"DÜNYADA OKSİGEN ÇATIŞMAZLIĞI TƏHLÜKƏSİ GÖZLƏNİLİR"

Ekspert qlobal sel-daşqın fəlakətlərinin gerçək səbəblərindən danışır

Qeyri-sabit hava şəraiti, daşqınlar tək Azərbaycanda deyil, dünyanın bir sıra ölkələrində də problemlər yaratmaqdadır. Avropada aramsız yağan leysan yağışları da təbii fəlakətlərə səbəb olub. Daşqınlar nəticəsində həlak olan və itkin düşənlərin sayı isə artmaqdadır. Həmçinin Afrika ölkələrində analoji hadisələr yaşanmaqdadır.

Bəzi mütəxəssislər baş verənləri yağıntının miqdarının artması, əvvəlki illərlə müqayisədə dağlarda qar örtüyünün çoxluğu və buzlaqların əriyib çaylara qarışması, nəticədə sululuğun artması ilə izah edirlər. Kimyaçı mühəndis Rəsman Hacıyev isə ekoloji təbii fəlakətlərin artmasını XX əsrin əvvəllərində daxili yanma mühərriklərinin ixtira edilməsi və yanacağa olan ehtiyacın artması ilə bağlayır. Onun fikrincə, bu ixtira bir sıra problemləri həll etməklə yanaşı, qlobal problemlərin yaranmasına da gətirib. Mütəxəssis bir çox elmi əsaslara istinadən bildirir: "XX əsrin 60-70-ci illərindən başlayaraq yanacağa tələbat artıb və bu səbəbdən digər proseslərin getməsi nəticəsində atmosferə atılan tullantılar külli miqdarda çoxalıb. Hələ alimlər bunu əvvəlcədən proqnozlaşdırmışdılar ki, yanacağın yandırılması nəticəsində atmosferə atılan tullantılar (C02, CO qazları) parnik effektinin yaranmasına və yer səthində temperaturun 2-3 dərəcə yüksəlməsinə səbəb olacaq. Hazırda bu elmi proqnozun doğruluğuna heç kim şübhə edə bilməz. Yanacağın yandırılması zamanı insan həyatı üçün zəruri əhəmiyyət kəsb edən oksigenin külli miqdarda istifadə olunması atmosferdə oksigenin çatışmazlığına gətirib çıxarır. Bu elmi proqnozun sindromları artıq hiss olunmaqdadır. Elmi hesablamalara görə, yanacağın yandırılması nəticəsində 1860-cı ilə kimi 1,3 milyard ton, 1960-cı ilə kimi 12 milyard ton, 2000-ci ilə kimi 57 milyard ton, 2050-ci ilə kimi 230 milyard ton oksigen sərf olunacaq". Mütəxəssis alimlərin hesablamalarına istinadən yanacağın yandırılması nəticəsində atmosferə atılan digər tullantıların (N02, N0 qazları) ozon qatını dağıtması proqnozundan da danışdı: "Ozon qatının tam dağılması isə yer səthində canlı orqanizmin məhvi demək olardı".

R.Hacıyevin fikrincə, yanacağa olan böyük tələbat və onun günü-gündən artması sonda yanacaq böhranının baş verməsilə nəticələnəcək: "Dünyada 1 sutkada 70 milyon barrel neft işlədilir. Elmi proqnozlara görə, neftlə bağlı qlobal böhran halı 2030-2040-cı illərdə gözlənilir. Yanacağın yandırılması nəticəsində atmosferə atılan tullantılar iqlim şəraitinin süni surətdə dəyişməsinə səbəb olacaq. Nəticədə bir regionda görünməmiş dərəcədə yağıntıların, kəskin temperatur dəyişikliyinin, tufan, qasırğa kimi təbii anomaliyaların baş verməsi özünü açıq şəkildə göstərəcək".

Ekspert yanacağın yanmasının Yer səthində iqlim şəraitinə süni surətdə təsir edərək hətta Şimal buzlu okeanında buzların əriməsinə təsir edəcəyini düşünür: "Deyilənlərdən bir çoxu (parnik effektinin, oksigen çatışmazlığının hiss olunması, ozon qatının deşilməsi, kəskin temperatur dəyişikliyinin baş verməsi, bir regionda görünməmiş dərəcədə yağıntılar, tufan, qasırğa kımi təbii anomaliyalar) artıq günümüzün reallıqlarıdır. Bu hadisələr dünən faciə xarakterli idisə, bu gün artıq böyüyərək fəlakət xarakteri alıb".

Baş verən və bundan sonra gözlənilən qlobal problemlərin yaranma səbəblərini R.Hacıyev daxili yanma mühərriki əsasında yaradılmış nəqliyyat vasitələrinin kütləvi istismarında görür: "Bəşər qarşısında iki yol dayanır: biri məhvə, biri xilasa gedən yol. Birinci yol-bəşər övladı daxili yanma mühərrikilə işləyən nəqliyyat vasitələrinin kütləvi istehsalını dayandırmır. Əksinə, yüksələn templə onu inkişaf etdirir. Beləliklə, qlobal problemləri həll etmək əvəzinə, onu daha da qloballaşdırırıq. Bu inkişafla bəşəriyyət 2015-ci ildən sonra faciə erasından fəlakət erasına keçir. Bundan sonra insanların planetdə gedən bir sıra proseslər üzərində nəzarəti tam itmiş olur. Bu, məhvə aparan yoldur. İkinci yol isə daxili yanma mühərriki ilə işləyən nəqliyyat vasitələrini tədricən məhdudlaşdırmaqdır. Onun əvəzində ekoloji cəhətdən təmiz və zərərsiz veloelektromobil nəqliyyat vasitələrinin yaradılmasına və kütləvi istehsalına başlamaqdır".

Vüsal

Ədalət.- 2010.- 28 oktyabr.- S. 7.