Göz yaşlarına inanmayan Moskva...

Azərbaycanlı rəssam Qəyyur Yunusun istedadına bir daha inandı

Azərbaycan rəssamlarının ölkənin hüdudlarından kənarda uğur qazanmasında qeyri-adi heç nə yoxdu. İstər klassik rəssamlarımız, istərsə də müasirlərimiz olan fırça ustaları dünyanın müxtəlif ölkələrində yetərincə uğur qazanıblar. Əməkdar rəssam Qəyyur Yunus da istedadı ilə sərhədləri çoxdan aşan, əsərləri ilə xaricdə ölkəmizi layiqincə təmsil etməyi bacaran sənətkarlardandı.

Ötən həftə rəssam daha bir uğura imza atdı. Rusiyanın paytaxtı Moskvada Şərq Xalqları İncəsənəti Muzeyində fərdi sərgisi açıldı.

Səttar Bəhlulzadədən və həyatdan öyrəndikləri

Qəyyur Yunus 1948-ci il, martın 26-da Bakının Əmircan kəndində dünyaya göz açıb. Görkəmli fırça ustası Səttar Bəhlulzadə ilə qohum olan gənc Qəyyur canlı klassiklə ünsiyyətdən çox şey öyrənib. Orta məktəbi bitirən kimi sənədlərini Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbinə verib, məktəbin "rəngkarlıq" şöbəsini bitirdikdən sonra, 1971-ci ildə Tiflisdə Rəssamlıq Akademiyasına daxil olub. Səttar Bəhlulzadədən aldığı həyat və sənət dərslərinə altı il akademiyada öyrəndikləri də əlavə olunub. İstedadlı rəssam tələbəlik illərindən başlayaraq müxtəlif sərgilərdə uğurla çıxış edib. 1980-ci ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvlüyünə qəbul olunub. Azərbaycanın tanınmış rəssamının əsərləri yerli və bir çox xarici ölkələrin muzey, qalereya və şəxsi kolleksiyalarını bəzəməkdədir. Hacı Qəyyur Yunus 1995-ci ildə "Humay" mükafatına layiq görülüb, 2002-ci ildə isə əməkdar rəssam fəxri adını alıb. Azərbaycanda və müxtəlif xarici ölkələrdə 10 fərdi sərgi keçirib. Moskvadakı Şərq Xalqlaları İncəsənəti Muzeyində təşkil olunan sərgi tanınmış rəssamın sayca 11-ci fərdi sərgisidi.

"Allah nuruna boyanmış real obrazlar"

Əməkdar rəssam Qəyyur Yunus həqiqətən də maraqlı yaradıcılıq üslubuna sahib incəsənət xadimlərimizdəndir. Onun dini-fəlsəfi baxışları, gözəllik sevgisi çəkdiyi rəngkarlıq əsərlərində aşkar surətdə görünür. Sənətşünas-rəssam Nigar Yunus tanınmış fırça ustasının yaradıcılığını belə xarakterizə edir: "Yaradıcılığının kulminasiyası sayılan qadın surətləri isə rəssamın fırçası altından çıxmış nurani gözəlliyə malikdirlər. Bu nurani gözəlliklərin arxasında şübhəsiz ki, uca Allaha olan sevgi və iman dayanır. Azərbaycan qadını obrazının zəriflik və nəcibliyi ilə təsvir edilməsinin səbəblərindən biri kimi isə müəllif - "Allah gözəldir və gözəlliyi sevir" prinsipi ilə açıqlayır.

Qeyd etdiyimiz kimi, təsviri incəsənətin rəngkarlıq və qrafika növlərində əsərlər yaradan rəssam daha çox qadın personajlarına üstünlük verir. Yaratdığı zərif gözəllikli qadınlar nurlu çöhrələrində və sadə milli geyimlərində əks olunur. Müəllif çəkdiyi qadın surətlərinin məhz azərbaycanlı və müsəlman qadını olduqlarını xüsusilə vurğulayır.

Qəyyur Yunus elə bir Azərbaycan rəssamlarındandır ki, onun əsərlərinə hətta uzaq məsafədən belə nəzər saldıqda, tablonun kimə məxsus olduğu o dəqiqə sezilir. Bu məziyyət ona yaxın qohumu və sənətdə ilk müəllimi olmuş Səttar Bəhlulzadədən miras qalıb. Kətan üzərində yağlı boya texnikası ilə çəkilmiş nurani qadın portretlərində biz arxa fonda müəyyən atributlar (armud, balıq, quş, gül və s.) görürük ki, bu da rəssamın öz şəxsi fantaziyasından və onların hər birinə verdiyi ayrı-ayrı simvolik anlamdan irəli gəlir. Belə səciyyələrin içərisində diqqəti ərəb hərfləri ilə yazılmış xəttatlıq nümunələri də cəlb edir. Həmin yazılar, əsasən "Allah", "Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim", "Əlif", "Ləm", "Mim", "Haqq", "La İlahə İlləllah" kimi dini kəlmələrdir. Rəssam hətta əsəri bitirdikdən sonra öz imzasını latın qrafikasıyla bərabər ərəb əlifbası ilə də qoyur ki, bu da, təbii ki, İslam dininə mənsubluğu bildirir. Zənnimcə, hər bir sənətkar, fərqi yoxdur təsviri incəsənətin hansı növündə çalışır, gərək ki, ərsəyə gətirdiyi incəsənət əsərində bütün həyatını, maddi-mənəvi aləmini göstərə bilsin. Həmçinin də hansı millətə, hansı dini əqidəyə, nə cür həyat və yaradıcılıq prinsiplərinə sahib olduğunu da təzahür etdirməyi bacarmalıdır. Çünki ən azından istənilən bədii əsər müəllifin öz daxili güzgüsü rolunda çıxış edir. Bu baxımdan, Qəyyur Yunusun hər əsərində "Mən müsəlmanam!" sözləri eşidilir və bu sözlər böyük fərəh hissiylə, qürurla tamaşaçıya çatdırılır".

Əməkdar incəsənət xadimi, tanınmış sənətşünas Ziyadxan Əliyev isə Qəyyur Yunusun sənətkarlığına maraqlı qiymət verir: "Qəyyur Yunusun qəhrəmanları kimlərdi? Bu ağlı-qaralı, daha çox günahlı dünyamızda rəssam özünə kimləri həmdəm- yaxın hesab edir? Əgər onları sıralamalı olsaq, onda bu mənəviyyat daşıyıcıları ensiklopediyasında Heyran xanımla yanaşı, Adam və Həvvanın, Nəsrəddin Tusinin, Ağabəyim Ağa Ağabacının, Cahan Şahın, Mümtaz Mahalın, Səttar Bəhlulzadənin və digər neçə-neçə işıqlı şəxsiyyətlərin adlarına rast gəlirik. Əslində bu gün həyat tərzində imanlı olduğunu sərgiləyən rəssamın təqdimatında çöhrələri Allah nuruna bələnmiş real obrazların ancaq xeyirxah əməl sahibi olduqlarına heç kəsdə şübhə qalmır. Onun mövzu baxımından kasad görünməyən yaradıcılığında yaşadığımız gerçəkliyin problemlərinə, tuş gəldiyimiz ağrılı hadisələrə münasibətinə rast gəlməsini də ilk növbədə vətən daşı olmağının ifadəsi hesab etmək olar. Rəssamın 20 Yanvar faciəsindən bəhs edən "Bakı" tablosu, Qarabağ dərdinə işıq salan "Şuşa qalası haqqında əfsanə", "Qarabağ göyərçinləri" lövhələrini əski və yeni psixoloji yaşantılara obrazlı münasibət hesab edilməlidir".

Tanınmış rəssamın tələbkar Moskva sənətsevərləri qarşısında fərdi sərgi ilə görünməsi Azərbaycan incəsənətinin təbliği baxımdan da önəmli hadisədi.

E.CƏBRAYILOĞLU

Ədalət.- 2011.- 29 aprel.- S. 7.