Yeddi il Məmməd Arazsız Məmməd Arazla

XATİRƏLƏR

Axır yetişəcək ayrılıq çağı,

Mən səndə, sən məndə alışasıyıq.

Hələ bu görüşü bir-iki yaxın

Dosta da arabir danışasıyıq.

Xeyli susmayacaq yaddaşın səsi,

Sözün olmayacaq əvvəli, ardı:

"Sinəmdə bu odda kişi nəfəsi..."

"Qəlbimdə bu adda qadın yaşardı..."

Hələ deyəcəyik: "Dönə o günlər,

Onu istəyimcə görə bilmədim.

O mənim qəlbimə girdiyi qədər

Mən onun qəlbinə girə bilmədim..."

Sonra bu ülfətin, gülüşün, sözün

Odu yavaş-yavaş soyuyacaqdır.

Bu səslər, bu sözlər ürəyimizi

Gizli bir küncündə uyuyacaqdır.

Qalacaq bir uzaq, bir şirin nağıl,

Yollar yormayacaq nə məktub, nə zəng.

Ya məndən bir təbrik-bayramqabağı -

Ya səndən bir barmaq kağız gələcək.

Axır fikrimizə bir iti caynaq

Girib bunları da didişdirəcək.

Ən məhzun, kədərli anlarda ancaq

Bizi xatirələr görüşdürəcək.

Ta heç nə demirəm, heç nə demirəm,

Alışır sinəmdə söz aram-aram.

Mən sənə bir kövrək, yaddaşı möhkəm,

Vəfalı xatirə bağışlayıram.

Yalta, yanvar 1968

DİQQƏTİM

Deyirsən: qadınlar diqqət sevəndir,

Diqqətim keşikçin, diqqətim qulun.

Hələ istəyirsən bir adam nədir,

Yüz adam diqqətli diqqətcil olum.

Adi eyhamını gözündə görər

Mənim göz diqqətim, xəfif diqqətim.

Səni sancağından çəkmənə qədər

Tərifə bələyər tərif diqqətim.

Baxmaz bir gözucu özgə qadına,

Ehtiras diqqətim sadiqdir yaman.

Ad günü yaşını salmaz yadına,

Mənim yaş diqqətim ayıqdır yaman.

Duyğu diqqətim də küləyə dönər,

Qapıb hər qəmini didər dişində.

Qayğı diqqətim də mələyə dönər,

Səni çimizdirər nəvazişində.

Mənim yol diqqətim min bir qanadlı

Sözsüz, lətifəsiz, gülüşsüz olmaz.

Əyləncə diqqətim şit zarafatlı,

Ayrılıq diqqətim öpüşsüz olmaz.

Çox diqqət dərsini o hələ bilmir,

Çox görüb-götürə gərək diqqətim.

Bircə məhəbbətə çevrilə bilmir

Bu ütük diqqətim, zirək diqqətim.

Yanvar 1968

VARDI GÜNLƏRİMİZ

Vardı günlərimiz varlığa bənzər,

Üfüqlü, səmalı, günəşli, qarlı,

Bizim aramızda yaşardı günlər

Vədə qaranquşlu, görüş baharlı.

Biz günlərə həmdəm, günlər də bizə;

Hardasa itmişdi boranlarımız.

Qara fırçasını göylərimizə

Hələ çəkməmişdi toranlarımız.

Ərzin bir buludsuz, aydın yerində

Üfüq birimizdik, səhər birimiz.

Hər təzə məhəbbət cümlələrində

Mübtəda birimiz, xəbər birimiz.

Günlər o günləri hara apardı...

Vardı günlərimiz, var, ay aman.

Məhəbbət ətirli külək dolardı

Gahdan pəncərədən, gahdan qapıdan.

Vardı günlərimiz həm qara, həm ağ,

Arzusu, tamahı umar-küsərsiz.

Qibtə zəlzələsi dağından uzaq,

Böhtan xəbərləri ondan xəbərsiz...

Vardı günlərimiz. Var yenə, niyə?! --

Mən azan bir ovçu, sən itkin əlik.

Mən təzə səhnəyə çıxan faciə,

Sən təzə bir ələ düşən gündəlik...

Yalta, yanvar 19

SƏN MƏNİ SEVSƏYDİN...

Sən məni sevsəydin nolardı görən?

Görən olardımı bir dərdim onda?

Yoruldum demədən qolum üstə sən

Dünyanı piyada gəzərdim onda.

Toxalar, azalar bu sevgimizdən

Dünyanın məhəbbət acları bəlkə,

Təzə haşiyələr alardı bizdən

Dünyanın məhəbbət tacları bəlkə.

Bizim başımıza hey ələnərdi

Alqışlar. təbriklər, dualar-bizim.

Bizim bəxtimizə səpələnərdi

Ən duru, ən təmiz şüalar-bizim.

Ləpələr göz alıb baxar dənizdən,

Sular mehrimizə həsəd çəkərdi

Ulduzlar bircə yol pəncərəmizdən

İçəri baxmağa həsrət çəkərdi.

Dedim ki, göyərər bir Leyli pöhrə,

Məcnun bir səhərin gözündə gələr.

Saçını tor elər sahildə Zöhrə,

Tahir ləpələrin üzündə gələr.

Sən məni sevsəydin... sevsəydin əgər...

Kim olub bəxtiyar quru ad ilə.

Həyatda "ürəkləş", "sevləş" demirlər,

Ayaqlaş deyirlər bu həyat ilə.

Dekabr, 1968

TƏƏSSÜF

Bu görüş nə acı qismətmiş bizə,

Elə bil bir kədər gölünə düşdük.

Salamsız, kəlamsız durub üz-üzə,

Bir xeyli baxışla, gözlə görüşdük.

Əsdi ürək kimi ovcumda əlin,

Sən əzəl bu qədər kövrək deyildin.

Sən əzəl bu qədər mehriban, həlim,

Sən əzəl bu qədər qəşəng deyildin.

Hanı ömrümüzün o keçən günü,

Hanı öz əhdinə o dönük andım...

Sənin "gəl barışaq" təbəssümünü

Mən o vaxt əl açan dilənçi sandım.

İndi dayanmışıq üz-üzə, yaxın:

Təəssüf çay kimi axır aradan.

Bəlkə də vədəsiz yaxın olmağın

Cazibə gücündən tez aşır adam.

Bir eşqin dolaşıb itən yoluna

Tutma çırağını bu aləmdə sən.

Kaş elə məzara gedən yoluma

Göy işıq olasan bu görkəmdə sən.

Bəlkə də yüz dəfə görüşdük belə,

Yenə xatirələr, yenə təəssüf.

Təəssüf, təəssüf, təəssüf ilə

Qayıda bilməyən günə təəssüf!..

Dekabr, 1967

QAR

Uzaqdan baxıram ağappaq, təmiz,

Yaxına gəlirəm: qurd düşüb qara...

Yadıma düşür ki, bəzən hissimiz

Nə qədər aldanır bu ağlıqlara...

Qayğılar görürük, bürüncək kimi --

Tikandan astarı, ipəkdən üzü.

Vədələr görürük, kəpənək kimi

Dalınca uşağa döndərir bizi.

Uzaqdan baxıram ağappaq, qəşəng;

Yaxına gəlirəm: qar kif atıbdır.

Qəlbim inciməsin gözümdən gərək,

Qəlbim də gözümü çox aldadıbdır.

Kəlbəcər - İstisu

İyul 1968

QOLTUQ AĞACI

Qoltuq ağacına yazığım gəlir,

Tutub bir binanı çiyinlərində

O zorba bir dirək ola bilərdi.

Məğrur bir çobanın çiyinlərində

Qurd əzən dəyənək ola bilərdi.

Bir körpü tağı da ola bilərdi,

Tüfəng qundağı da ola bilərdi.

Vaxtsızmı qırıldı, tezmi qırıldı...

Vüqarı qırıldı, əzmi qırıldı.

Qoltuq ağacından acığım gəlir

O bütün yollara qoltuqdan baxır,

Girdiyi qollara qoltuqdan baxır.

Nəğmə də oxuyur o, cırhacırla,

Qırıla-qırıla..

Qoltuqdan oyana getməyir səsi.

Nədir oxuduğu? -- "qoltuq nəğməsi

Özü bu vərdişi ömrünə yazıb,

Onu bir qoltuqdan tullasan əgər,

Yanından yan ötüb bir ayaqsızın,

Kiməsə üçüncü ayağa dönər..

Daş kaha yaxşıdır bir uçuq damdan,

Duyar eyhamımı bir qoltuq acı:

Deyirəm qoltuğa girən adamdan

Yaxşıdır bir sınıq qoltuq ağacı.

1967

TƏLƏSDİM

Dağlar gördüm, dağlarımın oxşarı,

Zirvələrin görüşünə tələsdim.

Küləkləri saçlarımı oxşadı,

Boranına, yağışına tələsdim.

Ağ kağızda söz ucalır, söz yenir;

Közərtili könüllərdə söz yeni...

Hara çəkdi söz qədəmi, söz yönü -

Enişinə, yoxuşuna tələsdim.

Ay köçərim, ürəyimdə qal qışı -

Kərəm kimi qar altında qalmışın.

Günlərimdən qova-qova qar-qışı,

İllərimin qar-qışına tələsdim

El sazında səsim qala bircə sim,

El yazında nəsim olam bircə əsim,

Harda olsan, ey eşqimin bircəsi,

Harda olsam, çağrışına tələsdim.

Torpağımdan duman kimi yığılsam,

Son nəğməmin uçrumuna sıxılsam,

Qəfil qəza yıxmaz məni, yıxılsam,

Ana yurdum, ağuşuna tələsdim.

Pitsunda, Oktyabr, 198

QAYIDARSAN

Belə dönmə, ismi dönük deyilsən;

Gileyin var: yağdırıb get, yağıb get.

Qayıdarsan: yol göyərər, yol donar,

Keçdiyimiz yola bir də baxıb get!

İnnən belə dəmin dəmdə, qəmin kəm...

İnnən belə toy-büsatlar səninki.

Göz yaşların gərək olmaz yəqin ki...

Gözlərini gözlərimə sıxıb get.

Aldatmaq da aldanılmaq deyilmi?

Zəhər satmaq zəhər almaq deyilmi?

Yaxşı quyu tərs badalaq deyilmi? -

Elə birdi: yıxılıb get, yıxıb get...

Tufan dəli, il tağında gül zərif,

Tez töküldü ömrümüzün gün zəri.

Barı ayır yadda qalan günləri,

Yaddaşının bir ucuna yığıb get.

Qopdu bir səs, qopdu bir tağ qalamdan,

Göyərçinlər perikdi dağ qalamdan,

Eşqim qalan bu üçbucaq qalamdan

Əlində cam, dilində şam çıxıb get...

6 dekabr, 1980

KİMLİYİM, NƏÇİLİYİM...

Qəfil düşdüm bəd taleyin kəməndinə mən,

Axır dönüb bu halımla barışan oldum.

Daha tənqid biçinində az itilənən,

Daha tərif xırmanında az daşan oldum

Dib bucaqda beli bükük,

Lüləsi donuq, -

Hörümçəyə bağışladım ov tüfəngimi.

Günün çoxu yuxuludur ev telefonu

Günün çoxu diksinməyir qapı zəngimiz.

Yox, ürəyim, daş qulazla ötəri dərdə,

Qəm üstünə sevincini hörməyi bacar

Ön cərgədən son cərgəyə adlayıb hərdən

Görünməyən məqamları görməyi bacar.

Öz vaxtında ayırmadın şahini sardan,

Az qoşmadın boş xarallar şəninə dastan.

Qaranquşa, sığırçına meylimi sallam,

Ürəyimdə yuva qurmaz köçəri dostlar.

Bir də üzməm yalan vədlər cəzirəsinə

Köpüklərə ip atmağın faydası nəymiş?

Bir vəzifə kürsüsünün cazibəsi nə,

Bir telefon dəstəyinin ədası nəymiş!

Mən bu hala gülə bildim,

Ağlaya bildim:

Əhd-ilqar da "baxarıq"lı, "görək"li imiş;

Mən ömrümün aşrımında anlaya bildim:

Nəçiliyim kimliyimdən gərəkli imiş...

1981

DÜRNALARI

DÖNMƏZ OLDU

Boz qayalar çapıqlandı, qaraldı;