İNSANİLƏŞƏN TƏBİƏT

İNSANİLƏŞƏN TƏBİƏT

MÜTLƏQLƏŞMƏK - VAR OLMAQ (İkinci Kutsal Bitiqdən)

Təbiətləşən İnsan

Mütləqə İnam Fəlsəfəsinin Yaradıcısı, Ruhani Ocaq Atası, Dahi Azərbaycan Filosofu İnam Atanın (Asif Atanın) yaradıcılığında təbiətə münasibət ayrıca yer tutur. Mənası "möhkəm" anlamına gələn "türk" sözü xarakter etibarilə birsifətliyi, dəyişməzliyi, ölümlə öcəşməyi, öldürməyi sevməməyi, fitri döyüşkənliyi, fitri inancıllığı, vətənsevərliyi, təbiətə ilahi münasibəti ilə diqqəti cəlb edir. Təbiidir ki, hər hansı bir millətin yaradıcılıgı bu və ya digər dərəcədə bəşəri işdən soraq verir. Ancaq türkün əsas xarakterik cəhətləri məhz ona məxsusdur və bir xilas kimi dünyaya təqdim olunmalıdır. Fitri halın qeyri-adiliyi onu özündən ayrılan məqamlarda belə daxilinə üz tutmağa, özündən güc almağa çağırdı.

Türk fitri təbiətçidir. Onun insana, həyata, dünyaya münasibəti fitri xarakterinin ucalığından irəli gəlir. O, həyata daim yaradıcı baxır, ruhunun gözü ilə insanilikdən soraq verən hər bir cəhəti ləyaqətlə dəyərləndirir. Bu cəhəti qoruyur, yaşadır və sabaha çatdırır. Türkün təbiətə münasibəti onun dağı, daşı, səmanı, çayı, meşəni, təbiətdəki müxtəlif varlıqları ilahiləşdirməsi demək olub. O, ilkin mifoloji düşüncəsində fitrətən ilahi keyfiyyətlərini ifadə edib. Türkün mifoloji düşüncə sistemi heyrətamiz dərəcədə insana doğma təsir bağışlayır: Türk təbiətdə, onun müxtəlif varlıqlarında daim özünü görüb, bu heyrətamizliyi müxtəlif formalarda vəsf edib.

Atanın "10 Kutsal Bitiq"inin 2-ci cildinə daxil oan "Mütləqləşmək-Var Olmaq" Kitabında insan-təbiət mövzusu ciddi şəkildə araşdırılır, xilas yolu göstərilir: İnsan indiyə kimi əslində səthi yaşayıb, öz insani-ilahi imkanlarını axıradək aşkarlamayıb, bu səbəbdən də təbiətdəki ilahiliyi, insaniliyi axıradək görə bilməyib. İndi bəşərin az qala ölüm ayağında olduğu bir zamanda insanın qurtuluşu həm də onun təbiətə ilahi, səcdəli münasibətinin yaranmasındadır.

İşıqlı Atalı, Mütləqə İnam Ocağının Yükümlüsü

***

Özümləşən Təbiət

Təbiət - Mütləqin təzahürü, müqəddəsliyin təsdiqi, ruhaniliyin ifadəsidir.

Ancaq insanla münasibətdə təbiət mənimsənilir; insan təbiətə sahib olur, insanın təbiət üzərində ağalığı bərqərar olur, təbiətin taleyi faydalanma niyyətindən asılı olur.

İnsanla münasibətdə təbiət öz müstəqilliyini itirir.

Təbiətə mahnı qoşan insan - onu kölə vəziyyətinə salır, təbiət özündən ayrılır, təbiətlə insan arasında yadlıq yaranır.

Ağalıq - yadlıqdır.

Buna görə də insandan ən çox asılı olan təbiət əslində insana ən çox yad olan təbiətə çevrilir.

Mənimsənilən, istifadə edilən təbiət ruhanilikdən, Mütləq insanilikdən uzaq düşür.

Təbiəti mənimsəyən əslində təbiəti itirir.

Mənimsənilən Dağ - ülviyyət dağından salınır, insani keyfiyyətlərin tərcümanı rolunu itirir.

Mənimsənilən Meşə - ağılı, ürəyi, xəyalı Mütləqə aparan, daxili aləmi coşduran, müqəddəs ehtiras oyadan mənəvi Sərvət rolunu itirir.

Mənimsənilən Səma - öz qeyri-adi, ruhani sehrindən, cazibədarlığından, qüdsiyyətindən aralanır, insanın səmaya vəcdli münasibəti maddi münasibətlə əvəz olunur.

Mənimsənilən Çay - nəğməkarlığını itirir, təmənnalı ünsiyyət çay şeiriyyətini söndürür.

İnsan Torpağı təkcə güzəran mənbəyi kimi sevmir, insanın həyatını, ömrünü mənalandıran əvəzsiz ruhani varlıq kimi sevir. Bu baxımdan mənimsənilən, güzəran vasitəsinə çevrilən Torpaq öz Ali Mənasından ayrılır.

Təbiəti mənimsəmək - zəruri ehtiyacdır. Bunsuz insan yaşaya bilməz. Ancaq həmin zəruri ehtiyac insanın təbiətlə ünsiyyətinə qeyri-ruhanilik, qeyri-müqəddəslik gətirir.

Burada təbiət öz mahiyyətinə bərabər olmur.

Digər tərəfdən, həmin münasibətdə insan öz mahiyyətinə bərabər yaşamır.

Maddi ehtiyacın ödənilməsi - insana ruhani keyfiyyətlərin qurban verilməsi bahasına başa gəlir və insan həyatının faciəvi cəhətlərindən biri elə budur.

Mütləq mənada, Mahiyyət baxımından insanın təbiətə münasibəti tam ruhani olmalıydı.

Ancaq gerçəklikdə, İnsanın təbiətlə ünsiyyətində maddi faydalıq niyyəti üstünlük təşkil edir.

Bu, insan həyatına əzəli ziddiyyət gətirir.

Təbiət insandan asılı olmamalıydı!

Bu vaxt İnsan onu tam özümləşdirə bilərdi!

Yalnız özümləşən, mütləqləşən, özündən kənardakı qüvvədən asılı olmayan, mənimsənilməyən təbiət - insani mənanı təsdiq etməyə, insaniləşməyə qadirdir.

Yalnız özümləşən təbiət - insan tərəfindən özümləşdirilən təbiət səviyyəsinə qalxır.

Kölələşən təbiət - insandan ayrılan təbiətdir.

Bu səbəbdən də İnsanın təbiətə sahibliyi - təbiətin insandan uzaqlaşması deməkdir.

Sahiblik - təbiəti mütləq ruhani ülviyyətindən ayırır, səcdə müqəddəsliyinə xələl gətirir.

İnsanın təbiət üzərində sahibliyi onun ləyaqətinə ziyan vurur.

Çünki təbiətə səcdə - əslində insani mahiyyətə səcdə deməkdir.

Bu səbəbdən də təbiətin insan ağalığından azad olması, Özümləşməsi - insaniliyin Ali təsdiqi deməkdir.

Təbiət öz Müstəqilliyinə, Təbiiliyinə qayıtmalıdır, insan təbiət üzərində ağalıq iddiasından əl çəkməlidir, təbiətə təbiətin gözüylə baxmalıdır.

Yalnız onda təbiət təbiətə, insan insana tam bənzəyə-cək.

Təbiətin özümləşməsinin gerçəklik səviyyəsi - nisbi, natam Özümlük yaradır.

Burada təbiət mənimsənilir, ancaq bacarıqla, ehtiyatla, biliklə; insanın ağalığı qalır, ancaq "incələşir", "həssaslaşır", "mərhəmətləşir".

Özümləşmənin Mütləq səviyyəsi - Ağalığın, Sahibliyin tam aradan qalxmasını, təbiətin tam müstəqilləşməsini tələb edir.

Təbiəti mənimsəmədən - insan yaşaya bilməz.

Ancaq mənimsəmə - təbiəti insana yadlaşdırır.

Həmin yadlığın ölümü - insanla təbiətin vəhdətini yaradır.

Mənimsənilən təbiət Özümləşən təbiətə çevrilir.

Mütləq mənada bu mümkün deyil.

Deməli, təbiət insanla münasibətdə heç zaman özü olmur.

Deməli, insan təbiətlə münasibətdə heç zaman tam özü olmur.

Deməli, insanın ruhani mahiyyəti təbiətlə münasibətdə realizə edilməmiş qalır.

İnsan maddi ehtiyaclarını ödəməsə - yaşaya bilməz!

Ancaq maddi ehtiyacın ödənilməsi - insanın insaniliyinə mane olur.

İnsanla münasibətində təbiət yalnız nisbi özümləşməyə qadirdir.

Mütləq özümləşməyə insanın cismaniliyi mane olur.

ÖZÜMLƏŞDİRMƏ

İnsaniləşən Təbiət

Günəş yoxdur: İnsan sevinci, İnsan hərarəti, İnsan ucalığı, İnsan qayəsi, İnsan qayğısı, İnsan məhəbbəti, İnsan şəfqəti var!

Günəş - İnsaniləşib!

Səma yoxdur: İnsan Müqəddəsliyi, İnsan Ülviliyi, İnsan Qüdsiyyəti, İnsan Ləyaqəti var!

Səma - İnsaniləşib!

Dəniz yoxdur: İnsan genişliyi, İnsan müdrikliyi, İnsan söhbəti, İnsan sükutu, İnsan Həlimliyi, İnsan coşğunluğu, İnsan laylası, İnsan üsyanı var!

Dəniz - İnsaniləşib!

Dağ yoxdur: İnsan vüqarı, İnsan dözümü, İnsan möhtəşəmliyi, İnsan sabitliyi, İnsan təpəri, İnsan əzəməti var!

Dağ - insaniləşib!

Çiçək yoxdur: İnsan zərifliyi, İnsan təravəti, İnsan mehri, İnsan sevdası var!

Çiçək - insaniləşib!

Çay yoxdur: İnsan nəğməsi, İnsan həyəcanı, İnsan rahatsızlığı, İnsan təbi var!

Çay - insaniləşib!

Yol yoxdur: İnsan ömrü, İnsan istəyi, İnsan dərdi, İnsan bəxtiyarlığı, İnsan qələbəsi, İnsan məğlubiyyəti var!

Yol - insaniləşib!

Bulaq yoxdur: İnsan yanğısı, İnsan həsrəti, İnsan qəhri var.

Bulaq - insaniləşib!

Çöl yoxdur: İnsan gəlişi, İnsan intizarı, İnsan mehri var.

Çöl - insaniləşib!

Bahar yoxdur: tumurcuqlanan, çiçəklənən, aşıb-daşan yeni hissiyyat, məhəbbətləşən münasibətlər, günəşləşən çöhrələr, gülüş seli, əriyən ətalət, yaşıllaşan ünsiyyət var.

Bahar - insaniləşib!

Səhər yoxdur: təzə açılan ümid var, təzə çırtlayan sevinc var, təzə yeriyən qayğı var, təzə bəslənən arzu var, təzə qövr edən əzab var, təzə sevilən Aşiq var!

Səhər - insaniləşib!

Qürub çağı yoxdur: İnsan hüznü, İnsan yalqızlığı, İnsan qəribliyi, İnsan kövrəkliyi var.

Qürub çağı - insaniləşib!

Gecə yoxdur: İnsan pünhanlığı, İnsan mərhəmliyi, İnsan etirafı, İnsan sirri var.

Gecə - insaniləşib!

Meşə yoxdur: Sehrli sükut, doğma səs, ülvi möhtəşəmlik, ucalıq ehtirası var.

Meşə - insaniləşib!

Qış yoxdur: İnsan sərtliyi, İnsan soyuqluğu, İnsan təmizliyi var.

Qış - insaniləşib!

Yay yoxdur: İnsan ömrünün qızğın çağı var.

Yay - insaniləşib!

Payız yoxdur: İnsanın cavanlığıyla ayrılmaq mərasimi var.

Payız - insaniləşib!

İnsan təbiətdə özünü tapanda - təbiət insaniləşir.

İnsan təbiətə qovuşanda - təbiət insaniləşir.

İnsaniləşmə - təbiətin özümlüyünü, müstəqilliyini ləğv etmir.

Həmin müstəqillik, özünəməxsusluq yeni məna kəsb edir.

İnsaniləşən təbiət özünü yeni səviyyədə təsdiq edir.

İnsaniləşən təbiət - ruhaniləşir.

Təbiəti insaniləşdirən İnsan özüylə təbiət arasındakı yadlığı aradan qaldırır.

İnsaniləşən - doğmalaşır.

İnsan yad dünyada yaşaya bilməz!

Təbiəti özümləşdirməklə o, özünün daxili, ruhani ehtiyacını ödəyir.

Özümləşdirmənin gerçəklik səviyyəsində təbiət yalnız nisbi mənada insaniləşir.

Günəş - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Səma - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Dəniz - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Dağ - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Çiçək - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Yol - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Çöl - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Bulaq - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də

Bahar - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Səhər - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Qürub çağı - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Gecə - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Meşə - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Qış - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Yay - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Payız - İnsani Mahiyyətin təzahürü kimi də sevilir, maddi faydalanma vasitəsi kimi də.

Əslində gerçəklikdə ümumi hal kimi maddi faydalanma məziyyəti ruhani məziyyətdən daha çox sevilir, daha yüksək qiymətləndirilir.

Yalnız Özümləşmənin Mütləq səviyyəsində təbiət tam insaniləşir.

Ancaq həmin səviyyə - insanın cismani imkanlarından kənardadır.

Bu baxımdan, Təbiəti Mütləq Mənada İnsaniləşdirməyə can atan İnsan öz arzusuna heç vaxt tam çatmır.

Qəribə vəziyyət yaranır.

Təbiəti tam İnsaniləşdirmək üçün insan öz cismaniliyindən əl çəkməlidir.

Bu, insanın ölümü deməkdir.

Yaşayan insan - Təbiətin Mütləq İnsaniləşməsinə can atır - onun nisbi insaniləşməsinə nail olur.

BAŞQALAŞMA

Təbiətləşən İnsan

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Günəşə Eşq yaranır - Günəşləşirsən!

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Səmaya Eşq yaranır - Səmaviləşirsən!

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Dağa Eşq yaranır - Dağa çevrilirsən!

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Dənizə Eşq yaranır - Dənizləşirsən!

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Yollara Eşq yaranır - Yollara çevrilirsən!

Özünə sığmırsan, özündə qala bilmirsən, özündən kənara çıxırsan, qəlbində Bahara Eşq yaranır - Baharlaşırsan!

Eşq səni Təbiətə qovuşdurur, Təbiətlə bir olursan, Təbiətləşirsən!

Anlayırsan ki, Mahiyyətin cismindən artıqdır, ömründən artıqdır, həyatından artıqdır.

Bu səbəbdən də ömrün, həyatın, cismaniliyin günəşlənir, səmaviləşir, dağlaşır, dənizləşir, yollaşır, baharlaşır.

Anlayırsan ki, İnsan elə təbiət demək imiş.

Günəş demək imiş!

Səma demək imiş!

Dağ demək imiş!

Dəniz demək imiş!

Yol demək imiş!

Bahar demək imiş!

Çünki təbiət maddiyyat çərçivəsinə sığmır, ruhanilik zirvəsinə ucalır.

Buna görə də o, insanı çağırır, cəlb edir, cəzb edir!

Buna görə də insan təbiətləşir - Mahiyyətinə doğma olan varlıqla birləşir.

Məlum olur ki, Günəşdə ruhanilik var.

Səmada ruhanilik var!

Dənizdə ruhanilik var.

Dağda ruhanilik var.

Yolda ruhanilik var.

Baharda Ruhanilik var.

Eşq Təbiətdə, Maddidə - Təbiətdən, Maddidən hədsiz dərəcə artıq, böyük, yüksək olan Məna görür, həmin Mənaya qovuşur, həmin Mənaya çevrilir.

İnsan anlayır ki, əslində o, məkanda yaşamır;

Günəşdə yaşayır.

Səmada yaşayır.

Dənizdə yaşayır.

Dağda yaşayır.

Yolda yaşayır.

Baharda yaşayır.

İnsan anlayır ki, əslində o, zamanda yaşamır, Günəşdə yaşayır, Səmada yaşayır, Dənizdə yaşayır, Dağda yaşayır, Yolda yaşayır, Baharda yaşayır.

Bu səbəbdən də ölməzdir!

Gerçəklikdə İnsan nisbi mənada təbiətləşir.

Mütləq Təbiətləşmək - Mütləqləşmək tələb edir.

Həqiqətsizləşən Təbiət

Dağ yoxdur: gilləşən, daşlaşan, binalaşan, ləvazimatlaşan maddi vasitə var.

Çay yoxdur: dəyirmanlaşan, stansiyalaşan, bağlaşan, bostanlaşan, çimərlikləşən maddi vasitə var.

Səma yoxdur: nəqliyyatlaşan, ram edilən maddi vasitə var.

Günəş yoxdur: bədəni isidən maddi vasitə var.

Dəniz yoxdur: neftləşən, benzinləşən, balıqlaşan maddi vasitə var.

Torpaq yoxdur: ərzaqlaşan, sərvətləşən maddi vasitə var.

Meşə yoxdur: odunlaşan, imarətləşən, avadanlığa çevrilən maddi vasitə var.

Yol yoxdur: maşınlaşan, arabalaşan, yerişləşən maddi vasitə var.

Çöl yoxdur: zəmiləşən, tarlalaşan maddi vasitə var.

Səhər yoxdur: fayda başlanğıcı var.

Gecə yoxdur: yuxu məqamı var.

Bahar yoxdur: meyvələrin ömrü başlayır.

Yay yoxdur: meyvələrin dəyməsi var.

Payız yoxdur: maddiyyat bolluğu var.

Qış yoxdur: şaxta əzabı var.

Təcrübi idrakın gördüyü Dağ - həqiqi Dağ deyil, faydalı Dağdır.