Yüzün astanasında...

Çox maraqlıdır, qışın soyuğunda günəşin hərarətini hiss etmək tamam fərqli duyğular yaradır insanda. Yayın tülyanında günəşdən gizlənməyə çalışdığın halda, qışın şaxtasında həmin hisslərin peşmançılığını çəkirsən. Daha doğrusu, günəşin müqəddəsliyini sanki soyuq və acı qış günlərində dərk edirsən. Müxtəlif adamlarla qarşılaşanda da təxminən buna bənzər hisslər yaşayır insan. Bəzən bir nadan, bu dünyaya yol azmış bir namərd az qala bütün insanlığı adamın gözündən salır. Belələri insanın ürəyindəki həyat eşqini susdura bilməsələr də könül bulandırırlar. Eləsinə də rast gəlirsən ki, qaranlıqlar gözündə işığa dönür.Dünyanı yer üzünün cənnəti hesab edirsən. Zülmətləri yara bilən möcüzəli işığı gözlərindən boylanan bir müdriklə ilk dəfə tanış olanda keçirdiyim bu hissləri yazıma müqəddimə seçdim. Və elə bildim ki, dünyanın ağrı və acılarından yoğrulmuş dərdləri çiyinlərində daşıyan yüzü haqlamış bir müdrikdən danışanda hökmən bu sətirləri yazmalıyam. Çünki pəncərəyə söykənmişdim. Qışın insan həyatına ağır ehtiyaclar gətirən acı küləkləri əssə də pəncərədən düşən ilıq günəş şəfəqlərinin təsirindən çox şeyi unutmuşdum. Bircə işığın müqəddəsliyi barədəki düşüncələrdən savayı...

İçi işıqla dolu adamlardan danışanda hökmən yaxşı-yaman, əyri-düz meyyarları yada düşür. Sanki hər kəsə öz layiqli qiymətini verməyə çalışırsan. Haqqında danışdığım qəhrəman həyatla, cəmiyyətdə hökm sürən ədalətsizliklərlə həmişə mücadilədə olub. Ən başlıcası dünyaya müharibə toxumu səpən, xalqlara ölüm gətirən faşizmlə müharibədə böyük hünər göstərib. İkinci cahan müharibəsinin qələbə ilə başa çatmasını təntənə ilə qeyd edən əsgərlərin "ura, ura...!" nidalarında onun da tarixə düşən səsi var.

Bu səsin sahibi Həzi Məmmədov 1921-ci ildə Ağdam rayonunun Alıbəyli kəndində anadan olmuşdur. Ali təhsilli hüquqşünasdır. İlk gənclik illəri Böyük Vətən Müharibəsinin qanlı-qadalı illərinə təsadüf etmişdir. 1942-ci ilin mayında cəbhəyə yola düşən əsgər müharibənin sonuna qədər getmiş, faşist almaniyasının necə diz çökməsinin şahidi olmuşdur. Mozdok şəhərindən başlayıb, Rusiya, Ukrayna, Rumıniya, Macarıstan və Avstriya torpaqlarında sovet ordusu tərkibində dünyanı silkələyən Alman faşizminə qarşı amansız müharibədə fədakar bir döyüşçü kimi iştirak edən soydaşımız, sonralar Odessa şəhərində hərbi məktəb bitirərək zabit rütbəsi almış və müharibənin gedişatında bir neçə dəfə yaralanmışdır.

Avstriyanın Alp dağları ətəklərinə qədər qızğın cəbhə boyu dəhşətli müharibənin yaratdığı odun-alovun içərisindən keçə-keçə döyüş salnamələri yaradanların cərgəsinə bir azərbaycanlı kimi öz adını da qızıl hərflərlə yaza bilmişdir. Müharibədə göstərdiyi şücaətlərə görə keçmiş Sovet İttifaqının bir sıra orden və medalları ilə təltif olunmuş, ən başlıcası isə "İgidliyə görə" medalına layiq görülmüşdür. Belələri ilə həqiqətən fəxr etməyə dəyər... Həzi Məmmədovun taleyində ən maraqlı faktlardan biri də 9 may 1945-ci ildə müharibə qutarandan sonra tank qoşunları tərkibində Avstriyadan Cənubi Azərbaycana gedərək doğma və qərib şəhərimiz olan Marağada qulluq etməsidir. Müharibədən sonrakı ictimai fəaliyyətinə gəlincə isə bu tamam başqa bir mövzunun söhbətidir. Lakin qısaca qeyd etmək olar ki, o uzun müddət ədliyyə orqanlarında Nuxa (Şəki) rayon xalq hakimi, Gəncə Vilayət Məhkəməsi sədrinin birinci müavini, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinin üzvü, Gəncə Şəhər Məhkəməsinin baş hakimi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi plenumunun katibi vəzifələrində işləmiş və 40 ildən artıq vəkil kimi insan hüquqlarının müdafiəsində dayanmışdır.

Həzi müəllim indi ömrünün ahıl çağlarını yaşasa da ictimai fəaliyyətini dayandırmayıb. Hazırda Yasamal rayon Müharibə Veteranları Şurasının "Hərbi Vətənpərvərlik" şöbəsinin müdiri kimi respublikamızda hərbi vətənpərvərlik istiqamətinə yönəlmiş əksər tədbirlərdə iştirak edir və Azərbaycan gənclərinə keçdiyi həyat və müharibə yolundan maraqlı söhbətlər açaraq gəncliyi vətəni, torpağı, yurdu sevməyə və qorumağa səsləyir. O, respublikamızda görülən işləri yüksək qiymətləndirir. Ölkə prezidenti İlham Əliyevin apardığı böyük siyasətə arxalandığını və onun ölkə daxilində yaratdığı sabitliyi böyük fərəhlə dilə gətirir və ümidvar olduğunu bildirir ki, Ali Baş Komandanın səyləri və beynəlxalq aləmdə yeritdiyi uğurlu siyasət nəticəsində Qarabağın da təcavüzkarlardan təmizlənməsinə çox qalmayıb..

Həzi Məmmədovun hələ gənc yaşlarından ədəbiyyata, poeziyaya həvəsi olmuş, müxtəlif illərdə bir sıra şeir, hekayə, novella və pyeslər yazmışdır. 1967-ci ildə onun "Höcət eləmə" adlı librettosuna Ağabacı Rzayeva və İsmayıl Quliyev musiqi bəstələmiş, əsər Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. Hekayə və novellaları televiziyada səsləndirilmiş, bir sıra şeirlərinə musiqilər bəstələnmişdir.

Həzi Məmmədovun şeirləri insanları birliyə, qardaşlığa, sülhə, əmin-amanlığa, paklığa, mərdliyə, sədaqətə səsləyir. Ana sevgisi, vətən məhəbbəti, ailəyə sədaqət, qayğı, nikbinlik, həyata açıq gözlə baxmaq onun insanlara təlqin etməyə çalışdığı ən başlıca keyfiyyətlərdir. Müəllif bir sıra şeirlərində dünyaya baxışını, fəlsəfi düşüncələrini də əks etdirərək, həyat, dünya, kainat, ömrün, yaşamağın məqsədi, mənası ilə bağlı qənaətlərini də oxucularla bölüşür:

Hər günü yaşa,

Qoyma sabaha.

Hər gün ömürdü,

Ömürtək vur başa.

Misralarından da göründüyü kimi, Həzi müəllim həvəskar şairdir. O, nə böyük sənətkar olmaq iddiasındadır, nə də şan-şöhrət düşkünüdür. Ədəbiyyata xobbi kimi baxır. Hərdən fürsət düşəndə, könlü buludtək dolanda, duyduqlarını, düşündüklərini, ürəyindən keçənləri ağ kağıza öz bacardığı, istedadının imkan verdiyi səviyyədə köçürməklə təsəlli tapıb, özünü yüngülləşdirir. Onu düşündürən, bəzən narahat edən məsələlər ətrafında, bir növ oxucusu ilə fikir mübadiləsi aparır, həyata verdiyi sualın cavabını sanki oxucudan gözləyir Həzi müəllim. O, şeirlərindən birində həyatın ədalətsizliyini, insanın cansız əşyalara münasibətini canlı insana münasibəti ilə müqayisə edərək, oxucunu sual qarşısında qoyur. Sanki, oxucudan soruşur ki, bu axı niyə belədir?! Axı niyə insanlar adi palazı-yorğanı, döşəyi belə, köhnələndə çölə atmır, amma dünyanın əşrəfi sayılan, sağ ikən ən əziz, ən doğma hesab etdiyimiz bir insanı ölən kimi, aparıb qara torpağa dəfn edirik?! Əcaba insan bu qədərmi qiymətsizdir?! Müəllif bu acı reallığı aşağıdakı sətirlərlə ifadə edir:

Köhnə bir palaz da atılmır çölə,

Dəyəri nə qədər olsa belə az.

Ama canlı insan yıxılıb ölə,

Doğma anası da onu saxlamaz!

Bu, insan cəmiyyətinin siması və eyni zamanda həyatın qaçılmaz qanunauyğunluğudur. Lakin bu və digər buna bənzər ədalətsiz qanunauyğunluqlar nə qədər qaçılmaz olsa da, Həzi müəllim yenə böyük ruhla, inamla, inadla "Dünya belə getməz, Vallah belə getməz!.." - deyir. Və bu inam, bu inad da şairliyin ilkin əlamətlərindən sayıla bilər. Çünki şairlik mövcud olanlara, reallıqlara, həqiqətlərə inanmaqdan dah çox, arzu edilənlərə inanmaqdan, xəyallara gələnlərə inanmaqdadır. Şairlər həyatı da, insanları da gördükləri kimi, reallıqda olduğu kimi yox, öz görmək istədikləri kimi görürlər. Onlar gözəllik deyə vəsf etdikləri varlıqları, predmetləri əvvəlcə öz nəzərlərində, təxəyyüllərində gözəlləşdirib, ucaldıb, vəsf edilməyə layiq ola biləcək səviyyədə yüksəldib, sonra onları vəsf etməyə başlayırlar. Ona görə də Həzi Məmmədov da dünyanın elə əzəl gündən, başdan-binadan belə gəlib, belə də gedəcəyini bilə-bilə yenə xəyallarının, utopik arzu və istəklərinin haçansa bir gün reallığa çevriləcəyinə ümid bəsləyib, "Dünya belə getməz" - deyir...

Həzi müəllimin yaradıcılığından qəhrəmanlıq, vətənpərvərlik mövzuları qırmızı xətt kimi keçir. O, bir an da olsa yaralı yerimiz olan Azərbaycanın itirilmiş ərazilərinin ağrısını unutmur, daha doğrusu bu ağrını qəlbinin ən həssas yerində bir mərmi kimi saxlayır. O, hər an həmin mərmini azğın düşmənlə mübarizədə qalib gəlmək naminə sıxmağa hazırdır. Gənclərdə vətənpərvərlik, igidlik, dönməzlik aşılayan şeirlərindən birində yazır:

Qəhrəman olmaq üçün,

Döyüş gərək qəhrəmana.

Arxasında vətən, ana

İlham, qüvvət verər ona!

Həzi Məmmədov hərbi vətənpərvərlik mövzusunda bir neçə əsərin müəllifidir. Bu əsərlərdən günümüz üçün aktual olan "Qaçırmaq" pyesi də xüsusi maraq doğurur. Müəllif əsgərlik yaşı çatmış gəncin sevgilisinin dilindən deyir:

Əsgər get, oğlan, əsgər,

Bu yol zəfərdi, zəfər.

Bil, mərd olur sevənlər,

Əsgər get, oğlan, əsgər,

Müəllifin elə şeirləri də var ki, o, bu şeirlərdə özünün və tay-tuşlarının, ümumiyyətlə, Böyük Vətən Müharibəsində iştirak etmiş, igidliklə vuruşmuş yaşlı nəslin nümayəndələrinin həyatını və şərəfli ömür yolunu gənclərə ibrət kimi xatırladıb, onları özlərinə örnək hesab etməyə, zirvələrə ucalan yollarının üstündə mayak bilməyə səsləyir:

Ömrünüzün yollarında bir mayakdı qocalar,

Onlardan ilham alıb, igidliklə qocalın.

İnsanlar bu dünyada hünəriylə ucalar,

Ey cavanlar, zirvələrə siz hünərlə ucalın!

Həzi müəllimin vətənpərvərlik mövzusunda, ana sevgisinə, düzlüyə, sədaqətə həsr olunmuş şeirlərini, eləcə də, fəlsəfi düşüncələrini əks etdirən qələm məhsullarını, fikrimizcə bir həvəskar şairin yazdıqları hesab etməklə yanaşı, eyni zamanda, bir professional hüquqşünasın, təcrübəli vəkilin, ən əsası isə, müdrik bir ağsaqqalın həyat və fəaliyyət təcrübəsindən, həssas müşahidələrindən doğan müdrik qənaətlərdə saymaq olar. Şair insanın sədaqətini heç nəyə dəyişmir. Hətta, hesab edir ki, mərdliyi, sədaqəti puç olmuş birisi artıq həyatla çoxdan vidalaşıb.

Olsa da rütbəmiz, ev-eşiyimiz

Kölgədə qalmasın kişiliyimiz...

İnsan ölməz, ac, susuz, çılpaq qalanda,

Ölər sədaqəti, mərdliyi puç olanda.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, H.Məmmədovun Müşfiqsayağı ruhda qələmə alınmış lirik şeirləri də var ki, müəllif bu lirik şeirlərdə də fikir adamı olaraq qalır.

Dekabrın 21-i Böyük Vətən Müharibəsi veteranı Həzi Məmmədovun doğum günüdür. Həyatın hər üzünü görmüş bu müdrikin 90 yaşı tamam olacaq. Şeirlərinin birində o, ömrü bihudə yaşamadığını, illəri daşa çalmadığını hədsiz bir fərəhlə qeyd edir:

Ömür keçib, yaşım çatıb doxsana

Gözəl günlərimi başa vurmuşam.

Arzularım, xəyallarım çin olub,

Sanmayın illəri daşa vurmuşam.

Geriyə baxmasan dünyanın sonuna qədər çapmaq olar. Bəlkə də bu fikri dünyaya meydan oxuyan cahangirlərdən biri söyləyib. Və yəqin ki, o, altında şahə qalxan atına, biləyindəki gücə və qılıncının zoruna, bir də imperiyasının azmanlığına güvənirmiş. Fəqət biz bilirik ki, dünyanın sonuna qədər çapmaq iddiasında olan cahangirlərin də kürəyi bir gün yerə dəyir. Yaxşı olar ki, yeridikcə, yüyürdükcə hərdən dönüb geriyə də baxasan. Bəlkə kimsə dardadır deyə səni çağırır, səndən kömək umur. İnsan oğlu o köməyi əsirgəməməlidir. Yaxşı-yaman deyə dilə-dişə saldığımız bu dünyanın hər üzündən ibrət götürmüş Həzi Məmmədov ən ağır anlarda, faşizm ordusu ilə döyüşəndə də müharibənin dəhşətli səhnələrindən sarsılmayıb, mənəvi sayıqlığını itirməyib. Üzbəüz döyüşlərdə belə özündən çox soydaşına, həmvətəninə dayaq olub. Bəlkə neçə əsgəri düşmən gülləsinin hədəfindən qoruyub, xilas edib. Bəlkə də Həzi müəllimi ömrün zirvəsinə doğru aparan mərhəmət və ləyaqət dolu duyğularının saflığı, təmizliyidir. "Məni yaşadan yaxşılıqdır. Xeyirxah düşüncələrim və əməllərimdir", deyir bu şair təbiətli, şair ürəkli insan. Həzi müəllimin gözəl keyfiyyətlərindən biri də qəlbinin yumorla, gülüşlə dolu olmasıdır. Olduqca şən və həmişə üzündə təbəssüm oynayan nurani bir kişidir o. Bəzən kədərli görünən bir hadisəyə də onun gülməsi adamda təəccüb doğurur. Amma bir qədər dərindən düşünəndə o gülüşün içində təəssüf dolu bir sarkazmın olduğunu da görürsən... Olduqca qəribə adamdır. Yaşının 100-ə doğru getməsindən heç bir narahatlığı yoxdur. Ömür məsafəsinin daralmasını heç ağlına da gətirmir. Çünki qəlbi hələ də gənclik duyğusu, gənclik eşqi ilə döyünür. Ürəyi çox sağlamdır, qəlbini kişiyə yaraşmayan artıq heç bir yüklə yükləməyib. Yeganə missiyası bu dünyanın dolam-dolaşıq yollarını düpbədüz getməkdir...

Qışın soyuq günlərində dünyaya göz açmış Həzi Məmmədov da hamı kimi baharın, yazın həsrətlisidir.

Sal məni yada, baharda çiçək açanda, yasəmən ətir saçanda...

deyə Müşfiqi xatırladan misralar müəllifidir.

Ömür payızının, 100-ün astanasında dayanıb hələ neçə baharın vüsalını gözləyir o. Buna onun haqqı var. Özü də bol-bol. Məncə, nəsillərə örnək olan belə ləyaqətli ömür səhifələri hər zaman oxunmağa layiqdir.

Fariz Çobanoğlu

Ədalət.-2011.-9 dekabr.- S.7.