Azərbaycanlıları birləşdirən dəyərlər: "Fəxr edirəm ki, Azərbaycanlıyam!"

Ana südü, vətən torpağı və qürbətdə keçən ömür. Soydaşlarımızla görüşəndə adətən onlarla bu mövzular ətrafında söhbətimiz olur. Ona görə ki, ana müqəddəsdir, vətən əvəzolunmazdı. Günün nə qədər xoş keçsə də qürbət qürbətdi. Vətən məhəbbəti, torpaq sevgisi adamın canına, qanına ana südü ilə hopur. Valideynlərimiz, bizim ata-anamız bizə insani keyfiyyətlər aşılayırlar- qonşuya münasibəti, qonağa hörməti, dostu qorumağı öyrədirlər. Birinci iki sözün istisi, hərarəti soydaşlarımızı necə ovsunlayırsa, qürbətdə keçən ömürlərinin şimal küləyinə də eləcə sinə gərməli olurlar. Qürbətdə keçən ömür onların taleyi, qisməti olsa da, zaman-zaman yağıların göz tikdiyi vətən torpağı xaricdə yaşayan həmvətənlilərimizin aman-güman yeridir. Ana südü ilə qanımıza hopan mənəvi dəyərlər ulu əcdadlarımızın əsrlərdən süzülüb gələn əmanətidir bizə. Biz də bu əmanəti göz bəbəyi kimi qoruyub nəsildən-nəslə ötürməliyik.

Adətən müsahiblərim vətənə sevgilərini izhar etmək üçün kənddə keçən uşaqlıq çağları-çayda çimməklərini, balıq tutmaqlarını, göbələk yığmaqlarını, qoyun-quzu otarmaqlarını, şehli çəmənliklərdə şalvarlarının balaqlarının islanmasını xatırlayaraq duyğulanırlar. Söyləyirlər ki, vətənpərvərlik bizim qanımızdadır. Bütün bunlara görə valideynlərinə, müəllimlərinə minnətdarlıqlarını bildirirlər. Onları düşünüb-daşındıran ən ağrılı məsələlərdən biri bütün xalqımızın rahatlığını əlindən alan Qarabağ problemidir. Soydaşlarımız müharibənin başlandığı ilk günlərdən ermənilərin törətdikləlri azğınlıqlara qarşı etiraz səslərini ucaltmış, bu məqsədlə aksiyalar keçirmiş, xarici ölkələrin səfirliklərinə müxtəlif üsullarla həqiqətləri çatdırmağa çalışmışlar. Həmin illərdə namərd qonşularımızın torpaq iddiaları və Ermənistandan azərbaycanlıların müxtəlif bəhanələrlə çıxarılması onlara sarsıdıcı təsir bağışlayırdı. Soydaşlarımız qaçqın və köçgünlərdən öz maddi və mənəvi köməkliklərini əsirgəmirdilər. Çox təəssüf ki, Rusiyanın ayrı-ayrı şəhərlərindəki təbliğat maşınları ermənilərin xeyrinə işləyirdi. Onlar vəziyyətdən çıxış yolları axtarırdılar. Bunun nəticəsi olaraq Azərbaycanla əlaqəni möhkəmlətmək, operativ informasiya mübadiləsi yaratmaq, respublikamızda baş verən prosesləri olduğu kimi dünyaya çatdırmaq üçün müxtəlif cəmiyyətlər və mərkəzlər yarandı. Döyüş qabiliyyəti olan bir çox soydaşlarımız vətənə qayıdııb torpaqlarımızın müdafiəsinə qalxdılar. O zaman ürəyi Bakı vaxtı ilə döyünən soydaşlarımızın respublikamıza ən kiçik töhfələri belə böyük amallara xidmət edirdi.

1947-ci ildən Moskvada SSRİ Dövlət Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsinin Yaxın Şərq ölkələri şöbəsində çalışmış, işlədiyi müddətdə 12 fəxri fərman almış, "Radio və Televiziya Əlaçısı" medalları ilə təltif olunmuş Fəxrəndə Əliyeva da 20 yanvar hadisəsi zamanı imtahandan üzüağ çıxdı. O, 1990-cı ilin yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə M.Qorbaçovun Bakıda fövqəladə vəziyyət elan edilməsi ilə bağlı fərmanını efirdə oxumaqdan imtina etdi. Fərmanda Bakıda şəraitin son dərəcə kəskinləşməsindən, cinayətkar ekstremist qüvvələrin qanuni fəaliyyət göstərən dövlət orqanlarını ələ keçirməyə cəhd göstərməsindən, zorakılıq və kütləvi ixtişaşlar törətməsindən danışılırdı. Fəxrəndə xanım yaxşı bilirdi ki, bütün bu iftiralar Bakıya qoşun yeritmək üçün uydurulmuş bəhanələrdi. Dinləyicilər arasında böyük nüfuza malik olduğuna görə onu bir müddət işdə saxlasalar da bir il sonra ixtisar adı ilə efirdən uzaqlaşdırdılar. Ulu öndərimiz Heydər Əliyev də həmin günlərdə nümayəndəliyə gələrək mətbuat konfransı keçirdi, Qorbaçovun iyrənc milli siyasətinin iç üzünü açdı. Bakıda baş verən hadisələrə obyektiv qiymət verdi və xarici jurnalistlərə üz tutub Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya düzgün və ətraflı şəkildə çatdırılmasını tövsiyə etdi. O zamanlar informasiya blokadasına alınmış Azərbaycan üçün belə cəsarətli addım hava və su qədər vacib idi.

Soydaşlarımız qürbət diyarda özlərini vətənin bir parçası hiss edirlər. Onlar yol-yolaq gözləyirlər, xətir-hörmət saxlayırlar, böyük-kiçik qədri bilirlər. Vətən torpağına ayaq basanda başları göyə ucalır, elə bil qol-qanad açırlar. Rusiyada yaşayan başqa bir soydaşımızın ata-anası ilə 37 il sonra doğulduğu evin həyətində keçirdiyi hisslər yadıma düşür. Gözləri sevinc yaşları ilə dolmuş bu Azərbaycanlı balası mobil telefonunu götürüb bir-bir əvvəlcə qardaşlarına, dostlarına zəng vuraraq dedi":-Əzizlərim, eşidirsinizmi,mən burdayam, anadan olduğum evin qabağında. Burdan sizə zəng eləyirəm". Həmin dəqiqə xəyal onu çox uzaqlara aparırdı. Bu, həyata gözünü açdığı evin qarşısında onun dünya ilə özünəməxsus dialoqu idi. Mən həmin dialoqu bu anlamda qəbul edirdim: "Ehey, dünya, gəl tanış olaq, bu mənəm, tikib-quran, yaradan bir azərbaycanlı balası..."

Qürbətdə yaşayan soydaşlarımız hansı vəzifəyə yüksəlməsindən, hansı imkanlara malik olmasından asılı olmayaraq ömür boyu qəlblərində vətən həsrəti gəzdirirlər. Etiraf edim ki, onların övladlarının da uşaq təxəyyülünün məhsulu olan Azərbaycanla bağlı rəsimləri və tez-tez uzaqlara dikilən baxışları adamı istər-istəməz düşünməyə vadar edir...

Moskvada olarkən "Şəhriyar" ədəbi- ictimai məclisinin yaradıcısı, fəlsəfə elmləri doktoru Rafiq Qurbanovla söhbətimiz saatlarla çəkərdi. Həmin məclisdə xalqımızın dili və mədəniyyəti təbliğ olunar, ayrı-ayrı şair və yazıçılarımızın xatirələrinə həsr olunmuş gecələr keçirilər, el aşıqları və mədəniyyət xadimləri çıxışlar edərdilər. Rafiq müəllim ötən əsrin 60-cı illərini xatırlayaraq deyirdi: O vaxt Akademiyanın Rəyasət Heyətinin nəzdindəki aspirantura şurasının 11 üzvündən biri idim. Bundan əlavə mənə Azərbaycan nümayəndəliyinin aspirantlar üzrə Moskva təmsilçisi vəzifəsi də həvalə olunmuşdu. Aspirantlar yataqxanasında 70 nəfər azərbaycanlı qalırdı. Onlar təhsil almaqla yanaşı mill-mənəvi dəyərlərimizi qorumağa çalışardılar. Çoxlu maneələr olsa da, ilk dəfə Novruz şənliyini həmin yataqxanada qeyd etdik. O zaman dostlarımız Bakıdan bizə səməni göndərmişdilər. Həmin gün tədbirdən sonra kimyaçı aspirantların yaşadığı otağa qalxdıq. İçəri daxil olan iki nəfər bizə bir bayraq göstərib onu öpməyi məsləhət bildilər. Sonradan öyrəndim ki, bu bayraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı imiş. Ömrümdə ilk dəfə idi bu bayrağı görürdüm. Yataqxanada Azərbaycan yazıçıları ilə maraqlı görüşlərimiz olurdu. Həmin görüşlərin birində maraqlı hadisə baş verdi. Bir sarışın oğlan gəlib bizim tədbirimizdə oturmaq üçün icazə istədi. Bir azdan həmin oğlan ayağa qalxıb səsi titrəyə-titrəyə dedi: -Mən özümü xalqımın içində hiss edirəm. Sən demə, o Moldovada yaşayan bir qaqauz imiş.

Başqa bir həmyerlimiz Elyar Dəmirovun Moskvada tələbəlik illəri ilə bağlı keçirdiyi hisslər də məndə xoş duyğular yaratmışdı. Həmin illəri xatırlayan Elyar deyirdi: Tələbəlik vaxtı Azərbaycana, evimizə zəng etmək üçün danışıq məntəqələrinə gedərdik. Saatlarla növbə gözləməyin öz romantikası vardı. Operator "Azərbaycan 12-ci kabinəyə deyəndə gözüm ayağımın altını görmürdü, bilmirdim telefonun dəstəyini əlimə nə vaxt götürmüşəm..." Soydaşlarımızla görüşlərimiz zamanı onların mənəvi-dini dəyərlərimizi yüksək qiymətləndirdiklərinin şahidi olmuşam. Çoxu belə düşünür ki, harda olursa-olsun valideynlərin halallığı, xeyir-duası olmasa insan heç vaxt qabağa gedə bilməz. Söyləyirdilər ki, hər dəfə Azərbaycana gedəndə valideynləri onları Quranın altından keçirir, qayıdanda arxalarınca su atırlar. Qürbətdə yaşayan soydaşlarımızın bir çoxu öz övladlarını bu ruhda tərbiyə edirlər. Həmvətənlərimiz Novruz bayramı haqqında həmişə böyük coşğu ilə danışırlar. 20 ildən artıq Rusiyada yaşayan bir həmvətənimiz bu bayramla bağlı öz xatirələrini mənimlə belə bölüşdü: "Mart ayı girəndə kəndimizdə bayram əhval-ruhiyyəsi yaranardı. Ayın 7-8-dən başlayaraq evlərdə təmizlik işləri aparılardı. Uşaqlar "tut vurum, yaxud tutum vur" sədaları altında yumurtaların bərk-boşluğunu yoxlamaq üçün yarışardılar. Bəzən biz də onlara qoşulardıq. Udanda valideynlərimiz haramdı deyə evə qoymazdı, uduzanda büdcədən gedərdi. Tonqal üstündən atlanardıq, papaq atardıq, qayış götürdü, hil-hil oynayardıq". Bizə diqqət kəsilən digər soydaşımız da söhbətə müdaxilə edərək dedi: Bir Novruz bayramı uşaqlar yumurta döyüşürdü. Mənim yumurtam yox idi. Qonşunun toyuğunun bizim samanlıqda yumurtladığını görüb gedib yumurtanı götürdüm. Küçəyə çıxanda yumurta əlimdən düşüb sındı. O vaxtdan anladım ki, halal nədir, haram nə ... Bir misal da çəkmək istəyirəm. Yaxşı yadımdadır, uşaq vaxtı atama bir sual verdim. Dedim ki, ata, namazı niyə üzü qibləyə qılırlar? Onsuz da Allah görür, Allah bilir ki, namaz qılan adam ona iman gətirir. Atam cavab verdi: Burda böyük hikmət var, bala. Qiblə namaz qılarkən bütün müsəlmanların üz tutduğu istiqamətdir. Bu həm də birlik və həmrəyliyə bir çağırışdı. Bizim bir qibləgahımız da Vətəndi, Azərbaycandı. Müqəddəs torpaqlarımız uğrunda, müstəqil dövlətimiz naminə azərbaycançılıq ideyası ətrafında birləşmək, həmrəy olmaq zamanıdı.

Çox sevindirici haldır ki, soydaşlarımızın keçirdiyi bütün tədbirlərdə doğma vətənə məhəbbət hissi aşılanır. Mənim də iştirak etdiyim bir tədbirdə Rusiyanın tanınmış dövlət məmurlarından biri çıxışı zamanı üzünü həmyerlilərimizdən birinə tutaraq dedi: "Çox fikirləşdim ki, sizə nə hədiyyə alım. Ancaq bilirəm ki, sizi heç nə ilə təəccübləndirmək mümkün deyil. Ona görə də təşkil etdiyiniz bu gözəl mərasimə bir Azərbaycan mahnısı öyrənib gəlmişəm". Soydaşlarımız söyləyirlər ki, muğamata qulaq asmaqla vətən həsrətini ovudurlar. Bu cür misalların sayını istənilən qədər artırmaq olar. Amma vətəndən kənarda insanın keçirdiyi hissləri sözlə ifadə etmək çətindir. Bu hissləri başa düşməkdən ötrü gərək bu anları yaşayasan. Dostlarımdan biri danışır ki, yəhudi əsilli bir soydaşımızın oğlanları ilə dünyanın ən bahalı şəhərlərindən olan Monte-Karlonun küçələrində avtomobildə gəzişirdik. Elə bu zaman onlardan biri avtomobildəki maqintofonu işə saldı. Hansı mahnı səslənsə yaxşıdı? Yurdum, yuvam məskənimsən Azərbaycanım, anam doğma vətənimsən Azərbaycanım. Qürbət diyarda doğulub boya-başa çatan övladlarına belə bir sevgi aşılayan ata xoşbəxtdir. Bəli, xalqımızın imicini yüksəltməkdən, Azərbaycanın başını uca etməkdən şərəfli nə ola bilər? Ən böyük siyasət, ən böyük iş budur. Azərbaycanlıların bir xoşbəxtliyi də ondadır ki, biz torpağa bağlı insanlarıq. Bu sevgini, bu məhəbbəti bizim əlimizdən heç kəs ala bilməz. Bu sevgini heç nə əvəz edə bilməz. Cənnət bizim üçün Azərbaycandır. Deyirlər ki, gəzməyə qürbət ölkə, ölməyə vətən yaxşı. Yəqin ki, müxtəlif səbəblərdən qürbətdə yaşayan soydaşlarımız nə vaxtsa vətənə dönəcəklər...

Bəzən adam yaxın adamları xəstələndiyi zaman harası ağrıdığını bilsə də, tez-tez soruşur: "Ata, haran ağrıyır? Ana, haran ağrıyır?" "Haran ağrıyır Vətən" sözü də bu zaman çox yerinə düşür. Son vaxtlara qədər bizim ən ağrılı yerimiz milli birliyə nail ola bilməməyimiz idi. Şükürlər olsun ki, ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə biz buna nail ola bilmişik. Elə dahi rəhbərimizin çox məşhur bir sözü ilə qeydlərimi tamamlamaq istəyirəm: "Hər bir insan üçün milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən Azərbaycanlıyam".

Süleyman Əlisa

Ədalət.-2011.-16 dekabr.-S.6.