Şeir kişi sirri kimi
Əbülfət Mədətoğlunun
şeirləri haqqında
Çay öz
axarını, öz qollarını
seçən kimi, sözlər də şeirin sınırlarını, təhkiyə
istiqamətini elə seçir. Əbülfət
Mədətoğlunun "Ürəyimdəki sənsən"
kitabı bu fikri
təsdiq edir.
Poetik sistem poetik jestlərin
sabit sistemidir. Poetik sistem insanın tikib yaşadığı
ev kimidir
- öz evinə elə öyrəşir ki, başqa yerdə qala bilmir, darıxır.
Poetik sistem də belədir - öyrəşirsən
- dəbdə olan, tez-tez dəyişən cərəyanlara, üslublara
fikir versən də, yenə də öz "evinə" - öz sisteminə qayıdırsan. Bu, şair şəxsiyyətinin
bütövlüyünü göstərir. Ə.Mədətoğlu öz sistemini qurmuş və mənimsəmiş şairlərimizdəndir.
Ə.Mədətoğlunun
"Məni" o qədər zərifdir və
güclüdür ki, süni, psevopatriotik "biz" yoxdur. Hər
yerdə yalnız özüdür, yalnız "mən"
-dir. Şairin təbiəti elədir ki, sözləri qətiyyən
incitmir. Sanki hər söz, hər qafiyə şeirdə
öz yerini tanıyır, bilir Əbülfət sözlərlə
çox utancaq, çox incə davranır:
üzülmüşəm içimdən
kirpikdən qopan yaştək.
Əbülfət
şeirləri sanki dilinin ucunda pıçıltıyla səsləndirir.
Kişi sirlərinin bədii etirafları kimi.
yuxumun şah damarı
üzülür, çiliklənir.
yanımca həsrət gəzir
kölgəmdə günlüklənir.
qısqanıram.
Onun ömür fəlsəfəsi
sevginin, yaşın və qocalığın gətirdiyi
anlamlardan ibarətdir. O, qadın yaddaşında unudulmaqdan
qorxur. Əbülfət Mədətoğlu Şəhrizad
kimidir: ölümün varlığını unutmaq
üçün xatirələrini danışır, bəlkə
də yaşam ümidini, sevgi bir az da artırmaq
üçün bu şeirləri yazır.
gözlərimin
işığı
düşür gözünə -
səni yuxudan oyadıram.
Şair (adresantın)
sözünün bir ünvanı (adresatı) var: içindəki
qızın "Sənidir", çünki bilir ki, "Mən
- sən" olanda sevgidən danışmaq olur.
Onun poetik yaddaşı emosional portret yaratmaq gücündədir. Jest-mimika detalları duyğulu, səmimi təqdim olunur.
gözlərin dolubdu
qan çanağı tək
məni ağlayırsan –
üzümə ağla
yaxud:
taleh güzəşt eləmir,
boynunu buranlara...
sən də sil gözlərini
namaza duranlara-
qoşul, ağlama məni...
Sözün
obrazını öncə emosiya yaradır, sözün dəyəri
emosiyanın azadlığı qədərdir. Şeirlərin
ritmi, mənası, fəlsəfəsi emosiyanın məntiqindən
və fəlsəfəsindən asılıdır.
Əbülfət Mədətoğlu
deyəcəyi sözün intonasiyasını, havasını
dürüst kökləyir. Bu, mühüm məsələdir,
deyimlə ovqat bir "bətində" olur.
təkcə bir sevgi bəslədim,
o da xəzələ bükülər.
Hətta erotik folklor
obrazın da bir işıqlı kişi ehtirası sezilir.
Kişi ehtirası qətiyyən həddini aşmır,
çünki obraz yaşantısı halal kədər ilə
qarışıqdır.
dar bir köynək geymisən,
nar sıxılır sinəndə
nəsə tilsim etmisən
bar sıxılır sinəndə
Ə.Mədətoğlunun
söyləməsi saxta pafosla - bəlağətlə
yüklənmir - buna sadəcə lirika imkan vermir. Çünki
öz pıçıltılarını özü eşidə
bilir. Öz ürəyinə çox inanır. Bu vacib şərtdir.
Şeirlərin və duyğuların səmimiliyini və təbiiliyini
təmin edəndə məhz bu inanc hissidir.
dilim yanında lalsa –
tapşır məni fələyə,
- deyən şairin
poeziyasında qəribə bir nəzakət var. Amma bu nəzakətin
arxasında güclü poetik iradə dayanır - əks halda
şeirlər yazılmazdı və söylənməzdi
Ömür eposu
duyumlardan, lirik ehtiraslardan, kövrək xatirələrdən
düzülüb qoşulur. Bu ömür eposunun süjetini
görüş və ayrılıq zamanı təşkil
edir.
Əbülfət Mədətoğlunun
şeirləri sanki "epik bayatı"nın
qırıntılarıdır. Misralar, deyimlər, arasında bayatı rüzgarı dolaşır. Diqqət yetirək:
dərdimin başı batsın
başdan çıxartdı məni
dörd tərəfim daş idi,
daşdan çıxartdı məni.
yaxud
nahaq könlüm dolandı
gözündə su bulandı
Qarabağın söz
landşaftında epos həmişə lirika üçün,
şikəstə, bayatı üçün darıxır
(Bunu milli nəsrimizin klassikləri Ə.Haqverdiyevin və
İ.Əfəndiyevin nəsrində də görmək
mümkündür. Onların nəsrini "nəsrdə
bayatı" adlandırardım), etnik mifologiyada, etnik tarixdə
(məsələn "Qarabağnamə"lər də)
lirik başlanğıc həmişə güclü olur.
Qarabağ insanının faciəsi şikəstədən
doğulur.
Əbülfət Mədətoğlunun
şeirləri şüşə könlün sirləridir,
gizlinləridir. Sirr isə məna dünyası ilə vəhdətdə olur.
Rüstəm Kamal
Ədalət.- 2010.- 20 noyabr.- S. 21.