FİLOLOQLARA MÜJDƏ!

Görkəmli folklorşünas alim M.Təhmasibin "Seçilmiş əsərləri" Bakı Slavyan Universitetində çap olundu

Artıq bir ilə yaxın müddətdir ki, Bakı Slavyan Universitetinin Azərbaycanşünaslıq tədris-mədəniyyət mərkəzində folklorşünas alim, pedaqoq, professor Məmmədhüseyn Təhmasibin elmi-tədqiqat işləri, eləcə də, müxtəlif zamanlarda dövri mətbuatda çap olunan məqalələrinin toplanılması işi aparılırdı. Nəhayət bu uzun və çətin bir proses başa çatdı. Kitab çox nəfis tərtibatda işıq üzü gördü.

Xalqın mədəni irsinin toplanmasında və tədqiqində mühüm rol oynamış, bu sahədə özünəməxsus cığır açmış, onlarla tələbə yetişdirərək məktəb yaratmış Məmmədhüseyn Təhmasibin ruhu qarşısındakı boynumuza düşən bu borcumuzu yerinə yetirmək təşəbbüsü Bakı Slavyan Universitetinin rektoru, Əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü Kamal Abdullayev tərəfindən irəli sürülmüşdür. Rektorun sərəncamı ilə qısa müddətdə görkəmli alimin irsinin toplanması və nəşri ilə bağlı redaksiya heyəti yaradıldı. Məqalələrin toplanması işinə M.Təhmasibin bacısı Cəmilə Təhmasib və Bakı Slavyan Universitetinin Tərcümə fakültəsində təhsil alan nəvəsi Fidan Təhmasib də cəlb edilmişdir. İş prosesində müəllifin həm ev arxivi, həm də kitabxana arxivləri araşdırılaraq məqalələr toplanmışdır. Məqalələrin toplanmasına eyni zamanda Naxçıvan Milli Elmlər Akademiyasının Folklor şöbəsi və bu şöbənin müdiri, M.Təhmasibin tələbəsi, professor Məhərrəm Cəfərli də cəlb edilmişdir. Kitab BSU-nun Azərbaycanşünaslıq tədris-mədəniyyət mərkəzi nəzdində yaradılmış "Azərbyacanşünaslı etüdləri" seriyası çərçivəsində çap olunmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, bu seriya məhz M.Təhmasibin əsərlərinin çapı ilə öz işinə başlamışdır. Arzu edək ki, bu seriya da Bakı Slavyan Universitetində mövcud olan digər seriyalar kimi, populyar və məhsuldar olacaq. Ümumiyyətlə götürdükdə isə, Bakı Slavyan Universitetində prof. K.M.Abdullayevin təşəbbüsü ilə yaradılmış müxtəlif seriyalarda kitabların çap olunması bir ənənə halını almışdır. Bunlardan "Filoloqun kitabxanası-100", "Türkologiya", "Dünya nəsri", "Azərbaycan tərcümə ensiklopediyası" kimi seriyaları göstərmək olar. Bu seriyaların yaradılmasında və seriyaya daxil olan kitabların çap olunmasında əsas məqsəd müəyyən mənada diqqətdən kənar qalmış əsərlərin alim və tələbələrin istifadəsinə verilməsindən, filoloqların kitabxanasının zənginləşdirilməsindən ibarətdir. "Azərbaycanşünaslıq etüdləri" seriyasının yaradılması da bu məqsədə xidmət edir.

Bəs niyə məhz Məmmədhüseyn Təhmasibin əsərləri. Bu sualın cavabı çap olunan və oxuculara təqdim olunan bu kitabda toplanan əsərlərdə gizlənir. Hər bir oxucu bu kitaba daxil olan məqalələri oxuduğu zaman bu suala cavab tapa biləcək. Diqqətinizə təqdim edilən bu kitabdakı məqalələr istər verilən informasiya baxımından, istərsə də mövzunun aktuallığı baxımından böyük önəm daşımaqdadır. Belə ki, bu əsərləri oxuyarkən insanda yaranan ilk təəssürat müəllifin xalqın mifoloji təfəkkürünə, dünyagörüşünə yaxından bələd olması olur. İllərlə, əsrlərlə ağızdan-ağıza keçərək xalqın təfəkküründə yaşayan adət-ənənələrin yaranma yollarını, səbəblərini açıqlamaq, müəyyən mərasimlərdə oxunan mahnılarda, deyilən sözlərdə gizlənən dərin mənanın açılması üçün alimə ilk növbədə xalq, millət, vətən sevgisi lazımdır. Yalnız öz millətinin mənliyinə, ucalığına vurğun olan bir şəxs-tədqiqatçı folklor nümunələrinin aracılığı ilə onun tarixi şüuruna və təhtəlşüuruna nüfuz etmək imkanına malik ola bilər. Folklor tədqiqatçısı üçün ikinci lazım olan xüsusiyyət xalqın mifoloji təfəkkürünə, eyni zamanda dünya xalqlarının mifoloji təfəkkürünə bələd olmasıdır. Əlbəttə bütün bunlarla yanaşı folklor tədqiqatçısı folklor sevgisi ilə alışıb yanmalıdır. Folkloru sevmədən onu toplamaq və tədqiq etmək mümkün deyil. M.Təhmasib bütün bu sadalananları özündə cəmləşdirən bir tədqiqatçı olmuşdur. Müəllifin məqalələrini oxuyarkən oxucunun diqqətini ilk növbədə bu sadalanan xüsusiyyətlər cəlb edir. Bu əsərlərdə nağıllarımızda, dastanlarımızda uşaqlıqdan bizə yaxşı bələd olan müxtəlif obrazların, qəhrəmanların xalq təfəkküründə yaranma yolları, səbəbləri çox böyük tədqiqatçı ustalığı ilə açılır. Bu qəhrəmanları ümumi xüsusiyyətlərini təhlil etməklə yanaşı Təhmasib eyni zamanda onları dünya xalqlarının ağız ədəbiyyatında mövcud olan qəhrəmanlarla da müqayisə edir. Belə müqayisənin aparılması üçün isə ən azından dünya xalqlarının mifoloji təfəkkürünə bələd olmaq lazımdır. "Azərbaycanşünaslıq etüdləri" seriyasında ilk olaraq məhz Məmmədhüseyn Təhmasibin "Seçilmiş əsərləri"nin çap olunmasının ilkin səbəbi məhz bununla əlaqədardır.

Bu əsərlərin çap olunmasında əsas məqsədlərimizdən biri də respublikamızda gənc nəslin, tələbə-filoloqların səviyyəli bir mütəxəssis kimi yetişməsinə yardım etməkdən ibarətdir. Filoloji təhsil alan bir müəllim kimi bunun vacibliyini xüsusi olaraq qeyd etmək istərdim. Artıq tələbələrimiz folklorşünaslığımızın əsasını qoymuş bu məqalələrlə asanlıqla tanış olmaq imkanına malik olacaqlar. Bu da gələcək müəllimlərimizin, tədqiqatçılarımızın yetişməsi üçün əvəzsiz bit töhfədir.

Kitaba ön sözü Bakı Slavyan Universitetinin rektoru, professor Kamal Abdullayev yazmışdır. Ümumilikdə müəllifin əsərlərinin iki cilddə çap olunması nəzərdə tutulur. Yenicə işıq üzü görən birinci cildə Məmmədhüseyn Təhmasibin 1945-ci ildə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyası, müxtəlif qəzet və jurnallardan toplanmış 24 məqaləsi və iki kitaba yazdığı ön sözü daxil edilmişdir. Birinci cildi 7 fəsildən ibarətdir.

İkinci cildə müəllifin "Azərbaycan xalq dastanları (orta əsrlər)" əsəri daxil edilmişdir. Bu kitab da yaxın zamanlarda işıq üzü görəcək. Bu əsərdə müəllif eposşünaslıq tariximizdə ilk dəfə olaraq dastanlarımızın təsnifatını aparmış, dastanlarımızın geniş təhlilini vermişdir.

Bakı Slavyan Universitetində filoloqlarımız üçün böyük önəm daşıyan əsərlərin çap olunması qeyd etdiyimiz kimi artıq ənənə halını almışdır. Bu işlər universitetimizdə rektor Kamal Abdullayevin şəxsi və xüsusi nəzarəti altında aparılır. Mən bir filoloq kimi həmkarlarımı universitetimizdə çap olunan əsərlər haqqında məlumat almaq üçün BSU ilə daim əlaqə saxlamağı, burada keçirilən tədbirlərdə iştirak etməyə çağırıram. Çünki əməkdaşlarımızın fədakar zəhməti ilə çap olunan bu əsərlər istənilən filoloqun və kitabsevərin rəfini bəzəyib onun stolüstü kitabına çevrilə biləcək kitablardır.

Son olaraq folklorşünaslarımızı, filoloqlarımızı və ümumiyyətlə folklor nümunələrini sevən bütün insanlarımızı bu qiymətli əsərlərin işıq üzü görməsi münasibətilə təbrik etmək istəyirəm.

Elşən Şükürlü

Ədalət.- 2010.- 6 noyabr.- S. 20.