Vasif Babayev - 70 ildən 8 an
Azərbaycanda televiziyanı beş barmağı kimi bilən beş adamdan
biri- Vasif Babayevin 70 yaşı tamam oldu. Şəxsən
mənim üçün Vasif müəllim təkcə
işinin peşəkarı kimi yox, həm də uzun illərdən
bəri ünsiyyətdə olduğum insan kimi də çox
doğmadı. Afət xanımın həyat
yoldaşı, Hüsniyyənin, Aslanın atası Vasif müəllimin
dostlarının yanında da xüsusi çəkisi var.
Uzun illərdi
onu elə belə görürəm- şux, İçərişəhərlilərə
məxsus koloritini saxlayan, televiziyanın qeyrətini çəkən,
həyatında, yaradıcılığında mühüm
rol oynayan insanlara vəfalı. Televiziya, kino ilə
bağlı keçirilən bütün tədbirlərdə
iştirak etməyə vaxt tapır. Kürsüdə
danışmaqla arası yoxdu. Amma
dost-tanış çevrəsində danışmaqdan
yorulmur. Arxiv yığmaq səliqəsinə
söz yoxdu. Təkcə özü
haqqında yox, qardaşı mərhum kinorejissor Arif Babayev, hətta
mərhum dostu Elşad Quliyev barəsində yazılan
bütün məqalələri səliqə ilə qoruyur.
Qızı Hüsniyyə xanımın bir
vaxtlar Rusiya mətbuatında çap olunan
yazılarının həmin arxivdə xüsusi yeri var.
Bioqrafiyasını yaxşı bildiyimdən Vasif müəllimin 70 yaşı tamam olmasına şübhəm yoxdu. Amma... 13-cü mərtəbədəki mənzilində- ölkə başçısının bağışladığı evdə cavanlara məxsus şuxluğla gəzən, qonağına qulluq göstərməkdən yorulmayan, arada gözdən yayınıb mənzildə təmir işləri aparan ustalara göstərişlər verən Vasif Babayevə baxanda 70 rəqəmi mənə şübhəli gəlir. Deyir ki, 70 rəqəminə çox bənd olma, özümü 50 yaşındakı kimi hiss edirəm.
Lakin faktdan kim qaçıb ki, biz də qaçaq...
Vasif Babayev 1940-cı il sentyabrın 16-da Bakıda- qədim
İçərişəhərdə Hacıağa
kişinin ailəsində doğulub. O zamankı İncəsənət
İnstitutunu bitirib. 1964-cü ildən taleyini
Az.TV ilə bağlayıb. Rejissor köməkçisi,
rejissor assisenti olub. Televiziyanın baş
rejissoru, bədii rəhbəri vəzifələrində
çalışıb. Az.TV-də öyrəndikləri
başqa kanalların quruculuğunda da köməyinə gəlib.
"MİR" Dövlətlərarası
Teleradio Şirkətinin direktoru. "SARA"
müstəqil teleradio şirkətinin icraçı direktoru,
Moskvada fəaliyyət göstərən "İNTER-AZ"
Teleradio Şirkətinin vitse-prezidenti olub.
"Dalğa", "Həftə",
"7 gün", "24 saat", "Mavi işıq"
kimi onlarca televiziya layihələrinin uğur qazanmasında
Vasif müəllimin danılmaz əməyi var. 80-ci illərin
əvvəllərində tanınmış telejurnalist Nadejda
İsmayılova ilə birlikdə daha bir ilkə imza atıb. Dövlət təhlükəsizlik
orqanlarının arxivlərində araşdırmalar aparandan
sonra Mikayıl Müşfiq, Salman Mümtaz, Abbas Mirzə
Şərifzadə, Ülvi Rəcəb haqqında silsilə
verilişlər hazırlayıb.
Müəllifi
və rejissoru olduğu sənədli filmlər bir çox
festivallarda nümayiş olunub, mükafatlar alıb. "Xuraman"
sənədli filmi Azərbaycan kino tarixində ilk dəfə
beynəlxalq festivalın "Qran-pri"sinə layiq
görülüb.
Vasif Babayev xalq artisti fəxri
adına layiq görülən ilk milli
televiziya rejissorumuzdu. Prezident təqaüdçüsü,
"Akademik Yusif Məmmədəliyev" medalının,
"Humay" mükafatının laureatı, Beynəlxalq
Televiziya və Radio Akademiyasının akademikidi.
Birinci an - Mirmövsüm Ağanın evinə gizli ziyarət
"İmkanlı
ailədə doğulmuşam. Atam Hacıağa kişi
müharibədən sonrakı illərdə bazarlar idarəsinin
müdiri işləyib. Əmim Əliağa
Babayev uzun illər müxtəlif məsul vəzifələrdə
çalışıb, valideynlərimin dediyinə görə
bir müddət Mərkəzi Komitənin katiblərindən
biri olub. Uşaq vaxtı gözlərimdə
problem yarandığından valideynlərim məni
Bakının ən adlı-sanlı həkimlərinin
yanına aparsalar da dərdimə əlac tapılmayıb.
Nəhayət belə qərara gəliblər
ki, Mirmövsüm Ağanın evinə gedib bu fenomenal insandan
şəfa diləsinlər. Amma o zamanlar
Ağanın İçərişəhərdəki evini
ziyarət etmək o qədər də asan deyildi. Çünki xüsusi xidmət orqanlarının
işçiləri həmin mənzili nəzarət
altında saxlayırdılar. Bu üzdən
anam Səriyyə xanım məni Ağanın yanına gecə
aparmağı qərara alır. Həmin səhnə
indiyə qədər yadımdadı. Balaca
uşaq idim, anam gecə məni qucağında Mirmövsüm
Ağanın yanına gətirdi. Çox
gec olduğundan Ağa yatmışdı. Mən
onun əllərini öpdüm, qucaqladım. Bir neçə aydan sonra gözlərimdəki
problem aradan qalxdı".
İkinci an - Mircəfər Bağırovla toqquşma
Elə bir
dövrdə yaşayıb ki, Mircəfər Bağırovun
bir sözünü iki edən olmayıb. Azərbaycana
rəhbərlik edən Bağırovla toqquşanı ən
yaxşı halda Sibir gözləyirdi. Vasif Babayev Mircəfər
Bağırovla sözün həqiqi mənasında
toqquşur və...
"9
yaşım vardı. Dərsdən çıxıb bulvara
qaçmışdım. Başım o qədər
qarışdı ki, bir də gördüm xeyli vaxt
keçib. Evdə əməlli-başlı
danlanacağımı bilirdim, ona görə də var
gücümlə qaçıb özümü məhləmizə
çatdırmaq istəyirdim. Bu vaxt filarmoniya tərəfdən
gələn bir kişi ilə toqquşdum.
Çantamdakı mürəkkəb qabı zərbədən
sındığından mənim üst-başım bir yana, toqquşduğum kişinin makintoşu
mürəkkəb ləkəsindən tanınmaz hala
düşdü. Qaçıb aradan çıxmaq istəyəndə
arxadan gələn iki nəfər cüssəli adam məni tutub həmin kişinin yanına
qaytardılar. Toqquşduğum kişi
adımı, atamın adını soruşdu. Əmimin
adını da öyrənəndən sonra dedi ki, qaç get
evinizə. Evə gələndə yazı masasının
üstündə eynəkli adamın şəkilini göstərib
həmin adamla toqquşduğumu dedim. Qardaşım Arif məni
lağa qoydu, dedi ki, bu Cəfər Cabbarlının şəklidi,
o, neçə illər bundan əvvəl rəhmətə
gedib, sən onunla necə toqquşa bilərsən? Sən demə, qonşularımızdan biri həmin
səhnəni uzaqdan görüb. Gəlib anama dedi ki,
Vasif Mircəfər Bağırova hücum edib. Birinci
katib Mircəfər Bağırovun adı eşidilən kimi
evimizdə aləm qarışdı. Əvvəlcə
atam, sonra Əliağa əmim təcili işdən gəldilər.
Baş verənləri məndən ətraflı
soruşub təcili harasa getdilər. Bu hadisədən
20-25 il sonra Əliağa əmim dedi ki, həmin
günlər həm atam, həm də əmim həbs
olunacaqlarından çəkinərək başqa yerdə gecələməli
olublar. Təxminən iki ay belə
yaşayıblar. Amma bir dəfə Mircəfər
Bağırov yaxın dostu olduğu Əliağa əmimə
həmin hadisəni danışıb, deyib ki, qardaşın
oğlu ilə
Üçüncü an - Arif Babayev və ya ondan
yaxşı qardaş yox idi
Vasif müəllim
milli kino və televiziyamızda özünəməxsus iz
qoyan, görkəmli rejissor Arif Babayevin qardaşıdı. Televiziyaya da onu
qardaşı Arif gətirib: "Arif başqa aləm idi. "Gün keçdi",
"Uşaqlığın son gecəsi", "Arxadan
vurulan zərbə", "İnsan məskən
salır", "Bizi bağışlayın", "Alma
almaya bənzər", "Birisigün gecə
yarısı", "Zirvə" kimi filmlərlə kinoya
damğasını vurdu. Milli kinomuzda romantizmin əsasını
qoydu. "Uşaqlığın son gecəsi"indəki
Davud dillər əzbəridi. Çoxları
bilmir ki, Arif həmin obrazda qardaşımız Akifi təsvir
edib. Kadrdakı motosikl, göyərçinlər
yadındadı? Həmin motosikl, göyərçinlər
də qardaşımız Akifin idi.
Arif filmlərinin
əksəriyyətində Bakının, İçərişəhərin
ovqatını göstərməyə
çalışırdı. Çox istərdim ki,
doğulduğu küçəyə onun adını versinlər
və yaxud xatirə lövhəsi vursunlar. Arif İçərişəhəri filmlərində
yaşatdığı kimi, İçərişəhər
də onun xatirəsini yaşatsın. Ölkənin
bir qrup tanınmış ziyalısı bununla bağlı rəsmi
qurumlara müraciət ediblər. İnanıram
ki, Arifin adı əbədiləşdiriləcək".
Dördüncü an - Vaqif Mustafazadəyə görə
15 sutka
"Dünya
şöhrətli musiqiçi Vaqif Mustafazadə ilə
uşaqlıq dostu olmuşuq. Ona görə bir dəfə
tutulmuşam da. 62-ci il idi, Vaqif
anası ilə Kislovodskiyə dincəlməyə gedirdi. Mənə
dedi ki, əgər gələ bilsən, Bakıdan istirahətə
gedənlərin toplaşdığı bir bağ var, orda səni
gözləyirəm. Bir neçə gün
sonra məhlədə durmuşdum. Dostumuz
Eldar Hidayətzadə gəldi ki, bəs atamla Tiflisə gedirəm,
gəl vağzala qədər məni ötür. Sonra sürücümüz səni evə qaytarar.
Eldarın atası vəzifədə işləyirdi.
Mən də ona qoşulub getdim dəmiryol
vağzalına.
Beşinci an- Yenə həbs. Bu dəfə 20 Yanvar hadisələrinə görə
1990-cı ildə
baş verən 20 Yanvar hadisələri bu vətənpərvər
ziyalının da həyatında dərin izlər buraxıb. Vasif Babayev
Bakıda törədilən vəhşiliklərin ardıdan
sovet ordusunun əsgərləri tərəfindən həbs
olunaraq əvvəlcə Krasnodara, sonra isə Ulyanovska
aparılıb. Bir aydan çox həbsxanada
yatıb. Həmin günləri Vasif müəllim belə
xatırlayır: "20 Yanvar hadisələri zamanı həyatımın
ən ağır günlərini yaşamışam. Faciənin səhərisi teleşirkətin sədr
müavini Fuad Tarverdiyevlə Az.TV-nin həyətində
general-leytenant Ovçinnikovla söhbət edirdik. Bu zaman xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə həyəcanlı
halda bizə yaxınlaşdı. Üzünü rus
generalına tutub "Okuppantı"-dedi və Ovçinnikov
tərəfə tüpürdü. Generalın
mühafizəçiləri dərhal silahlarını
hazır vəziyyətə gətirdilər. Vəziyyətin
gərginləşdiyini görən Fuad generala dedi ki, Bəxtiyar
Vahabzadə xalq şairi, deputatdı. Mən də
əsgərləri sakitləşdirdim. Yalnız
bundan sonra gərginlik aradan qalxdı.
Bir gün əvvəl
Az.TV-nin enerji bloku partladılsa da, fədakar əməkdaşlarımız
öz işlərini görür, çəkilişlər
aparır, sovet ordusunun törətdiyi vəhşilikləri
lentə almaqla tarix üçün qiymətli kadrlar
saxlayırdılar. Bizi hər an həbs təhlükəsi
gözlədiyini bilirdik. Nəhayət
yanvarın 26-dan 27-nə keçən gecə evimə gələn
silahlı əsgərlər məni həbs etdilər. Digər həbs olunanlarla birgə Nasosnı qəsəbəsinə
gətirildim. Əllərimizi qandallayıb
əvvəlcə təyyarə ilə Krasnodara apardılar.
Üç gün ac-susuz saxlandıqdan sonra
vaqon-zindanlara doldurub Ulyanovska göndərdilər. Yolda nəzarətçilər bizimlə kobud
davranır, döyür, təhqir edirdilər. Bir ay Ulyanovsk həbsxanasında
saxlıandıq".
Altıncı an - Heydər Əliyev
onu niyə qardaşıgilə dəvət etdi?
Vasif Babayev deyir ki, görkəmli
dövlət xadimi Heydər Əliyev onun həyatında
mühüm rol oynayan insanlardandı: "Ümummilli lider Heydər
Əliyevlə müxtəlif dövrlərdə çoxlu
görüşlərim olub. Həm sovetlər
zamanı Azərbaycana rəhbərlik edərkən, həm də
müstəqillik qazandıqdan sonra ikinci dəfə siyasi
hakimiyyətə qayıdarkən bu nadir şəxsiyyətlə
təmaslarım olub. Nadir şəxsiyyət,
televiziyanın təsir gücünü bilən insan idi.
1993-cü ildə Novruz bayramı ərəfəsində
Fransadan Naxçıvana humanitar yardım aparan "Miraj"
təyyarəsi Bakıdan Muxtar Respublikaya uçmalı idi.
Məxfi orqanlarda çalışan dostlarım
bu barədə mənə məlumat vermişdilər. Onlar xahiş etdi ki, Az.TV-nin əməkdaşları
Nadejda İsmayılova ilə Namiq Şirəlibəyovu həmin
təyyarə ilə Naxçıvana gedib Ali Məclisin sədri
Heydər Əliyevdən müsahibə hazırlamağa
göndərim. Hər iki əməkdaşımızın
təyyarə ilə Naxçıvana getməsinə nail
oldum. Naxçıvandan qayıdandan sonra
onların gətirdikləri müsahibəni efirə vermək
problemi yarandı. Çünki 1987-ci ildən
Heydər Əliyevi efirdə göstərmək qadağan
olunmuşdu. Heç kim bu qadağanı
pozmağa cəsarət etmirdi. Rəhbərlik
etdiyim "Həftə" proqramında Heydər Əliyevin
müsahibəsini çətinliklə də olsa efirə
verdim. Bir neçə ay sonra- mayın 10-da Heydər Əliyevin
doğum günü ilə bağlı sujeti də yalnız
"Həftə"də nümayiş etdirməyə nail
oldum. Həmin il iyunun 15-də
Naxçıvandan Bakıya gələn Heydər Əliyevi
hava limanında qarşılayanlardan biri də mən idim. Heydər Əliyevi hava limanından şəhərə
gətirən avtomobili müşayiət edirdim. Maşın Heydər Əliyevin qardaşı Cəlal
Əliyev yaşayan binanın qarşısında dayandı.
Heydər Əliyev maşından düşən
kimi məni gördü və öz yanına dəvət
etdi. Bir neçə ay əvvəl
Naxçıvanda hazırlanmış müsahibəni efirə
verdiyimə görə təşəkürünü
bildirdi. Birlikdə liftlə yuxarı
qalxdıq. Qardaşıgildə xeyli
söhbət etdik, bəzi kadrlar çəkdik. Çox
diqqətli adam idi, işlərimlə,
problemlərimlə maraqlandı. Səhəri
gün xalqa müracət etmək üçün Az.TV-yə
gələndə də dəhlizdə onu
qarşıladım. Bilirdim ki, efirə
çıxmazdan əvvəl yaxşı
hazırlaşır, səliqə-səhmanına ciddi fikir
verir. Öncədən onun
üçün güzgü, daraq hazırlamışdıq.
Hazırlaşıb efirə çıxdı.
Çəkiliş başa çatan kimi diktor
Tamilla Ələkbərova şəkil çəkdirməyə
icazə verməsini Heydər Əliyevdən xahiş etdi.
Birgə çəkdirdiyimiz şəkil həmin tarixi
görüşüdən qiymətsiz bir xatirədi.
Heydər Əliyevlə
görüşlərim barədə irihəcmli yazı
hazırlayıram. İnşallah bu yaxınlarda həmin
yazını oxuculara təqdim edəcəyəm".
Yeddinci an - Televiziyanı beş
barmağı kimi bilən və telekanallardan narazı adam
Azərbaycan
televiziyasının tarixində iz qoymağı bacaran Vasif Babayev
bu gün öz sevimli peşəsindən kənarda
qalmağı həyatın ədalətsizliklərindən
sayır: "Neyləmək olar, həyatın belə
amansızlıqları var. Televiziyanın incəliklərini
bilən peşəkarlaradan indi heç kim
öyrənmək istəmir. Ona görə də
telekanallarımızın vəziyyəti bu kökdədi.
Şəxsən mən telekanallarımızdan
narazıyam. Çünki efirdə
intellektual səviyyə çatmır. Bu
elə bir sahədi ki, peşəkarlıq və
yaradıcılıq prinsipi olmasa heç nə edə bilməzsən.
1992-ci ildə Elə vaxtlarım olub ki, Az.TV-nin
bədii rəhbəri vəzifəsindən və kollegiya
üzvülüyündən istefa vermişəm. Çünki yaradıcılıq prinsiplərimi məndən
yuxarı vəzifəyə təyin olunanlar qeyri-peşəkarlara
güzəştə getməmişəm.
Bu gün də
çalışmaq üçün özümdə güc
hiss edirəm. Beynim motor kimi işləyir. Sən
yaxşı bilirsən ki, SSRİ-də uzun illər kosmik
uçuşlara rəhbərlik edən dövlət
komissiyanın sədri həmyerlimiz general Kərim Kərimovu
ilk dəfə tamaşaçılara mən
tanıtdırmışam. Onun haqqında
çəkdiyim filmin ikinci hissəsini başlamaq istəyirəm.
Birinci hissədə istədiyim hər şeyi
deyə bilmədim. Çünki o zaman hər
şeyi demək mümkün deyildi. Qismət
olsa, bu dəfə görkəmli həmyerlimiz Kərim Kərimov
barəsində çox şeylər biləcəksiz".
Səkkizinci an - İçərişəhər
Vasif Babayev uşaqlıq
xatirələrini yaşadan İşərişəhəri
tez-tez gəzir, ötən günləri xatırlayır:
"Buradakı küçələr, evlər, ağaclar,
Qala divarları mənim üçün əzizdi. İçərişəhərə sevgimi dillə
demək mümün deyil. Əsl sevgini kim
dillə deyə bilib ki...
Bu gün
İçərişəhər, ümumiyyətlə
Bakı dəyişir, abadlaşır. Düzdü, tramvaysız,
troleybussuz Bakı adama bir az qəribə gəlir.
Amma yenə deyirəm, şəhərin
inkişafı üçün çox işlər
görülür. Ölkə
başçısı İlham Əliyev, xanımı Mehriban
Əliyeva təkcə bu məsələyə yox, elə mədəniyyətimizin,
incəsənətimizn inkişafına, təbliğinə
diqqət ayırırlar. Bu işləri
qiymətləndirməmək insafsızlıq olar".
70
yaşını qeyd edən Vasif müəllimi təbrik etməyə
söz də çoxdu, bəhanə də. Amma yubilyar
özü deyir ki, hələ tələsmə, qoy
işğaldan azad olan Qarabağdan sənədli film çəkim,
sonra nə qədər istəyirsən təriflə.
Nə deyirəm
ki, onda təbrik və xoş sözləri bir neçə
aylıq təxirə salıram.
Etibar CƏBRAYILOĞLU
Ədalət.- 2010.- 18 sentyabr.- S. 8-9.