O ki sizləri dünyalar qədər sevirdi

 

Və həyatını qurban verdi

 

Xəbəriniz varmı, dünən iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun 100 yaşı tamam olurdu?

 

Tamam başqa mövzudan yazacaqdım. Hətta baş redaktora Allah bilir neçənci kərə idi ki, söz verirdim: nəhayət, adı hələlik ona və mənə məlum olan xəstəxanada baş verənlərdən reportajı bu həftə mütləq təhvil verəcəm. Amma bu dəfə də yalançı çıxdım. Sadəcə tənbəllik idimi, nədi yerimdən durub ora getməyə ərindim. Evdə oturub "reportaj" yazmağa isə vicdanım yol vermədi. Hamını aldatmaq olar, amma illərin qələm sahibəsini aldatmaq mümkün olmayacaqdı, anındaca hiss edəcəkdi. Amma "tolstuşka" ya - "Ədalət" in şənbə sayını belə adlandırırıq- mütləq nəsə yazmaq lazım idi.

Səhər saat 10-dan durub kompüterin arxasına keçib İnternetə baş vururam. Ki, görüm dünyada nə baş verir. Lənətə gəlmiş resurslarda mövzu qıtlığıdır: Haitidə zəlzələnin fəsadları, Türkiyə-Ermənistan protokolları, Azərbaycanın İnternet məkanına aid olan xəbər portallarında da ki, maşallah sakitçilikdir.

 

Saat 12.00.

 

Bir də internetə girirəm. Deyəsən lent.fə-da idi. "Tarixdə bu gün" rubrikası. "Tıklayıram". İlk gözümə sataşan da bilirsinizmi nə olur? Tək bircə sətirlə keçmişdi. Sən demə, düz yüz il əvvəlin bugünkü (dünənki-S.) günü bilirsinizmi kim anadan olubmuş? İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş yeganə azərbaycanlı-Həzi Aslanov!

 

Saat 13.20.

 

Azərbaycanın heç bir xəbər portalı bir əsrlik bu yubiley haqda bircə sətir, kəlmə belə xatırlatmamışdılar.

Dərhal qərarımı verdim: Həzi Aslanovdan yazacağam! Elə ona həsr olunmuş kinoda deyldiyi kimi çıxmasın:

O, ki bizi dünyalar qədər sevirdi!!!

Kimdir axı, bu Həzi Aslanov? Azərbaycanın ucqar rayonundan çıxıb adını dünya hərb tarixinə yazdıran bu qəhrəman? Ona görə də, bəzi xatırlatmaya ehtiyac var.

Həzi Əhəd oğlu Aslanov 1910-cu il yanvarın 22- də Lənkəran şəhərində anadan olub. Ibtidai təhsilini şəhər 1 saylı orta məktəbində alıb. 13 yaşında atasını itirən Həzi kərpic zavodunda fəhlə kimi işləməyə başlayıb, sonra o, komsomol putyovkası ilə Zaqafqaziya hərbi hazırlıq məktəbinə göndərilib. 1924-1930 illərdə Bakı və Leninqrad hərbi məktəblərində oxumuşdur. 1929-cu ildə oranı bitirdikdən sonra Leningrad suvari məktəbinə daxil oldu. Iki illik təhsildən sora o Kotovsk adına III Bessarabiya süvari diviziyasında vzvod komandiri kimi fəaliyyətə başlayır. Hərb sənətinə möhkəm bağlanan Həzi döyüş texnikası ilə yaxından maraqlanır, həm öyrənir, həm də öyrədirdi.

 

Beş ay düşmənlə qeyri-bərabər döyüş

 

İkinci dünya müharibəsi başlananda o Ukraynada xidmət edirdi. 1941-ci il iyunun 23-nə keçən gecə alman zirehli qoşunları ilə qeyri-bərabər döyüşdə Həzi özünü bacarıqli sərkərdə kimi göstərdi. O, öz döyüşçüləri ilə Donbas ətrafında düşmənin şiddətli hücümlarını düz beş ay dəf etdi, onu ağır tələfata uğratdı. 1941-ci ilin dekabrında Moskva ətrafında vuruşmalarda qəhrəmənlığına görə Qırmızı Ulduz ordeninə layiq görüldü. Xarkov və Stalinqrad ətrafında gedən döyüşlərdə Həzinin başçılığı ilə 55-ci tank briqadasının tankçıları düşmənə ağır zərbələr endirdilər. Aslanovun tankçıları vuruşa-vuruşa 40 km-dən artıq yol gedib Stalinqrad Salsk dəmir yolunu tutub almanları Stalinqrad qruplaşmasının əsas magistralından məhrum etdilər. Tanklar düşmənin xeyli qüvvəsini və texnikasını sıradan çıxardılar.

 

32 yaşında Sovet Ittifaqı Qəhrəmanı adını aldı

 

Aslanovun döyüşçüləri Kotelnikovo yaxınlığında gedən döyüşlərdə böyük şücaət göstərdilər. Düşmənin 30 əks-hücumu dəf etdilər, bir batalyon piyada qoşunu , 30 tankı 50 avtomobili sıradan çıxartdılar. Bu döyüşdə göstərdiyi şücaətə görə podpolkovnik H.Aslanov 1942 -ci il 22 dekabrda Sovet Ittifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. O daim öz hərbi biliyini artırmağa səy göstərirdi.

 

34 yaşında general

 

1943 cü il dekabrın 17-dən 1944-cü il aprelin 6-na kimi o Zirehli Tank Qoşunları Akademiyasının birillik təhsil proqramını 3 aya mənimsədi. Sonra o yenidən doğma 35-ci qvardiya tank briqadasına qayıtdı. 1944-cü il 13 martda ona tank qoşunları general-mayoru adı verildi. 1944-cü il iyunun axırlarında Belorusiya və I Pribaltika cəbhəsinin qoşunları hücuma keçdilər. Belorusiyanın iri şəhər və dəmiryollarını azad etdikdən sonra Aslanovun tankları Vilnüsə hucumları davam etdirdilər. Aslanovun briqadası iyunun 24-dən iyulun 13-dək düşmənə ağür zərbələr endirdi. Bu döyüşdəki qələbəyə görə 35-ci qvardiya tank briqadası Qırmızı bayraq ordeninə, general özü isə ikinci dərəcəli Suvorov ordeninə layiq görüldü.

1944-cü il avqustun 1-də Aslanovun briqadası başqa ordu hissələri ilə birlikdə Yelqava şəhərini düşməndən təmizlədilər. O Volqadan başlamış Baltikədək bütün döyüşlərdə özünü bacarıqlı sərkərdə , fitri istedad sahibi kimi göstərmişdi. Təkcə 1944-cü ilin hücum döyüşləri dövründə 8 dəfə Ali Baş Komandanlıq tərəfindən təşəkkür almışdır. Iki dəfə Qırmızı Ulduz, 3 dəfə Qırmızı bayraq , Aleksandr Nevski, Ikinci dərəcəli Suvorov Ordeni, 1 -ci dərəcəli Vətən Müharbəsi ordeni və saysız medallarla təltif edilmişdir.

Yeri gəlmişkən:

Həzi Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı vermək haqqında SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanında yazılmışdır ki, cəbhə komandanlığının döyüş tapşırığının nümunəvi surətdə yerinə yetirdiyinə, bu işdə qəhrəmanlıq və şücaət göstərdiyinə, ona tabe olan hissələrə bacarıqla və mətanətlə komandanlıq etdiyinə görə Həzi Əhəd oğlu Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilsin. Aslanovun polkuna isə qvardiya adı verilmişdi. Aslanovun polku Rostov, Taqanroq şəhərlərinin azad olunmasında və Kursk vuruşmasında fəal iştirak etmişdir.

Və nəhayət, 1944-cü ildə Aslanov Mitava şəhəri yaxınlığındakı vuruşmada qəhrəmancasına həlak oldu.

 

Manşteyni zəlil edən Həzi

 

Onun hərbi sərkərdəlik sahəsində xüsusi məharəti 1942-ci ilin 15-19 dekabrında Stalinqrad uğrunda vuruşlarda özünü göstərmişdi.

Stalinqrad şəhəri uğrunda vuruşlar zamanı polkovnik Həzi Aslanov komandir olduğu 55-ci tank alayı Verxni-Kumskda general-feldmarşal Manşteynin ordu birləşmələrinin arası kəsilmədən təşkil etdikləri hücumaların qarşısını alan hissələrdən biri olmuşdur. Məhz həmin vuruşlara görə Həzi Aslanov 1942-ci lin 22 dekabrında Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı verilmişdi.

 

Stalin onun adını səkkiz dəfə çəkmişdi

 

Tank qoşunları qvardiya general-mayoru hərb təcrübəsində "cinahlardan zərbə vurmaq taktikasının" mahir ustası kimi tanınmış sərkərdədir və bu sahədə hərb elmini zənginləşdirmişdi. 1944-cü ildə onun adı Ali Baş Komandan İ.V.Stalinin qələbə münasibəti ilə verdiyi əmrlərdə 8 dəfə çəkilmişdir.

General-mayor Həzi Aslanova ikinci dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilməsi materialları həmin müharibə illərində də xalqımıza düşmən olan qüvvələr tərəfindən gizlədilmişdi və ona ikinci dəfə "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" adı 1990-cı ildə verildi.

Həzi Aslanov Bakıda Dağüstü parkda dəfn edilmişdir. Bakıda zabitlər evi, Volqoqradda küçə, Bakı və Volqoqradda məktəb və tanker onun adını daşıyır. Lənkaranda ev xatirə muzeyi yaradılmışdır. Onun adı təhsil aldığı Bakı Ümumi Ordu Komandirləri Məktəbinin I rotasın şəxsi hey""ətinin siyahısına əbədi olaraq daxil edilmişdir.

 

Aslanovun 800 min "qonağı"

 

1969-cu ilin mayında Azərbaycanın igid oğlu, əfsanəvi sərkərdə, tank qoşunları general-mayoru Həzi Əhəd oğlu Aslanovun Lənkəranda ev-muzeyi açılıb. Həmin hadisə Lənkəranda əsl bayrama çevrilib. O unudulmaz hadisəni Lənkəranda yaşlı nəslin nümayəndələri indi də böyük qürur hissilə xatırlayırlar. İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun ev-muzeyini görmək, ona məxsus əşyalara, geydiyi döyüş paltarlarına və şəxsi ləvazimatlara baxmaq çoxlarının arzusu idi. Tamaşaçılar üçün muzeydə olan hər şey qeyri-adiydi, əsl möcüzə təsiri bağışlayırdı. İndi həmin açılış mərasimindən düz 40 il keçir. Bu illər ərzində muzeyə kimlər təşrif buyurmayıb... Azərbaycanla yanaşı, keçmiş SSRİ-nin bütün regionlarından, xarici ölkələrdən gələnlər görkəmli sərkərdəni ehtiramla yad edib, onun xatirəsi önündə baş əyiblər, ruhuna sonsuz minnətdarlıqlarını bildiriblər. Ötən 40 il ərzində muzeyi 800 min qonaq ziyarət edib.

H.Aslanovun ev-muzeyinin bu gün 33 xatirə kitabı var. Muzeyə gələnlər bu xatirə kitablarında öz təəssüratlarını, qəhrəmanı yad edərkən keçirdikləri hiss-həyəcanı, duyğularını qələmə alıblar. Maraqlıdır ki, ilk xatirə kitabına ilk sözü elə muzeyin açılışı günü Azərbaycanın görkəmli ədibləri Hüseyn Abbaszadə və Əli Vəliyev yazıblar. Xatırladaq ki, Hüseyn Abbaszadə Həzi Aslanovun döyüş yolundan bəhs edən "General" adlı roman yazıb.

İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun ev-muzeyinə giriş pulsuzdur. Muzeyin həyətindəki hündür, yamyaşıl ağaclar, əlvan gül-çiçəklər arasında innab ağacı diqqəti xüsusi cəlb edir. Bu ağac ətrafa təkrarolunmaz bir yaraşıq, əzəmət verir. Bəlkə bu ona görədir ki, həmin ağacı gələcəyin generalı və böyük qəhrəmanı olacaq 8 yaşlı Həzi əkib. Həzi Aslanovun ev-muzeyinin ilk direktoru qəhrəmanın ömür-gün yoldaşı Xavər xanım Aslanova olub.

Əfsanəvi qəhrəmanın 100 illiyi ərəfəsində ev muzeyinin əsaslı təmirinə başlanılıb. Artıq neçə aydır ki, təmir-bərpa işləri davam edir. Ev muzeyinin direktoru isə vəd edib ki, yubileyə iki gün qalmış işlər tam başa çatdırılacaq.

Muzeyin yeni ekspozisiyası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mütəxəssisləri tərəfindən qurulur. Bu barədə Lənkəranda olarkən Həzi Aslanovun ev muzeyinə baş çəkmiş nazir Əbülfəs Qarayev göstəriş verib. Odur ki, muzeyin eksponatları artıq Bakıya göndərilib və yeni ekspozisiya yaxın günlərdə qurulacaq.

Bu arada o da məlum olub ki, Belarusun faşist işğalından azad olunmasında fəal iştirak edən 2 dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı tank qoşunları general mayoru Həzi Aslanovun Vileysk rayonunun Vileyka şəhərində abidəsinin açılışı olub.

 

Həzi haqda film isə "Mən

sizləri dünyalar qədər

sevirdim" adlanır

 

Rejissoru Rasim İsmayılov, ssenari müəllifi Ramiz Fətəliyev, operatoru Valeri Kərimovdur. Rollarda: Ramiz Novruzov (General Həzi Aslanov), Gülnarə İbrahimova (Aslanovun həyat yoldaşı), Rza Xudiyev (Aslanovun qardaşı), Yaşar Cavadov (Aslanov uşaqlıqda), Şahmar Ələkbərov (General Mehmandarov), Viktor Tarasov (siyasi rəhbər), Aleksandr Denisov (qərargah rəisi), Bədri Kakabadze (Sxirtladze), Viktor İliçov (Samulekin) çəkiliblər. Pis film alınmayıb.

 

Saat 14.40.

 

Həzi Aslanovun 100 illiyi ilə bağlı hələ də bir "xəbər" yoxdur!

  

  

Səbuhi

 

Ədalət.- 2010.- 23 yanvar.- S. 17.