Əliağa Ağayev son filmində niyə ağlamışdı?

Qızı Gülçin Ağayeva: "70 illik yubileyinə də, son işi olan filminin premyerasına da ömrü çatmadı"

Əliağa Ağayevin qızı Gülçin Ağayevanın Milli.Az xəbər portalına müsahibəsi

Razılaşın ki, komediya janrında zövq oxşamağı bacarmaq daha çətindi. Bayağı yumorun, duzsuz zarafatların böyük səhnələrə ayaq açdığı indiki dövrdə Əliağa Ağayev kimi sənətkarlarımızın yeri lap kəskin görünür. O, artistlik eləmirdi, tam mənada AKTYOR idi. Rollarına özgün yanaşması və ölçülü-biçili ifa tərzi ilə. Belə sənətkarların yaradıcılıq xüsusiyyətləri uzun-uzadı təhlilə o qədər də yatımlı deyil. Onların əlimizdə olan lent yazılarına baxıb zövq almaq və öyrənmək daha məqsədəuyğundu.

Məşədi İbadın real aktyor ömrü

Əliağa İsmayıl oğlu Ağayev 22 mart 1913-cü ildə Bakıda doğulub. Erkən yaşlarından atasını itirib. 1930-cu ildə yeddinci sinifi bitirərək Paris kommunası adına gəmi təmiri zavodu nəzdindəki sənət məktəbində oxuyub. İki il sonra oranı bitirərək zavodun özündə gəmi çilingəri işləyib. Bəm və şirin zümzüməli səslə işdə də dodaqaltı oxuyan Əliağa zavodun dram dərnəyinə yazılıb. İlk rolu Mirzə Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara" komediyasında Hacı Qaradır. Əliağa Ağayev 1930-cu illərin sonunda Gənc Tamaşaçılar Teatrının (əvvəlki adı Fəhlə Uşaqlar Teatrı idi) kollektivinə daxil olub. Peşəkar teatrda səhnəyə ilk dəfə Jül Vernin "Kapitan Qrantın uşaqları" dramının tamaşasında Delk rolunda çıxıb. Qısa müddətdə fitri istedadı ilə teatrın yaradıcılıq iqlimini mənimsəyən Əliağa Ağayevə tədricən repertuarın əksər tamaşalarında rollar tapşırılıb. Aktyor GTT-də müasir dramaturqların əsərlərində, klassik milli və tərcümə əsərlərində koloritli silsilə rollar yaradıb. Müxtəlif çeşidli rolları, xüsusən "O olmasın, bu olsun" bədii filmindəki Məşədi İbad obrazı ilə respublikadan kənarda da şöhrətlənən Əliağa Ağayev 1961-ci ilin payızında Akademik Milli Dram Teatrının kollektivinə qəbul olunub. Bu teatrda ilk orijinal rolu Şıxəli Qurbanovun "Əcəb işə düşdük" komediyasında (2 dekabr 1961) Abış Surxayeviç obrazıdır. İyirmi iki il Akademik teatrda işləyən sənətkar bu səhnədə Vasin ("Tanya", Aleksey Arbuzov), Allanəzər ("Kimdir müqəssir?", Hüseyn Muxtarov), Qulaməli, Alışov, Nağı ("Közərən ocaqlar", "Kəndçi qızı" və "Yaxşı adam", Mirzə İbrahimov), Birinci məzarçı, Stefano ("Hamlet" və "Fırtına", Vilyam Şekspir), Rista Podoroviç ("Nazirin xanımı", Branislav Nuşiç), Pişta Orbek ("Füsunkar qız", Mikolaş Dyarfaş), Keşiş Bazilo ("Bu qadın mənimdir", Raymonda Juniyor), Çakan Yemelyan ("Daşqın", Anatoli Safronov), Anatoli Novoseltsov ("Sevgi... sevgi...", Emil Braginski və Eldar Ryazanov), Miçiç Kotryans ("Xanuma", Avksenti Saqareli), Rüstəm Zaloviç, Ağadayı ("Kölgələr pıçıldaşır" və "Mənziliniz mübarək!", Seyfəddin Dağlı), Səfər ("Söz yarası", Qeybulla Rəsulov), Sərxan ("Görünməmiş toy", Arkadi Arkanov və Qriqori Qorin), Divanbəyi, Kərəməli ("Xırs quldurbasan" və "Hacı Qara", Mirzə Fətəli Axundzadə), Tosun ("Səyavuş", Hüseyn Cavid), Nəsir bəy, Aslan, Bərbərzadə, Kərəmov, ("Küləklər", "Yalan", "Xoşbəxtlər" və "Toy", Sabit Rəhman), Vəzir ("Karıxmış Sultan", Taufiq əl Hakimi), Hacı Əbdüləzim ("Dəli yığıncağı", Cəlil Məmmədquluzadə), Mirzə Səməndər, Babakişi ("Almaz" və "Sevil", Cəfər Cabbarlı), Osman ("Bağ qonşuları", Hay Vahid), İbiş İbişli ("Adamın adamı", Anar) ... rollarında çıxış edib. Əliağa Ağayev kinoda Məşədi İbaddan əlavə Xan ("Sehrli xalat"), Şıxəli ("Görüş") kimi irihəcmli rollarla yanaşı, "Əhməd haradadır?" (Kassir), "Qanun naminə" ("Mehman". Anbardar), "Bir məhəlləli iki oğlan" (Feyzi), "İstintaq davam edir" (Kişi) və digər filmlərdə yaddaqalan epizod surətlərə də çəkilib. Televiziyanın fondunda aktyorun iştirak etdiyi tamaşaların və satirik səhnəciklərin lentləri saxlanır. Həmişə populyar və sevilən aktyor olmuş Əliağa Ağayev 17 iyun 1943-cü ildə respublikanın əməkdar artisti, 27 fevral 1954-cü ildə xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub. Sevilən aktyor 3 noyabr 1983-cü ildə dünyasını dəyişib. Qızı Gülçin Ağayeva portalımıza müsahibəsində atasını - bu böyük aktyoru oxuculara bir qədər də yaxından tanıtmağa çalışdı...

- Bildiyimizə görə, Əliağa müəllim tiflislidi. Necə olub ki, Bakıya köçüblər? Babanız, nənəniz haqqında nə bilirsiniz?

- Atamın uşaqlığı çətin keçib. Anasını iki yaşı olanda itirib. Atasını isə on səkkizinci ildə ermənilər öldürüblər. Atam həmişə mənə deyirdi ki, sən mənim həm anamsan, həm də bacım. Bacısı yox idi axı, üç qardaş idilər. Özü də maraqlıdı ki, üçü də 71 yaşında rəhmətə getdi. Babamın əsli Qazaxdandı, nənəm isə tiflislidi. Babam onu qaçırıb, sonra da elə Tiflisdə yaşamağa başlayıblar. Ermənilər Tiflisdə yaşayan azərbaycanlıları qırmağa başlayanda babam onların dilində danışa bildiyi üçün sağ-salamat Bakıya gəliblər. Day xəbərləri yox imiş ki, burda vəziyyət lap gərgindi. Amma hər halda öz millətinin içində olmaq daha rahatdı.

- Əliağa müəllimin aktyorluq istedadı elə bir müstəsna səviyyədədir ki, vokal sənətimizin korifeyləri Şövkət Ələkbərova, Rəşid Behbudov kimi onun da müfaviq təhsilinin olmaması heç kimin ağlına belə gəlmir. Onun "Azdrama"ya getməsi necə baş verdi?

- Atamın Gənc Tamaşaçılar Teatrında işləməyə başlaması Mirzə Ağa Əliyevin xeyir-duası ilə baş tutmuşdu. Atam onunla "Hacı Qara" tamaşasında baş rolda dublyor idi. Bu tamaşa ilə Leninqrada (indiki Sankt-Peterburq) da getmişdi. Mirzə Ağa Əliyev demişdi ki, sənin sonrakı fəaliyyətin ancaq aktyorluq olmalıdı. Həmin vaxt Gənc Tamaşaçılar Teatrının truppası yığılırdı. Atam da Gəmi təmiri zavodundan çıxıb bu truppaya gəlir. Mən indi o teatrın qabağından keçəndə ürəyim ağrıyır. Çünki Gənc Tamaşaçılar Teatrının elə vaxtları olub ki, tamaşaçılar nəinki kassanın qabağında növbəyə düzülürdülər, hətta bileti əldə satanlardan da almağa hazır idilər.

Atam 1961-ci ilə qədər burda aparıcı rollar oynayıb. Teatrda işləməyə başladığı ildə atamın oynadığı "Hacı Qara" tamaşasına Mircəfər Bağırov da gəlib baxıb. Tamaşadan sonra Bağırov atamı yanına çağırtdırıb. Ortancıl əmim Mirzəağanı 1937-də tutub aparmışdılar, bəraət alandan sonra qayıdıb gəldi. Atam yəqin eləyir ki, onu da həbs edəcəklər, ona görə Mircəfər Bağırov onu çağırtdırıb. Amma sən demə, Bağırov atamı rolu gözəl ifa etdiyinə görə təbrik eləmək üçün çağırtdırıbmış. Deyib ki, çox bəyəndim, fəxri adının olub-olmamasını da soruşub. Bir müddətdən sonra atama "əməkdar artist" fəxri adı verdilər, sonra "xalq artisti" adı aldı. Gənc Tamaşaçılar Teatrında yeganə "xalq artisti" Əliağa Ağayev idi. Gənc Tamaşaçılar Teatrında çoxlu tamaşalarda oynamışdı. Heyif ki, o tamaşaların videoyazısı çəkilməyib. "Xalq artisti" adını qazandıqdan sonra, ona "SSRİ xalq artisti" adı vermək istəyəndə dedilər ki, bunun üçün partiyaya üzv olmalısan. Amma atam dedi ki, mən partiyaya (Kommunist Partiyası) üzv olmaq fikrində deyiləm, o ad olmasa da onsuz da mən xalqın artistiyəm. Həqiqətən də belə idi. Onu hər yerdə bütün təbəqələrdən olan insanlar çox istəyirdilər. SSRİ respublikalarında keçirilən bütün mötəbər tədbirlərin qapısı onun üzünə açıq idi. "Azdrama"ya getməsi isə Şıxəli Qurbanovla bağlıdı. 1960-cı ildə o, növbəti dəfə atamın tamaşasına baxandan sonra deyib ki, "Azdrama"nın səhnəsi Mirzəağa Əliyevsiz qalıb, məsləhətdir ki, sən o teatra keçəsən. Atam "Azdrama"ya gedəndə Cəbiş müəllim rolundan hamının yaxşı tanıdığı, Gənc Tamaşaçılar Teatrının ilk aktyorlarından biri Süleyman Ələsgərov dedi ki, "sən bu teatrın qapısına qıfıl vurub gedirsən, buranın tamaşaçıları bundan sonra "Azdrama"ya gedəcəklər". Doğrudan da elə oldu. Atamın "Azdrama"da ilk tamaşası "Toy" komediyası idi. Hələ teatrın girişində adamların "Əliağa "Azdrama"ya gəlib e" dediklərini eşitdim. Atam mənə tapşırmışdı ki, antraktda foyedə gəzişəndə tamaşaçıların söhbətinə qulaq verim, görüm tamaşa haqqında nə danışırlar. Onda da eşitdim bir neçə adam deyir ki, mən bu tamaşanın əvvəlki quruluşunu da görmüşəm, amma Əliağa daha qıvraq oynayır. Rəhmətə gedənə qədər "Azdrama"da bir-birindən fərqli rollar oynadı. Özü də tamaşaçılar gül-çicəyi daha çox ona bağışlayırdılar.

- Evdə də məşq edirdi?

- Bəli, mütləq. Məsələn, plastilindən hər obraza uyğun burun düzəldib sınayırdı. Tamaşadan əvvəl isə qrimi həmişə özü edərdi. Çalışırdı ki, hər personajın öz simasını tapsın. Bəzən heç tanımaq olmurdu ki, bu odu. Atamın bir adəti var idi, səhnəyə daxil olmamış pərdə arxasından artıq rolunun sözlərini deyə-deyə gəlirdi. Tamaşaçılar da onun səsini tanıyıb əl çalırdılar. Kinoda da belə idi. Məşədi İbad rolu üçün o cür qalın saçlarını qırxdırmağa üstünlük verdi. Dedi ki, başqa cür çox süni görünəcək. Saqqalını isə düz iki saata yapışdırdılar. Kinoya daha çox çəkilə bilərdi. Hüseyn Seyidzadə ilə çox yaxşı münasibətləri var idi. Ona da ki, bilirsiniz də mane olublar həmişə... Bizdə yerlibazlıq edənlərin əlindən imkan olmayıb heç vaxt. Bir rola dəvət olunurdu, kimsə zəng edib rejissora tapşırırdı ki, onun yerlisini həmin rola çəksin. Bəzən başqa bir aktyoru səsləndirməklə kifayətlənməli olurdu. Məsələn, "Dərviş Parisi partladır" filmində Hatəmxan ağa onun səsi ilə danışır. Atam işləməkdən yorulmurdu. Özü də sona qədər hafizəsi çox yaxşı idi. Rolun sözlərini bir dəfə oxuyan kimi yadında qalırdı. İmprovizələri də az olmurdu. On il xəstə oldu, həkimlər dedilər ki, sənə işləmək olmaz, dedi, mən işləməsəm, ölərəm.

- Əliağa müəllimin dünyasını dəyişməyi ilə bağlı eşitmişəm ki, gülə-gülə ölüb. Çox adam bunu məcazi mənada qəbul edir. Bəs əslində nəyə əsaslanıb belə deyirlər?

- Yox, doğrudan da elə olub. Yetmiş illik yubileyi keçirilməliydi. Kafedə bir neçə nəfərlə oturub yubiley mərasiminin hansı formada təşkil etməyi müzakirə edirmişlər. Atam bir lətifə danışıb, özü də hamıyla birgə elə ürəkdən gülüb ki, ürəyinin bir damarı qırılıb. Kafedəkilər əvvəl heç başa düşməyiblər ki, bu keçinib...

- Bəs on il keçirdiyi xəstəlik nə ilə bağlı idi?

- Lənkaranda olanda birdən-birə balıq tutmaq həvəsinə düşüb. O balıq ovundan sonra möhkəm xəstələndi. Bir müddətdən sonra da insult keçirdi. 70 illik yubileyinə də, kinoda son işi olan "Evlənmək istəyirəm" filminin premyerasına da ömrü çatmadı. Premyeranı qırxı çıxandan sonra keçirdilər. Orda onun ağlaya-ağlaya oxuduğu epizoda baxmaq lap ağırdı bizimçün...

Ədalət.- 2011.- 5 aprel.- S. 8.