə bu sayaq keçirilməlidir.Amma unutmayaq ki, istənilən yubilyarın ünvanına söylənilən o tərif yağışları əvəzinə durub o yubilyarın gözəl şeirlərindən oxunaydı, o təriflər öz yerində, heç olmasa, bir şair kimi keçdiyi yolun enişləri-yoxuşları bəlirlənəydi...

Öncə qeyd etdim ki, Sərvaz Hüseynoğlu istedadlı şairdir və istərdim ki, bu yazıda qısaca da olsa, onun şairliyindən söz açım

Sərvaz neçə il öncə yazdığı şeirlərinin birində deyir:

Könlümdə bir misra

bitirmişəmsə,

Ən böyük şairi

mənəm dünyanın.

O zaman cavan şairlərə həsr etdiyim bir yazıda demişdim ki, bunlar şair misralarıdır. Özünə inamdan yaranan şaair misraları...

Bu neçə ildə Sərvazın xeyli şeir kitabları işıq üzü görüb, S.Rüstəmxanlıya, Anara, Ənvər Əhmədə və İmamverdi Əbilova həsr etdiyi elmi, publisistik monoqrafiyaları çapdan çıxıb və "Ədəbiyyat qəzeti"ndəki əsl Sizif əməyini də bura qatsaq, doğrudan da həyatını, gecəsini-gündüzünü SÖZƏ həsr edən, arı inadcıllığı ilə çalışan bir zəhmətmevər ziyalı ilə qarşılaşarıq.

Amma onun Şair obrazı ön plandadır. Şeirlərində lirik "mən"in duyğu və düşüncələri, dünya, həyat, cəmiyyət, günün reallıqları, yurd yanğısı, Vətən məhəbbəti, ana sevgisi, məhəbbət duyğuları...onun şeirlərinin əsas motivləridir. O, yaşıdlarının müraciət etdiyi əksər mövzularda yazır, amma onun şeirlərindəki poetik ab-hava özünündür.Budur,onun üç-dörd il əvvəl yazdığı şeirlərdən biri:

Hərə bir zülüm çəkir,

Qarışıbdı rəng, boya.

İştahım ölüm çəkir,

Bax bu qəmli tabloya.

Göz önündə nələrdi,

Əl qalxıb qoşa, qalıb.

Ömrüm daşı dələrdi,

Dirənib yaşa, qalıb.

İnsan və ölüm..məncə, Sərvaz bu mövzuda yazılan onlarla, yüzlərlə şeirdən öz şeirini fərqləndirməyə cəhd edib. Hər halda, uğurludur. Belə uğurlu şeirlər az deyil. Amma təbii ki, uğursuz alınan şeirləri də var. Və mən tutaq ki, heç cür fəhm edə bilmirəm ki, Sərvaz "Son güman yeri" şeirində nə demək istəyir? Başqa bu tipli şeirlərinin də adını çəkə bilərdim.

İndi isə başqa bir şeiri:

Bir mənəm, bir də boş küçə,

Ayrılıb getməyim ağır.

Buludlar çoxdan kiriyib,

Ağaclar hələ də yağır.

Damcılayır addım səsi

Küçələrin yanağına.

Kainat bir bağa kim

Çəkilibdi çanağına.

Yarpağın üstəki şehi

Elə bil yüz əl qoruyur.

Buludların xatirəsin

Ağaclar gözəl qoruyur.

İnsan və təbiət...Bu mövzuda da yenə minlərlə şeirlər ərsəyə gəlib. Bu da Sərvazın özünəməxsus poetik düşüncəsini ifadə edir .

Sərvaz yaşıdları ilə müqayisədə az yazır, bəlkə elə bu səbəbdəndir şeirlərində bir səliqə-səhman var, sözə ciddi yanaşır.

Bu qısa söhbətimi Sərvaz Hüseynoğlunun "Oğluma" şeirinin son misraları ilə bitirmək istəyirəm:

Sən qorxma ki,

şəkk gətirir bəşər tarixə,

Neyləsələr yapışmayır

bu şər tarixə.

Hökmdarın hökmlüsü

düşər tarixə,

Şairlərin, mənim balam,

piri qalacaq.

Arzulayaq ki, Sərvaz Hüseynoğlu da o pir şairlərdən olsun!

VAQİF YUSİFLİ

Ədalət.- 2010.- 22 may.- S. 19.