Mirzə Fətəlidən Vaqif İbrahimoğluna qədər

Bir neçə il çəkən təmir-yenidənqurma işlərindən sonra Akademik Milli Dram Teatrı yenidən qapılarını teatrsevərlərin üzünə açdı. Martın 10-da 138-ci mövsümə xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin "Qarabağnamə" tamaşası ilə start verən ölkənin baş teatrı artıq qonaqlarını öz doğma binasında qarşılayır.

Yaradıcı kollektiv yeni mövsümdə daha bir tamaşanı təqdim etdi. Milli dramaturgiyamızın banisi Mirzə Fətəli Axundzadənin "Sərgüzəşti- vəziri-xani-Lənkəran" komediyasının premyerası oldu.

Foyedə

Əsl bayram ovqatı var idi. Gül dəstələri ilə gələn tamaşaçılar üçüncü zəngin çalınacağı vaxtı gözləyirdilər. Premyeranın anşlaq keçəcəyi gələnlərin sayından da bəlli idi. Təkcə kəmiyyət sarıdan deyil, keyfiyyət baxımından da premyeranın bəxti gətirmişdi. Foyedə say-seçmə ziyalılar söhbətləşir, fikir mübadiləsi aparırdılar.

Baş nazirin müavini Elçin Əfəndiyev həmin axşam həm də teatrın daimi müəlliflərindən biri kimi təşrif buyurmuşdu. Parlament sədrinin birinci müavini Ziyafət Əsgərov, vitse-spiker Bahar Muradova, mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Ədalət Vəliyev, akademik Bəkir Nəbiyev, professorlar Aydın Dadaşov, Qulu Məhərrəmli, yazıçı-dramaturq Əli Əmirli, Yazıçılar Birliyinin katibi Rəşad Məcid dəvət olunanlar arasında idilər. Xalq artisti Amaliya Pənahova bir zamanlar səhnəsində müxtəlif obrazlar yaratdığı bu teatra indi qonaq qismində dəvətli idi. Səhhətinə görə səhnədən müvəqqəti ayrı düşən xalq artisti Yaşar Nuriyə xüsusi loja ayrılmışdı.

Akademik Teatrın rəhbərliyi jurnalistlərin də bu bayram ovqatına köklənməsi üçün hər cür şərait yaratmışdı. Jurnalistlərə tamaşa barədə press-reliz , proqram paylanmışdı. Qalırdı bircə tamaşaya baxmaq.

Amma tamaşa zalına keçməzdən öncə bir məsələni xatırlayaq...

Mirzə Fətəlinin əl işi

Milli dramaturgiyamızın əsasını qoyan Mirzə Fətəli Axundzadənin qələmə aldığı hər bir pyes bizim üçün dəyərlidir. "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran"ın isə dramaturgiyamızda özəl yeri var. Məhz bu pyeslə Azərbaycan peşəkar teatrı 1873-cü il martın 10-da yola çıxıb. Ötən müddət ərzində bəzi istisnaları çıxmaq şərti ilə ölkəmizin demək olar ki, bütün teatrları Mirzə Fətəlinin bu əsərinə müraciət edib. Pyesin qəhrəmanları Akademik Milli Teatrının səhnəsi üçün də yad sayılmırlar. Əsər müxtəlif rejissorların yozumunda baş teatrda tamaşaçılara təqdim edilib. Görkəmli səhnə ustalarımız həmin quruluşlarda yadda qalan obrazlar yaradıblar.

Qısa bir dövrdən sonra Akademik Milli Dram Teatrı yenidən bu pyesə müraciət edib. Bu qayıdışın özəl bir səbəbi də ondadır ki, tamaşa Mirzə Fətəlinin 200 illik yubileyinə həsr olunub.

Səhnədə

Hə, indi tamaşaya baxmaq olar. Amma üçüncü zəngə qədər bir məsələni xatırlayaq...

Bu dəfə əsərə tanınmış rejissor, əməkdar incəsənət xadimi Vaqif İbrahimoğlu quruluş verib. Rejissor Tural Mustafayev, rəssamı Reşid Şerifdir. Xalq artisti Səyavuş Kərimi tamaşaya musiqi yazıb, Zakir Ağayev və Yelena Ağayeva isə rəqslərə quruluş veriblər.

Hə, indi işıqları söndürmək olar.

Səhnədə yüksək təhlükəsizlik tədbirləri görülüb. Xanın qorumaları sui-qəsd xofuna görə hər yanı yoxlayırlar. İlk baxışdan hər şey qaydasındadı.

Amma əslində...

Məmləkətdə vəziyyət dözülməz həddədi. Lənkəran xanı (Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı) gününü meyxana deməklə, rəqqasəyə qoşulub oynamaqla keçirir. Darıxanda da dərya kənarına seyrə çıxır. Ədalətli qərar verməyə gələndə çaşıb qalır. Bunun üçün lazım olan müsbət keyfiyyətlərin heç biri Xana verilməyib.

Onun vəziri Mirzə Həbib (əməkdar artist Cəfər Namiq Kamal) dildə özünü güclü-qüvvətli göstərməyə çalışsa da əslində qorxağın biridi, üstəlik də yaxası iki arvadın əlindədi. Mirzə Həbib Vəzifədə qalmaq üçün baldızı Nisə xanımı Xana ərə vermək istəyir. Nisə xanım (İlahə Həsənova) isə Xanın qardaşı oğlu Teymur ağanı (Hikmət Rəhimov) sevir.

Vəzirin axmaqlığından istifadə edən arvadları Ziba (əməkdar artist Münəvvər Əliyeva), Şölə xanım (Şəlalə Şahvələdqızı) anası Pəri xanım (Əminə Babayeva) kələk qururlar. Sadəlövh Vəzir qurulan tora tez düşür.

Komediya xoşbəxt sonluqla bitir. Dərya gəzintisi zamanı Xanın qayığı batır. Teymur ağa əmisinin yerinə Xan seçilir və sevgisinə qovuşur.

Vaqif İbrahimoğlunun işi

Vaqif İbrahimoğlu istedadı və öz dəsti-xətti ilə seçilən rejissorlardandı. Vaqif bəyin "Yuğ" və digər teatrların səhnəsində quruluş verdiyi tamaşalara münasibət birmənalı olmur. Akademik Milli Dram Teatrında ərsəyə gətirdiyi "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran" tamaşasına da müxtəlif cür yanaşma olacaq. Bunu premyerada iştirak edən tamaşaçıların reaksiyasından da görmək mümkün idi. Rejissorun klassik əsərə, daha konkret, Vaqif İbrahimoğlunun Mirzə Fətəli Axundzadənin yazdığına fəal müdaxiləsi bəzi səhnələrdə müəyyən narazılıq doğurdu.

Teatr asılqandan başlasa da tamaşadan sonra seyrçinin yaddaşında asılqan yox, səhnədə gördüyü aktyorlar qalır. Tamaşanın rejissoru həmişə ciddi obrazlarda görməyə alışdığımız Nurəddin Mehdixanlını yeni ampulada sınadı. Sənətdə çox sınaqlardan çıxmış xalq artisti bu sınaqdan da uğurla keçdi. Bir tamaşaçı kimi mənim qənaətim belədir ki, Nurəddin Mehdixanlının yaratdığı Xan obrazı dolğun alınıb. Cəfər Namiq Kamal, Hikmət Rəhimov, Münəvvər Əliyeva, İlahə Həsənova, Şəlalə Şahvələdqızı, Gənclər Teatrından yaxşı tanıdığımız Ayşad Məmmədov təbii ifaları ilə yadda qala bildilər.

Söz obyektiv və peşəkar teatrşünaslarındı.

Premyeranın tələblərinə görə quruluşçu rejissor sonda səhnəyə çıxıb tamaşaçıların təbriklərini və gül dəstələrini qəbul etməli idi. Lakin səhhətində yaşanan problemlər üzündən Vaqif bəy premyerada iştirak edə bilmədi.

Yastığınız yüngül olsun, Vaqif bəy!

Etibar Cəbrayıloğlu

Ədalət.- 2011.- 2 aprel.- S. 16.